8.1 Πυλώνας: Συμμετοχή στη Ψυχαγωγία, τον Πολιτισμό, την Κοινωνία – Υφιστάμενη κατάσταση
Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι κάθε άτομο με αυτισμό είναι διαφορετικό και έχει διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις στο παρόν στάδιο υφίστανται τα ακόλουθα:
Τα άτομα με αυτισμό έχουν ευκαιρίες για συμμετοχή στην ψυχαγωγία, τον πολιτισμό, την κοινωνία (περιλαμβανομένων και αθλητικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων ελεύθερου χρόνου) μέσα από δύο πλαίσια. Αφενός είναι οι δράσεις που πραγματοποιούνται από κρατικούς φορείς, δήμους/κοινότητες, ιδιώτες κα και αφορούν το ευρύ κοινό, και αφετέρου οι δράσεις που λαμβάνονται σε συγκεκριμένα πλαίσια και προγράμματα εξειδικευμένα και που αφορούν ειδικά τα άτομα με αυτισμό.
Ξεκινώντας από το πρώτο πλαίσιο, τις δράσεις που πραγματοποιούνται και αφορούν το ευρύ κοινό, παρατηρείται ότι ενώ τα τελευταία χρόνια, μέσα από ατομικές πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών (περιλαμβανομένων και κρατικών υπηρεσιών/τμημάτων, φορέων δημοσίου ή/και ιδιωτικού δικαίου και ΜΚΟ) πραγματοποιούνται κάποιες ενέργειες για συμμετοχή και των ατόμων με αυτισμό στα γενικά πλαίσια ψυχαγωγίας, πολιτισμού και κοινωνικοποίησης, κατά γενική παραδοχή, συχνά η διάσταση του αυτισμού απουσιάζει από τον αρχικό σχεδιασμό των όποιων δράσεων ώστε να καταστούν προσβάσιμες και φιλικές και προς τα άτομα με αυτισμό. Τα άτομα με αυτισμό μπορούν να συμμετέχουν και ως μέρος του κοινού που επωφελείται από τις δράσεις αλλά και ως μέρος της ομάδας υλοποίησης των δράσεων, για παράδειγμα με συμμετοχή τους σε εκθέσεις τέχνης, συμμετοχή τους ως μέλη της ομάδας σε θεατρικές παραστάσεις κα, χωρίς να υπάρχει η διάκριση του ποιο έργο ανήκει στο άτομο με αυτισμό ή ποιο ρόλο είχε το άτομο με αυτισμό στην όλη δράση ώστε να επιτυγχάνεται η ουσιαστική ενσωμάτωση.
Υπάρχουν στην Κύπρο κάποιες καλές πρακτικές που υιοθετούνται από Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης για αύξηση της συμμετοχής των παιδιών/ατόμων με αυτισμό και αξιοποίηση των υποδομών/προγραμμάτων της κοινότητας, όμως αυτές παραμένουν μεμονωμένες ενέργειες οι οποίες περιορίζονται στα πλαίσια των συγκεκριμένων κοινοτικών συνόρων και δεν γενικεύονται σε παγκύπριο επίπεδο. Επίσης, δεν είναι όλες ευρέως γνωστές ώστε να αξιοποιηθούν επαρκώς από όλους τους δικαιούχους. Ανάμεσα σε άλλα τα παιδιά και άτομα με αυτισμό μπορούν με θετικά μέτρα και εύλογες προσαρμογές να συμμετέχουν ως παρευρισκόμενοι σε θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές παραστάσεις, εκδηλώσεις της κοινότητας, αθλητικά κέντρα, πάρκα/ παιγνιδότοπους, εστιατόρια, εκδρομικούς χώρους, εκθέσεις τέχνης, μουσεία κα. Τέτοια θετικά μέτρα αφορούν συχνά τη συνοδεία του ατόμου από συνοδό (σε μερικές περιπτώσεις απαιτούνται και δύο συνοδοί), την ορθή ενημέρωση του κοινού και εκπαίδευσή τους σε θέματα αυτισμού, την προσαρμογή του φωτισμού και του ήχου ώστε οι δράσεις να καθίστανται φιλικές προς άτομα με αυτισμό κα. Επίσης, σημαντική είναι και η εκπαίδευση και ενημέρωση του Προσωπικού των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς ώστε η χρήση τους από άτομα με αυτισμό να μην βιώνεται με αρνητικό τρόπο.
Αναφορικά με το δεύτερο πλαίσιο, τις δράσεις και δομές δηλαδή που παρέχουν υπηρεσίες ψυχαγωγίας, πολιτισμού και κοινωνικοποίησης ειδικά προς άτομα με αυτισμό, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις λειτουργούν παγκύπρια κέντρα ημέρας και προγράμματα μέσω των οποίων τα παιδιά και οι ενήλικες με αυτισμό έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν, με υποστήριξη εκπαιδευτών, με τη μουσική, την τέχνη και δημιουργικές δραστηριότητες ανάλογα με τις προτιμήσεις και ενδιαφέροντα τους.
Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, μέσω του Σχεδίου Κρατικών Χορηγιών, επιχορηγεί τη λειτουργία κέντρων ημέρας και προγραμμάτων κοινωνικής φροντίδας που περιλαμβάνουν την υποστήριξη και συμμετοχή σε δραστηριότητες ψυχαγωγίας, πολιτισμού και κοινωνικοποίησης.
Επίσης μέσω του Σχεδίου Επιχορήγησης Οργανώσεων του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες, επιχορηγούνται οργανώσεις για τη λειτουργία προγραμμάτων ψυχαγωγίας, πολιτισμού και αθλητισμού για ποσό μέχρι 70% των πραγματικών εξόδων υλοποίησης του προγράμματος, με ανώτατο όριο το ποσό των €15.000 ανά οργάνωση.
Παρά τη γενική παραδοχή για τη σημαντικότητα της λειτουργίας των συγκεκριμένων προγραμμάτων για την ψυχική ευεξία και την ποιότητα της ζωής των ατόμων με αυτισμό, παρατηρείται ένα κενό ως προς την υιοθέτηση ή θέσπιση συγκεκριμένων κατευθυντήριων γραμμών που να διασφαλίζουν τα ελάχιστα επίπεδα ποιότητας της παροχής των υπηρεσιών, ως προς το περιεχόμενό τους, τον τρόπο που παρέχονται και τη συχνότητα των δράσεων που προσφέρονται, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική απόλαυση από μέρους των ατόμων με αυτισμό των υπό αναφορά δικαιωμάτων αλλά και η ουσιαστική υποστήριξη για ανάπτυξη των ταλέντων τους και συμμετοχή τους στην ψυχαγωγία, τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και την κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους. Ειδικά από τις οργανώσεις τονίζεται ότι η μη πλήρης οικονομική κάλυψη των προγραμμάτων λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας για δημιουργία πρόσθετων προγραμμάτων ώστε να ανταποκρίνονται στις υφιστάμενες ανάγκες, και σε επίπεδο ποιότητας και σε επίπεδο ποσότητας (το θέμα αναφέρεται και αναλύεται και στον Πυλώνα για την Κοινωνική Προστασία και Ανεξάρτητη Διαβίωση).
Το Σχέδιο Επιχορήγησης Διακοπών του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες παρέχει την ευκαιρία σε λήπτες Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Αναπηρικού Επιδόματος για επιχορήγηση διακοπών στην Κύπρο σε οποιοδήποτε εγκεκριμένο τουριστικό κατάλυμα, με ποσό €300 για τον δικαιούχο ή €500 για τον δικαιούχο και συνοδό του ή €700 για τον δικαιούχο και την σύζυγο και ανήλικα τέκνα του.
Η Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας, που εκδίδει το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες σε άτομα με μέτριες ή σοβαρές αναπηρίες, περιλαμβανομένων ατόμων με ΔΑΦ, παρέχει πρόσβαση δωρεάν ή με έκπτωση, σε μουσεία, μνημεία, φεστιβάλ, θεατρικές παραστάσεις, αθλητικές εκδηλώσεις, όπως αναφέρονται στον Κατάλογο Ωφελημάτων για τους δικαιούχους κατόχους της Κάρτας, που ανευρίσκεται στο www.eudisabilitycard.gov.cy.
Η συμμετοχή των ατόμων με αυτισμό στην Ψυχαγωγία, τον Πολιτισμό και την Κοινωνία κρίνεται ουσιώδους σημασία για τη διατήρηση ενός ικανοποιητικού επιπέδου ποιότητας ζωής, την αυτοπραγμάτωση και ουσιαστική εξέλιξή τους και προσφοράς τους στην κοινωνία καθώς και στην πρόληψη κρίσεων ψυχοπαθολογικού χαρακτήρα οι οποίες μπορούν να έχουν άλλες πολύ δυσάρεστες συνέπειες.
Επίσης, η συμμετοχή των παιδιών με αυτισμό σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και κοινωνικοποίησης σε ίση βάση με άλλα παιδιά αντίστοιχης ηλικίας ή αναπτυξιακού σταδίου διευκολύνει σημαντικά τη διατήρηση της οικογενειακής ενότητας και ισορροπίας καθώς και την αποτροπή απομόνωσής της και κοινωνικού αποκλεισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, τονίστηκε και η ανάγκη διοργάνωσης κατασκηνώσεων, όπως διοργανώνονται για παιδιά αντίστοιχης ηλικίας του γενικού πληθυσμού, ώστε και τα παιδιά να έχουν αυτές τις ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και ψυχαγωγίας όπως τα υπόλοιπα παιδιά αλλά και οι οικογένειες να έχουν τη δυνατότητα χρόνου για να ξαναοργανωθούν και να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και των αναγκών των παιδιών τους με αυτισμό.
Τέλος