7.1 Πυλώνας: Εργασία – Υφιστάμενη κατάσταση

Το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας εφαρμόζει προγράμματα προετοιμασίας των μαθητών για τη μετάβαση τους από το σχολείο στην εργασία και τη γνωριμία τους με τα επαγγέλματα και τους εργασιακούς χώρους.

Με τη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Παιδείας και του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες, αναπτύχθηκε ένα πλαίσιο ώστε ο μαθητής, είτε φοιτά σε συνηθισμένη τάξη, είτε σε ειδική μονάδα είτε σε ειδικό σχολείο, έγκαιρα πριν τη λήξη της τελευταίας σχολικής χρονιάς να αξιολογείται τόσο από τους εκπαιδευτικούς που τον γνωρίζουν, όσο και από το ΤΚΕΑΑ, ώστε να εντοπίζονται και καταγράφονται οι γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες, προτιμήσεις και ενδιαφέροντα του, να ενημερώνεται για τα διαθέσιμα προγράμματα απασχόλησης με στήριξη που λειτουργούν παγκύπρια και να παραπέμπεται στο κατάλληλο πρόγραμμα για ένταξη του στην ανοικτή αγορά εργασίας. Ενημερωτικές εκδηλώσεις για τα προγράμματα απασχόλησης με στήριξη διοργανώνονται από το Υπουργείο Παιδείας και για τους γονείς των παιδιών.

Το Σχέδιο Απασχόλησης με Στήριξη λειτουργεί με αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου από το 1995, υπό την ευθύνη, μέχρι το 2009, του Τμήματος Εργασίας και της Επιτροπής Προστασίας Ατόμων με Νοητική Αναπηρία και, από το 2009 του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες. Βασικός του σκοπός είναι η ένταξη στην ανοικτή αγορά εργασίας ατόμων με αναπηρίες που έχουν ανάγκη υποστήριξης με τις υπηρεσίες Καθοδηγητή Εργασίας. Το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες επιχορηγεί μη κυβερνητικές οργανώσεις στο να προσλαμβάνουν Καθοδηγητές Εργασίας οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες υποστήριξης σε ομάδες 5-25 ατόμων, αναφορικά με την εξεύρεση θέσης εργασίας με βάση τις προτιμήσεις, γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες του ατόμου, την συμφωνία των όρων απασχόλησης, την κατάρτιση στα καθήκοντα της θέσης εργασίας, την ενδυνάμωση και στήριξη του ατόμου στο εργασιακό του περιβάλλον και στην ανάπτυξη των εργασιακών και κοινωνικών του δεξιοτήτων και της προσωπικότητας του,  την ενημέρωση και συστηματική επικοινωνία με το άτομο με αναπηρία, την οικογένεια του, τον εργοδότη του.

Σήμερα λειτουργούν παγκύπρια 25 Προγράμματα Απασχόλησης με Στήριξη με εργοδότηση 380 ατόμων με κυρίως νοητική ή ψυχική αναπηρία (περιλαμβανομένων ατόμων με ΔΑΦ), σε πέραν των 100 διαφορετικών εργοδοτών: υπεραγορές, καφετηρίες, εστιατόρια, ξενοδοχεία, φούρνους, εμπορικά κέντρα, καταστήματα λιανικής πώλησης, Δήμους, φυτώρια, γκαράζ, σταθμούς βενζίνης, αποθήκες, φαρμακεία, κομμωτήρια κ.α. Η πλειοψηφία των εργαζομένων απασχολείται πάνω σε μερική βάση απασχόλησης, συνήθως 4-5 ωρών ημερησίως, με ωρομίσθιο στη βάση του κατώτατου μηνιαίου μισθού και

Οι ενήλικες με ΔΑΦ, μπορούν να αιτηθούν στο Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες για επιχορήγηση κατάρτισης για ποσό μέχρι €1.700 για παρακολούθηση προγράμματος κατάρτισης, συνήθως στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, διάρκειας μέχρι έξι μηνών.

Ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης παρέχονται και μέσω του Σχεδίου Δημιουργίας Μικρών Μονάδων Αυτοεργοδότησης με αίτηση στο Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες και συνέντευξη και παρουσίαση της προτεινόμενης μονάδας σε οποιοδήποτε επαγγελματικό τομέα, νοουμένου ότι η μονάδα θα είναι βιώσιμη. Η επιχορήγηση μέχρι ποσού €8.500 αφορά την αγορά εξοπλισμού, την ενοικίαση κτηρίου, την αγορά πρώτων υλών και προϊόντων κ.α.

Σύμφωνα με τον περί Πρόσληψης Ατόμων με Αναπηρίες στον Ευρύτερο Δημόσιο Τομέα Νόμο, δικαιούχοι που κατέχουν τα απαιτούμενα προσόντα για διορισμό, επιτυγχάνουν στις απαιτούμενες εξετάσεις και είναι κατάλληλοι για την εκτέλεση των καθηκόντων της θέσης, διορίζονται κατά προτεραιότητα, σε ποσοστό 10% των εκάστοτε υπό πλήρωση κενών θέσεων στην εκπαιδευτική και τη δημόσια υπηρεσία και σε ημικρατικούς οργανισμούς.

Το Τμήμα Εργασίας, μέσω της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης, διαθέτει Συμβούλους Απασχόλησης, κατάλληλα καταρτισμένους για να εξυπηρετούν ανέργους των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Ο ενήλικας με ΔΑΦ μπορεί να ζητήσει συνάντηση με Σύμβουλο Απασχόλησης, να εξηγήσει τους τομείς στους οποίους αναζητά εργασία, τις ιδιαίτερες του συνθήκες εργασίας και τις εύλογες προσαρμογές και διευκολύνσεις που ενδέχεται να χρειάζεται και με την υποστήριξη του Συμβούλου, να ετοιμάσει το βιογραφικό του σημείωμα και να αποταθεί σε κατάλληλες κενές θέσεις εργασίας.

Σύμφωνα με τα επίσημα Διοικητικά στοιχεία του Τμήματος Εργασίας, κατά το έτος 2022, είχαν υποβάλει αίτηση για εξεύρεση εργασίας στο Μητρώο Ανέργων της  Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΑ), κατά μέσο όρο, 316 άτομα τα οποία παρουσίαζαν κάποιου είδους αναπηρία ενώ κατά το 2023 ο αριθμός αυτός αυξήθηκε κατά 34% φθάνοντας στα 423 άτομα. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων που παρουσίαζαν κάποιου είδους αναπηρία κατά το 2022 αποτελούσε το 2,3% του συνολικού αριθμού των εγγεγραμμένων ανέργων που ήταν 13.545 άτομα, ενώ κατά το 2023 αποτελούσε το 3,3% του συνόλου που ήταν 12.720 άτομα.

Για σκοπούς καλύτερου εντοπισμού και συγκέντρωσης του αριθμού και των στοιχείων των ατόμων με ΔΑΦ στο μηχανογραφημένο σύστημα της ΔΥΑ, έχει δημιουργηθεί ειδική κατηγορία, έτσι ώστε τα άτομα αυτά να ενημερώνονται και να καθοδηγούνται κατάλληλα από τους Λειτουργούς της ΔΥΑ για τα μέτρα και τα κίνητρα που προσφέρονται και μπορούν να επωφεληθούν στα πλαίσια της Εθνικής Στρατηγικής για τον Αυτισμό 2024-2028.

Το Τμήμα Εργασίας στα  πλαίσια των προσπαθειών του για καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, ειδικότερα όσον αφορά την ενεργό ένταξη ευπαθών ομάδων του πληθυσμού στην αγορά εργασίας,  από το Νοέμβριο 2021 υλοποιεί το Σχέδιο παροχής Κινήτρων για πρόσληψη ατόμων με Αναπηρία, το οποίο παρέχει οικονομικά κίνητρα σε εργοδότες για πρόσληψη ατόμων που εμπίπτουν σε αυτή την ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού. Αρμόδια Υπηρεσία του Τμήματος για υλοποίηση αυτού του Σχεδίου είναι ο Φορέας Διαχείρισης (τηλ.: 22400907).

Ειδικότερα, το Σχέδιο αυτό αποσκοπεί στην ενθάρρυνση εργοδοτών για πρόσληψη ατόμων με αναπηρία και αποβλέπει στην καταπολέμηση της απροθυμίας τους να προσλάβουν άτομα με αναπηρία, η οποία πιθανό να οφείλεται είτε σε προκαταρκτική εντύπωση ότι αυτά δεν θα είναι αποδοτικά είτε διότι θεωρεί ότι το ύψος του μισθού λειτουργεί ως αντικίνητρο. Στα πλαίσια υλοποίησης του συγκεκριμένου Σχεδίου αναμένεται να ενταχθούν  εκατό (100) περίπου άτομα από την Ομάδα Στόχου.

Επισημαίνεται ότι το Σχέδιο καλύπτει μόνο άνεργα άτομα με αναπηρία που ενδιαφέρονται για πλήρη ή και μερική απασχόληση και τα οποία  ήταν εγγεγραμμένα ως άνεργα  στη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΑ- Επαρχιακά και Τοπικά Γραφεία Εργασίας) πριν την ημερομηνία πρόσληψης τους.

Απαραίτητη προϋπόθεση για ένταξη στο Σχέδιο αυτό είναι η υποβολή σχετικής βεβαίωσης από την ΚΥΣΟΑ (Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων).

Η χορηγία παραχωρείται μόνο για  εικοσιτέσσερις (24) μήνες απασχόλησης. Με βάση τη μονάδα κόστους η μέγιστη δυνατή επιχορήγηση για τους 24 μήνες ανέρχεται σε €22.360.

Από τον Νοέμβριο 2021 μέχρι και τον Δεκέμβριο 2023, έχουν υποβληθεί συνολικά 56 αιτήσεις εργοδοτών για συμμετοχή στο Σχέδιο παροχής Κινήτρων για πρόσληψη ατόμων με Αναπηρία, από τις οποίες μία αφορά την πρόσληψη ατόμου με ΔΑΦ.

Τέλος, στα πλαίσια της κρατικής πρόνοιας για εγκαθίδρυση κινήτρων προς άτομα με αναπηρία για εξεύρεση εργασίας, με βάση τους Περί Ελαχίστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου (Εισοδήματα που δεν λαμβάνονται υπόψη ως Εισόδημα) Κανονισμούς του 2014 (ΚΔΠ 340/2014) και συγκεκριμένα με βάση την παράγραφο 3(γ) το μέρος του μηνιαίου εισοδήματος από εργασία που αφορά άτομο με αναπηρία ή την/τον σύζυγό του, μέχρι και το ποσό των πεντακοσίων δώδεκα ευρώ (€512) δεν λαμβάνεται υπόψη για σκοπούς υπολογισμού του μηνιαίου εισοδήματος του/της αιτητή/ήτριας ατόμου με αναπηρία, και ως εκ τούτου δεν επηρεάζεται το ποσό της μηνιαίας καταβολής του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος για άτομο με αναπηρία. Επισημαίνεται ότι το υπό αναφορά ποσό αφορά στις μεικτές απολαβές.

Τέλος