4.1. Προβλεπόμενη εξέλιξη των κύριων εξωγενών παραγόντων

Για την αναθεώρηση των εθνικών στόχων και επιδιώξεων μέχρι το 2030, στη βάση της νέας πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Fit for 55» με κεντρικό στόχο μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% μέχρι το 2030, αναπτύχθηκαν τα ακόλουθα σενάρια:

• Business-as-Usual (BaU) – αυτό το σενάριο υποθέτει ότι οι ιστορικές τάσεις συνεχίζουν να υφίστανται μέχρι το τέλος του ορίζοντα μοντελοποίησης.
• Με υφιστάμενα μέτρα (ΣΥΜ) – το σενάριο αυτό λαμβάνει υπόψη τις ήδη υιοθετημένες πολιτικές και μέτρα και αξιολογεί τον αντίκτυπό τους στο ενεργειακό σύστημα.
• Με πρόσθετα μέτρα (ΣΜΠ) – σε αυτό το σενάριο λαμβάνονται υπόψη οι προγραμματισμένες και πρόσθετες πολιτικές και μέτρα, τα οποία πρέπει να υποδεικνύουν μια προσπάθεια συμμόρφωσης με τους νέους εθνικούς ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους.

Τα παραπάνω σενάρια χρησιμοποιούν παραδοχές για τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που δόθηκαν από τις εθνικές αρχές. Οι εν λόγω προβλέψεις τιμών είναι σημαντικά χαμηλότερες από τις συνιστώμενες παραμέτρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΚ), αφού η Κύπρος δεν αναμένεται να χρησιμοποιήσει. Ως εκ τούτου, αναπτύχθηκε ένα τέταρτο σενάριο ως ανάλυση ευαισθησίας, στο οποίο διερευνάται η επίδραση υψηλότερων τιμών ορυκτών καυσίμων, σύμφωνα με τις συστάσεις της ΕΚ. Οι γενικές παραδοχές για τις τιμές των καυσίμων τόσο για το σενάριο χαμηλών όσο και για το σενάριο υψηλών τιμών, καθώς και οι προβλέψεις για τις τιμές του ΣΕΔΕ παρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα.

Πίνακας 4.1. Προβλέψεις για τις τιμές των ορυκτών καυσίμων τις τιμές του ΣΕΔΕ (ETS)

i. Μακροοικονομικές προβλέψεις (ΑΕΠ και αύξηση πληθυσμού)

Η οικονομία αναμένεται να παρουσιάσει ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 2,5% κατά μέσο όρο την περίοδο 2023-2040. Πιο συγκεκριμένα, κατά τα έτη 2023-2030 η οικονομία θα παρουσιάσει ρυθμό ανάπτυξης 2,8% κατά μέσο όρο και κατά τα έτη 2031-2040 ρυθμό ανάπτυξης 2,1% κατά μέσο όρο. Ο πληθωρισμός προβλέπεται στο 3.2% το 2023 και στο 2,5% το 2024 και ακολούθως αναμένεται να κυμανθεί στο 2% μέχρι και το 2040. Το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές αναμένεται να αυξηθεί από €27.006,4 το 2022 σε €40.581,7 το 2030 και σε €61.132,9 το 2040. Ο πληθυσμός της Κύπρου από 926 χιλιάδες το 2023 αναμένεται να αυξηθεί στις 958 χιλιάδες το 2030 και στις 974 χιλιάδες το 2040. Ο πληθυσμός θα καταγράφει αύξηση 0,3% κατά μέσο όρο την περίοδο 2023-2040.

i.      Τομεακές μεταβολές που αναμένεται να επηρεάσουν το ενεργειακό σύστημα και τις εκπομπές ΑτΘ

Σημαντικές επενδύσεις αναμένονται σε μεγάλες υποδομές, οι οποίες θα επηρεάσουν άμεσα το ενεργειακό μείγμα και θα βοηθήσουν στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αρχικά, η εισαγωγή φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή αναμένεται να ξεκινήσει στα μέσα του 2024 μέσω πλωτού Τερματικού Σταθμού Παραλαβής και Επαναεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στην περιοχή του Βασιλικού. Αυτό θα επιτρέψει την αύξηση παραγωγής ηλεκτρισμού από τις μονάδες συνδυασμένου κύκλου, οι οποίες είναι οι αποδοτικότερες μονάδες της ΑΗΚ και τώρα παράγουν ηλεκτρισμό από υψηλότερου κόστους ντίζελ. Παράλληλα, αντικαθιστώντας την ηλεκτροπαραγωγή από μαζούτ και ντίζελ με φυσικό αέριο, αυτόματα επιτυγχάνεται σημαντική μείωση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής.

Η έλευση του φυσικού αερίου και η χρήση του στην ηλεκτροπαραγωγή σε συνδυασμό με την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ στον τομέα του ηλεκτρισμού θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εκπομπών ΑτΘ στον τομέα αυτό. Στον τομέα των μεταφορών, σημαντική μείωση των εκπομπών ΑτΘ αναμένεται από την αύξηση του αριθμού των ηλεκτρικών οχημάτων που θα αντικαταστήσουν συμβατικά οχήματα, ενώ η συνεισφορά των άλλων ανανεώσιμων καυσίμων στις μεταφορές όπως το βιομεθάνιο και το υδρογόνο αναμένεται μετά το 2030.

Η εκμετάλλευση των εγχώριων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που ανακαλύφθηκαν στην ΑΟΖ, δεν αξιολογήθηκε κατά πόσο επηρεάζει τις εκπομπές ΑτΘ, ενώ η εγκατάσταση και λειτουργία τερματικού υγροποίηση φυσικού αερίου εκτιμάται ότι θα αυξήσει τις εκπομπές ΑτΘ.

Επίσης, η εγκατάσταση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης EuroAsia Interconnector, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος του 2029, θα επιτρέψει την αύξηση στην διείσδυση τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής, μειώνοντας τις συχνές αποκοπές ηλεκτρικής ενέργειας από αυτές τις τεχνολογίες. Παράλληλα, τα σχέδια στήριξης για προώθηση τεχνολογιών αποθήκευσης αναμένεται να παίξουν αντίστοιχο υποστηρικτικό ρόλο τα επόμενα χρόνια.

Στον τομέα των μεταφορών, επενδύσεις στον στόλο των λεωφορείων καθώς και σε υποστηρικτικές υποδομές (π.χ. λεωφορειολωρίδες, στάσεις λεωφορείων, πεζοδρομήσεις, ποδηλατοδρόμοι κτλ.) στοχεύουν στην επίτευξη μερικής στροφής προς μέσα βιώσιμης κινητικότητας. Τέλος, στον τομέα των κτιρίων, αναμένονται σημαντικές ενεργειακές αναβαθμίσεις τόσο σε οικιστικές όσο και σε εμπορικές μονάδες, οι οποίες θα βοηθήσουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, παράλληλα μειώνοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

iii. Παγκόσμιες ενεργειακές τάσεις, διεθνείς τιμές ορυκτών καυσίμων, τιμή διοξειδίου του άνθρακα βάσει του ΣΕΔΕ της ΕΕ

Το αυξανόμενο κόστος στις τιμές ορυκτών καυσίμων και η σταδιακή βελτίωση στο κόστος και στην απόδοση τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και εναλλακτικών τεχνολογιών και μέτρων σε διάφορους τομείς της οικονομίας (π.χ. εξηλεκτρισμός μεταφορών και θέρμανσης-ψύξης, μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, ΑΠΕ στην βιομηχανία κτλ.), οδηγούν σε μία μετεξέλιξη του ενεργειακού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο. Εντούτοις, ο ρυθμός επένδυσης σε τεχνολογίες και μέτρα απανθρακοποίησης χρειάζεται να αυξηθεί σημαντικά για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού.

Οι επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας επηρεάζονται από τις τιμές τεχνολογιών και καυσίμων. Σύμφωνα με τις προτεινόμενες παραδοχές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής[1], η τιμή του αργού πετρελαίου προβλέπεται να είναι γύρω στα €88/βαρέλι (Ευρώ του 2020) για το υπόλοιπο της δεκαετίας ενώ η τιμή του φυσικού αερίου θα είναι μεταξύ €11-15/GJ (Ευρώ του 2020) για την περίοδο 2024-2030. Αυτές οι προβλέψεις δημοσιοποιήθηκαν λίγους μήνες μετά την έναρξη της σύρραξης στην Ουκρανία, η οποία οδήγησε σε σημαντική αύξηση στις τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη, αλλά έχει ήδη επέλθει μερική μείωση αυτών των τιμών. Παρά τις υψηλότερες προβλέψεις στις διεθνείς τιμές ορυκτών καυσίμων στις παραδοχές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ΕΣΕΚ της Κύπρου υιοθετεί χαμηλότερες τιμές ορυκτών καυσίμων. Συγκεκριμένα με βάση την πληροφόρηση από την Εταιρεία Υδρογονανθράκων Κύπρου, η διεθνής τιμή αργού πετρελαίου αναμένεται να κυμανθεί κοντά στα €62/βαρέλι (Ευρώ του 2020), που είναι πιο κοντά στις τιμές που έχουν παρατηρηθεί τους τελευταίους μήνες. Επίσης, με βάση την τιμή αγοράς φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, θεωρείται πως από το 2026 η Κύπρος θα μπορεί να προμηθεύεται φυσικό αέριο με κόστος κοντά στα €5/GJ (Ευρώ του 2020).

Η τιμή διοξειδίου του άνθρακα στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) που έχει υιοθετηθεί στο ΕΣΕΚ είναι σύμφωνη με τις προτεινόμενες παραδοχές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή θεωρείται πως θα κυμανθεί στα €77/τόνο CO₂ (Ευρώ του 2020) το 2023 και στα €80/τόνο CO₂ για την περίοδο 2025-2030.

iv. Εξελίξεις στο τεχνολογικό κόστος

Παρά την αύξηση στο κόστος πρώτων υλών μετά την πανδημία COVID-19 καθώς και την έναρξη της σύρραξης στην Ουκρανία, αναμένεται να επέλθει μακροπρόθεσμη μείωση στο κόστος επένδυσης σε τεχνολογίες οι οποίες είναι κρίσιμες για την απανθρακοποίηση της οικονομίας. Συγκεκριμένα, προβλέπεται μείωση στο κόστος επένδυσης σε τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής, όπως τα φωτοβολταϊκά και οι αιολικές γεννήτριες, καθώς και σε τεχνολογίες αποθήκευσης, όπως τις μπαταρίες. Οι προβλέψεις κόστους σε αυτές τις τεχνολογίες προσαρμόστηκαν στα τοπικά δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη πρόσφατα και μελλοντικά έργα, καθώς και προσφορές που λήφθηκαν από ενδιαφερόμενους επενδυτές.

Στον τομέα των οδικών μεταφορών, το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ υιοθετεί σε μεγάλο βαθμό τις προβλέψεις εξέλιξης επενδυτικού κόστους από το EU Reference Scenario 2020[2] για τις διάφορες κατηγορίες και τεχνολογίες οχημάτων καθώς και τους σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Αυτές οι προβλέψεις θεωρούν πως το κόστος αγοράς υβριδικών, ηλεκτρικών και οχημάτων υδρογόνου θα μειωθεί σημαντικά στο μέλλον, καθιστώντας αυτές τις τεχνολογίες ανταγωνιστικότερες.

[1] DG Clima, EC Recommended parameters for reporting on GHG projections in 2023

[2] European Commission. Directorate General for Energy., European Commission. Directorate General for Climate Action., and European Commission. Directorate General for Mobility and Transport., EU Reference Scenario 2020: Energy, Transport and GHG Emissions : Trends to 2050. (LU: Publications Office, 2021), https://data.europa.eu/doi/10.2833/35750.

Τέλος