1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

1.1. Συνοπτική παρουσίαση

i. Πολιτικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό πλαίσιο του σχεδίου

Η παγκόσμια υγειονομική κρίση του 2020, οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία και ο παρατεταμένος υψηλός εισαγόμενος πληθωρισμός του τελευταίου έτους δημιούργησαν σημαντικές προκλήσεις στην κυπριακή οικονομία. Η θωράκιση του συστήματος υγείας και η στήριξη των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, των επιχειρήσεων και των αυτοεργοδοτουμένων ήταν στις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Η ανάγκη για προώθηση ενεργειακής ασφάλειας μέσω της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας αναδείχθηκε ακόμη πιο έντονα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ οι συνεχόμενες αυξήσεις των τιμών ανάγκασαν την κυβέρνηση να λάβει πρόσθετα μέτρα για απάμβλυνση του φαινομένου του πληθωρισμού.

Η συνεχόμενη προσήλωση της κυβέρνησης στην εφαρμογή συνετούς δημοσιονομικής πολιτικής και στην προώθηση απαιτούμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων επανάφεραν την οικονομία το 2021 σε τροχιά ανάπτυξης, που ανήλθε σε 6,6% αύξηση του ΑΕΠ. Η θετική πορεία της οικονομίας συνεχίστηκε και κατά το 2022, σε ρυθμούς μεγαλύτερους από το μέσο όρο της ΕΕ, παρουσιάζοντας θετικό ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ κατά 5,4% και πτωτική πορεία του ποσοστού ανεργίας.

Παρά την επιτυχή αντιμετώπιση των διαδοχικών κρίσεων και την ευελιξία που έχει επιδείξει το κράτος να ανταποκριθεί σε αυτές, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις, οι οποίες σχετίζονται με την επίτευξη της περιβαλλοντικά βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και του ψηφιακού μετασχηματισμού, το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε σχέση με τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ παρά τη σημαντική διαχρονική μείωση τους, την καλύτερη διασύνδεση της εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα σχετικά χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας.

Η συνέχιση συστηματικών και συντονισμένων προσπαθειών, τόσο από το κράτος όσο και από όλους τους φορείς οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών σταθερότητας, ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας της οικονομίας, καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική.

Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση προχωρεί στην υιοθέτηση και εφαρμογή ενός νέου ολοκληρωμένου και μακροχρόνιου μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο αποτελείται από πρακτικές δράσεις με οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Στόχος του νέου μοντέλου είναι να καταστήσει την Κύπρο ένα από τα καλύτερα μέρη για να ζει κάποιος, να εργάζεται και να δραστηριοποιείται.

Η αποτελεσματική αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησης στις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων των πρόσφατων κρίσεων που έχει αντιμετωπίσει, καθώς και στις προσπάθειές για την πράσινη μετάβαση χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και του Κεφαλαίου RePowerEU προωθούνται σημαντικές πράσινες επενδύσεις που συνολικά στοχεύουν στην αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, προς την πράσινη μετάβαση με και με τρόπο που να συνάδει με τους νέους πιο φιλόδοξους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και ειδικότερα της Δέσμης 55%.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία έχει δώσει ισχυρή ώθηση για την αύξηση του επιπέδου φιλοδοξίας για την ενέργεια και το κλίμα, χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Με το ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, οι στόχοι της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050 και της μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 κατά τουλάχιστον -55% σε σύγκριση με το 1990 έχουν καταστεί νομική υποχρέωση. Οι στόχοι αυτοί είναι σημαντικά πιο φιλόδοξοι σε σύγκριση με εκείνους στους οποίους βασίστηκαν τα κράτη μέλη για την κατάρτιση των αρχικών ΕΣΕΚ.

Υφιστάμενη κατάσταση

Το πρώτο Εθνικό Σχέδιο της Κύπρου, υποβλήθηκε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2020, μετά από τη σχετική έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου[1]. Για την ετοιμασία του Εθνικού Σχεδίου θεσπίστηκε και λειτούργησε το Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης για το Κλίμα και την Ενέργεια[2], το οποίο στη συνέχεια μετεξελήχθηκε στο Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης για την Πράσινη Συμφωνία[3].

Παρότι η πλήρης υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου αναμένετο να επιφέρει επίτευξη των πιο πάνω στόχων, εντούτοις, διαφάνηκε στη βάση των πρόσφατων απογραφών εκπομπών να υπάρχει σημαντική απόκλιση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έκθεση απογραφής εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που έγινε τον Μάρτιο 2023, για το έτος 2021 που είναι το πρώτο έτος της περιόδου εφαρμογής του εθνικού σχεδίου και του Κανονισμού 2018/842[4] για τους εθνικούς στόχους μείωσης, διαπιστώθηκε ότι οι πραγματικές εκπομπές υπερβαίνουν κατά 202 Gg τη σχετική κατανομή για το 2021 (4275 Gg CO₂ eq. ενώ ο στόχος είναι 4073 Gg CO₂ eq.). Η εν λόγω υπέρβαση από προκαταρτική ανάλυση, οφείλεται, στην μη υλοποίηση αποτελεσματικών πολιτικών και μέτρων ειδικότερα στους τομείς των μεταφορών και διαχείρισης αποβλήτων.

Ανάγκη για αναθεώρηση

Σύμφωνα με τον Κανονισμό Διακυβέρνησης[5], τα Κράτη Μέλη δύναται να υποβάλουν αναθεωρημένο προσχέδιο Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα 2021-2030 μέχρι τις 30/6/2023 και τελικό Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα μέχρι τις 30/6/2024, εάν υπάρχουν σημαντικές αλλαγές/εξελίξεις. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική βελτίωση της οικονομίας (μεγαλύτερη ανάπτυξη ΑΕΠ από την αναμενόμενη), την παρέκκλιση των πραγματικών εκπομπών από την αναμενόμενη εξέλιξη τους σε σχέση με τις υποχρεώσεις και τους επιδιωκόμενους στόχους και τους νέους εθνικούς στόχους για την ενέργεια και το κλίμα οι οποίοι έχουν αναληφθεί μέσα από το νομοθετικό πακέτο Fit-for-55, και δεδομένου της θεσμικής υποχρέωσης μας, δρομολογήθηκε τον Οκτώβριο 2022[6], η αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου.

Μεταξύ άλλων, το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι κατάλληλες πολίτικές και μέτρα, ώστε η Δημοκρατία να ανταποκριθεί επιτυχώς στους ακόλουθους νέους στόχους, όπως αυτοί έχουν τεθεί μέσα από το νέο νομοθετικό πακέτο “Fit-for-55”:

• Νέος στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 32% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005, όπως προβλέπεται από τον νέο σχετικό Κανονισμό[7].
• Αύξηση των απορροφήσεων CO₂ από τον τομέα «Χρήσεις γης, αλλαγές στις χρήσεις γης και δασοκομία» στους 352 Gg (από περίπου 300 Gg που είναι σήμερα[8])
• Κατάλληλη συνεισφορά στον υποχρεωτικό στόχο για τουλάχιστον 42,5% Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση της ΕΕ μέχρι το 2030

Επιμέρους εθνικοί στόχοι για ΑΠΕ:

• υποχρεωτικός στόχος για ετήσια αύξηση τουλάχιστον 0,8% την περίοδο 2021 με 2025 και 1,1% την περίοδο 2026 με 2030 του ποσοστού ΑΠΕ στον τομέα της θέρμανσης-ψύξης,
• συνεισφορά στο ενδεικτικό στόχος της ΕΕ για χρήση ενέργειας από ΑΠΕ στα κτίρια τουλάχιστον 49% το 2030,
• ενδεικτικός στόχος για ετήσια αύξηση του ποσοστού χρήσης ΑΠΕ στην βιομηχανία κατά 1,6%,
• υποχρεωτικός στόχος για χρήση ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης (πράσινο υδρογόνο) στο 42% του υδρογόνου που θα χρησιμοποιείται για τελικούς ενεργειακούς και μη ενεργειακούς σκοπούς στη βιομηχανία έως το 2030 και 60% έως το 2035.
• Υποχρεώσεις προς τους προμηθευτές καυσίμων στις μεταφορές για :
  • μερίδιο ΑΠΕ στις μεταφορές τουλάχιστον 29% το 2030 ή

η ποσότητα ανανεώσιμων καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ που παρέχεται στον τομέα των μεταφορών να οδηγεί σε μείωση της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 14,5% έως το 2030, σε σύγκριση με τη βάση αναφοράς 94g CO₂/MJ.

• Το συνδυασμένο μερίδιο των προηγμένων βιοκαυσίμων και του βιοαερίου και των ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης στην ενέργεια που παρέχεται στον τομέα των μεταφορών να είναι τουλάχιστον 1% το 2025 και 5,5% το 2030, από το οποίο τουλάχιστον το 1% να είναι από ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης το 2030

• Ενεργειακή απόδοση: Κατάλληλη συνεισφορά στον υποχρεωτικό στόχο για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 11,7% % σε επίπεδο ΕΕ μέχρι το 2030:
  • Ενδεικτική εθνική συνεισφορά στο στόχο της ΕΕ: «Πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας το 2030 μέχρι 2,03 Mtoe και τελική κατανάλωση ενέργειας το 2030 μέχρι 1,80 Mtoe (μείωση 11,4 % και 11,5 % αντίστοιχα σε σχέση με την αντίστοιχη πρόβλεψη της Ε. Επιτροπής για την Κύπρο το 2020).
  • Επίτευξη υποχρεωτικού σωρευτικού στόχου εξοικονόμησης ενέργειας στην τελική χρήση ύψους 349,04[9] ktoe τα έτη 2021-2030, με λήψη μέτρων πέραν των όσων επιβάλλουν οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες και υποχρέωση τα 67,360 ktoe (19,3% του στόχου) να επιτευχθούν με υλοποίηση μέτρων εν. απόδοσης για καταναλωτές που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια.
  • Μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στους δημόσιους φορείς (δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα) κατά 1,9% ετησίως σε σχέση με το 2021 (ενδεικτικός μέχρι 2027, υποχρεωτικός από 2028)
  • Η υποχρέωση της ετήσιας ανακαίνισης του 3% του συνολικού εμβαδού των δημόσιων κτιρίων, επεκτείνεται σε όλα τα κτίρια που ανήκουν και χρησιμοποιούνται από τους δημόσιους φορείς (δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα)

Συνεπώς, σημειώνεται ότι, επιπρόσθετα υπάρχει ανάγκη για σχεδιασμό επιπρόσθετων πολιτικών και μέτρων που θα συνεισφέρουν στην ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές με τρόπο που θα θέτει τις κατάλληλες βάσεις για την επίτευξη του εθνικού μακροπρόθεσμου στόχου για μηδενικές εκπομπές το 2050.

Ανάλυση αντικτύπου

Με τη βοήθεια εξωτερικών Συμβούλων, συμπεριλαμβανομένου και του Ινστιτούτου Κύπρου, ετοιμάσθηκαν και αξιολογήθηκαν 2 Σενάρια, ως εξής:

(α) Σενάριο με Υφιστάμενα Μέτρα (ΣΥΜ), με συνολικές επενδύσεις ύψους €17,572 δις, από τις οποίες μόνο €1,988 δις αφορούν σε δημόσιες δαπάνες, οι οποίες προέρχονται από Ευρωπαϊκούς Πόρους, δηλ. Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (€350 εκ.), Διαρθρωτικά Ταμεία (€271 εκ.), Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (€179 εκ.), Connecting Europe Facility για το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Interconnector (€657 εκ.) και ένα μικρό μέρος από τον Κρατικό Προϋπολογισμό για τις Δημόσιες Μεταφορές (€530 εκ.). Σημειώνεται ότι, ένα μεγάλο μέρος αφορά σε ιδιωτικές επενδύσεις για μεταφορές, καθαρά οχήματα, βιώσιμα καύσιμα κτλ., ύψους €11,546 δις.

(β) Σενάριο με Πρόσθετα Μέτρα (ΣΠΜ), με συνολικές επενδύσεις €17,656+58 δις, στο οποίο οι συνολικές πρόσθετες δημόσιες επενδύσεις σε σχέση με το ΣΥΜ ανέρχονται σε €540 εκ. Μέρος των πρόσθετων επενδύσεων (€343 εκ.) προέρχονται από το κεφάλαιο RePower EU (€94 εκ.), το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (€96 εκ.), το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (€100 εκ.) και από τον Κρατικό Προϋπολογισμός για τις Δημόσιες Μεταφορές (€53 εκ.). Σημειώνεται επίσης ότι, προγραμματίζεται και σειρά νέων μέτρων ύψους €58 εκ. σε τομείς αποβλήτων, γεωργίας, κτηνοτροφίας. Όσον αφορά στις ιδιωτικές δαπάνες, το μεγαλύτερο μέρος αφορά στις ιδιωτικές μεταφορές και υπολογίζονται σε €10,572 δις.

Εάν υλοποιηθούν όλα τα προγραμματιζόμενα έργα, θα προκύψει 10% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο ΣΥΜ και 23% στο ΣΠΜ, αντί 32% του νέου εθνικού στόχου στους τομείς που εμπίπτουν στον Κανονισμό Επιμερισμού των Προσπαθειών (ESR). Ένα μέρος της μείωσης του 23% στο ΣΜΠ, οφείλεται στην υιοθέτηση του νέου ΣΕΔΕ για τα καύσιμα θέρμανσης, κίνησης και ελαφριάς βιομηχανίας, το οποίο θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2027 και μετά. Λόγω του νέου ΣΕΔΕ, αναμένεται να αυξηθεί η λιανική τιμή των ορυκτών καυσίμων, με αποτέλεσμα να υπάρξει μικρή εξοικονόμηση στην τελική χρήση ενέργειας, καθώς και μεγαλύτερη στροφή προς τον εξηλεκτρισμό, κάτι που βοηθάει στη μείωση των εκπομπών στο ESR.

Σύμφωνα με την ανάλυση αντικτύπου, η υλοποίηση των μέτρων θα έχει μακροπρόθεσμα θετική επίδραση στην απασχόληση και θα μειώσει τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και μειώνοντας το κόστος της ρύπανσης.

Σημειώνεται ότι, είναι υπό-αξιολόγηση προς συμπερίληψη στο ΣΠΜ, πρόσθετα πολιτικές και μέτρα, για τα οποία δεν ήταν δυνατόν στο παρόν στάδιο να γίνει εκτίμηση της συνεισφοράς τους στη μείωση των εκπομπών. Τα μέτρα αφορούν την φορολογική μεταρρύθμιση, τη συνεισφορά του Εθνικού Σχεδίου Αγροτικής Ανάπτυξης και τη στοχευμένη έρευνα και καινοτομία. Μέσα από την εφαρμογή των εν λόγω μέτρων, αναμένεται να προκύψει πρόσθετη συνεισφορά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (πέραν του 23%).

Σε ό,τι αφορά την επίδραση στο κόστος ζωής, υποθέτοντας χαμηλές τιμές φυσικού αερίου από το 2026 και ύστερα, αναμένεται πολύ ελαφρά αύξηση του κόστους ηλεκτροπαραγωγής κατά 2-3% το 2030 στο ΣΠΜ έναντι του ΣΥΜ. Αναφορικά με τα υγρά καύσιμα στους τομείς τελικής χρήσης ενέργειας, λόγω της προγραμματιζόμενης έναρξης υλοποίησης του νέου συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα καύσιμα κίνησης, θέρμανσης και ελαφριάς βιομηχανίας από το 2027, αναμένεται αύξηση στις λιανικές τιμές καυσίμων κατά 9-13% στο σενάριο με πρόσθετα μέτρα, κάτι που θα απαιτήσει προσοχή για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Ταυτόχρονα θα είναι διαθέσιμα συνολικά €174 εκ. από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, που θα ξεκινήσει το 2026, για την αποζημίωση ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων ή και τη χρηματοδότηση δράσεων για άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών από τις αυξήσεις στο ενεργειακό κόστος.

Εκτός από την εξεύρεση πόρων, έχει σημασία η δυνατότητα ταχείας υλοποίησης των μέτρων αυτών, λ.χ. μεγάλη επιτάχυνση του ρυθμού ενεργειακών αναβαθμίσεων δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων.

ii. Στρατηγική σχετικά με τις πέντε διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης

Η εφαρμογή της ενεργειακής πολιτικής με παράλληλη επίτευξη των στόχων για το κλίμα και το περιβάλλον, απαιτεί ριζική μετατροπή του ενεργειακού συστήματος κατά την επόμενη δεκαετία και, ως εκ τούτου, την υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε ενεργειακές υποδομές καθώς και στην ενεργειακή απόδοση. Σημαντικές επενδύσεις έχουν προγραμματιστεί για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για την εισαγωγή και χρήση φυσικού αερίου, για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στην ενεργειακή απόδοση στα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις, τον δημόσιο τομέα και τον τομέα των υδάτων, στις υποδομές μεταφορών και στη βιώσιμη κινητικότητα, καθώς και στην τεχνολογική έρευνα.

Οι εθνικοί στόχοι για την επόμενη δεκαετία εξετάζονται λεπτομερώς σε αυτό το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) σε ενδιάμεση βάση, έως το 2030, και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως βάση για μια φιλόδοξη μακροπρόθεσμη στρατηγική με στόχο την κλιματική ουδετερότητα.

Το εθνικό σχέδιο περιλαμβάνει τις πέντε διαστάσεις της Ένωσης Ενέργειας, δηλαδή την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (η οποία αναλύεται σε δύο διαφορετικά τμήματα: εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), την ενεργειακή απόδοση, την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, την εσωτερική αγορά ενέργειας και την έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα.

Η μείωση των εκπομπών αποτελεί τον κεντρικό σκοπό του Εθνικού Σχεδίου, όπως εξάλλου απαιτείται από τον σχετικό Κανονισμό. Παρότι αποτελεί σημαντική πρόκληση, έχει διαφανεί από τις αναλύσεις και μέτρα τα οποία έχουν εξεταστεί, μπορεί να επιτευχθεί, εάν υλοποιηθούν έγκαιρα και επαρκώς οι πολιτικές οι οποίες έχουν αξιολογηθεί, και εάν αξιοποιηθούν νέες τεχνολογίες όπως η χρήση ανανεώσιμου (πράσινου) υδρογόνου, αλλά και σημαντικές οριζόντιες μεταρρυθμίσεις όπως η πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση.

Όσον αφορά την περαιτέρω προώθηση των ΑΠΕ στα σχετικά κεφάλαια πιο κάτω, περιγράφονται τα μέτρα και πολιτικές που θα επιτρέψουν στην Κύπρο να πετύχει την εθνική συνεισφορά για επίτευξη του νέου ευρωπαϊκού στόχου για 42,5% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ, καθώς επίσης και τους επιμέρους υποχρεωτικούς στόχους των ΑΠΕ για το 2030. Ο κύριος παράγοντας για την περαιτέρω αύξηση των ΑΠΕ στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΠΕ-η) είναι η αύξηση του κόστους των υγρών καυσίμων που χρησιμοποιούνται για ηλεκτροπαραγωγή η οποία σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση που έχει σημειωθεί στην τιμή αγοράς δικαιωμάτων CO₂ έχουν αυξήσει σημαντικά το κόστος παραγωγής από συμβατικά καύσιμα καθώς και τα διάφορα σχέδια στήριξης που προωθούνται σταθερά από το 2013, ιδίως για αυτοκαταναλωτές. Η Κύπρος είναι από τις πρώτες χώρες στην ΕΕ στην εγκατάσταση οικιστικών συστημάτων ΑΠΕ για σκοπούς ιδίας κατανάλωσης (περίπου 33%). Επιπλέον, η χρήση ΑΠΕ στον τομέα της θέρμανσης και ψύξης (ΑΠΕ Θ&Ψ) προωθείται με σχέδια στήριξης που παρέχουν επιχορηγήσεις σε νοικοκυριά και με υποχρεωτικά μέτρα σε νέα κτίρια. Η νέα πολιτική και τα μέτρα που περιγράφονται στα σχετικά κεφάλαια πιο κάτω, θα επιτρέψουν στην Κύπρο να εκπληρώσει τους ενδεικτικούς στόχους των ΑΠΕ στο τομέα της Θ&Ψ, υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι διαθέσιμη η κατάλληλη χρηματοδότηση.

Οι ΑΠΕ στον τομέα των μεταφορών (ΑΠΕ-μ) θα αποτελέσουν τον πλέον απαιτητικό τομέα. Η επίτευξη του στόχου του AΠΕ-μ επηρεάζεται από τη διαθεσιμότητα ηλεκτρικών οχημάτων όλων των κατηγοριών σε προσιτές τιμές και την ταυτόχρονη διείσδυση περαιτέρω  των ΑΠΕ στον τομέα ΑΠΕ-η για να συμβάλει στο επιθυμητό επίπεδο ηλεκτροδότησης των μεταφορών με ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ. Περαιτέρω μέτρα στον τομέα ΑΠΕ-μ που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν είναι η εισαγωγή σχεδίων στήριξης για την τοπική παραγωγή βιοκαυσίμων από απόβλητα, καθώς και μέτρα για παραγωγή ανανεώσιμων καυσίμων κίνησης για χρήση στις μεταφορές όπως το βιομεθάνιο και το ανανεώσιμο υδρογόνο.

Όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, στα σχετικά κεφάλαια πιο κάτω, περιγράφονται τα μέτρα και πολιτικές που θα επιτρέψουν στην Κύπρο να εκπληρώσει τον εθνικό υποχρεωτικό στόχο της για εξοικονόμηση ενέργειας κατά την τελική χρήση έως το 2030. Η Κύπρος θα προσδώσει έμφαση στους τομείς των κτιρίων και της βιομηχανίας αλλά μεγαλύτερη έμφαση θα δοθεί στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των μεταφορών, διευρύνοντας το εύρος των μέτρων και πολιτικών που σχετίζονται με τον συγκεκριμένο τομέα. Η εθνική ενδεικτική συνεισφορά στον στόχο της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση το 2030 έχει αυξηθεί. Για το σκοπό αυτό έχουν ληφθεί υπόψη οι υποχρεώσεις από άλλες διαστάσεις της ενεργειακής ένωσης, καθώς επίσης τα εθνικά χαρακτηριστικά και το «οικονομικά-αποδοτικό» δυναμικό ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς.

Στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας, η έλευση φυσικού αερίου μέσω των εισαγωγών Υγροποιημένου Φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και η ανάπτυξη της αναγκαίας υποδομής για την εισαγωγή φυσικού αερίου στην Κύπρο (μέσω του Έργου Κοινού Ενδιαφέροντος «CyprusGas2EU»), θα τερματίσουν την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, θα διαφοροποιήσουν το ενεργειακό μίγμα της χώρας και θα συμβάλουν στην ενεργειακή της ασφάλεια. Επιπλέον, η Κύπρος προωθεί ενεργά άλλα δύο σημαντικά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος, το «EuroAsia Interconnector» και τον «Αγωγό EastMed», τα οποία θα συμβάλουν στον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης.

Όσον αφορά την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, αναμένεται ότι εντός της διετίας 2024-2026, θα τεθούν σε λειτουργία βασικά έργα ηλεκτροπαραγωγής, όπως η 6^η Μονάδα της ΑΗΚ στον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό του Βασιλικού, δυναμικότητας 160MW, αλλά και ο νέος ιδιωτικός ηλεκτροπαραγωγός σταθμός στο Μαρί, συνολικής δυναμικότητας 260MW, τα οποία θα διαθέτουν την ενέργεια που θα παράγουν με βάση τους σε ισχύ Κανόνες Αγοράς Ηλεκτρισμού, συντείνοντας έτσι στην εγκαθίδρυση του ανταγωνισμού στον τομέα αυτό σε συνδυασμό με τα έργα ΑΠΕ.

Η έρευνα και η καινοτομία (Ε&Κ) έχουν σημαντικό ρόλο στις εθνικές προσπάθειες για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και της ενεργειακής ασφάλειας, την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ταυτόχρονα, η στοχευμένη παραγωγή ερευνητικών έργων που θα παρέχουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, μπορεί να προσθέσει αξία στις επιχειρήσεις και να παράσχει χρήσιμες πληροφορίες για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Σύμφωνα με τον εθνικό στόχο, που έχει οριστεί στο «Innovate Cyprus», οι επενδύσεις στην Ε&Κ θα αυξηθούν. Στόχος είναι επίσης η αύξηση του ιδιωτικού μεριδίου στις δαπάνες. Η δημόσια χρηματοδότηση θα έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μόνο εάν συνδυαστεί με άλλα μέτρα που θα υποστηρίξουν την επιχειρηματικότητα στην καινοτομία και την ίδρυση νεοφυών επιχειρήσεων.

iii. Συνοπτικός πίνακας με τους βασικούς στόχους, τις πολιτικές και τα μέτρα του σχεδίου

Οι βασικοί στόχοι, οι πολιτικές και τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο προσχέδιο της αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου συνοψίζονται στα ακόλουθα.

Πίνακας 1.1. Βασικοί στόχοι, πολιτικές και μέτρα του Εθνικού Σχεδίου

Τομέας	Στόχος	Πολιτικές και μέτρα
Ενέργεια	Αύξηση του ποσοστού χρήσης ΑΠΕ	·      Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση (net-metering, net-billing, virtual net-metering, virtual net-billing) ·      Παροχή οικονομικής ενίσχυσης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κατοικίες ·      Εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ σε δημόσια κτίρια, εμπορικά και βιομηχανικά υποστατικά σε συνδυασμό με μέτρα ενεργειακής αναβάθμισης ·      Προώθηση αντλιών θερμότητας υψηλής απόδοσης ·      Σχέδια χορηγιών για αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας ·      Προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων ΑΠΕ ·      Απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΑΠΕ ,λειτουργία Υπηρεσία Ενιαίας Εξυπηρέτησης ·      Υποχρέωση προμηθευτών καυσίμων στις μεταφορές για χρήση βιοκαυσίμων ·      Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή/και βιοκαυσίμων από απόβλητα
	Επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης	·      Καθεστώς Επιβολής Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης σε διανομείς ενέργειας ·      Ενεργειακές αναβαθμίσεις σε δημόσια κτίρια ·      Σχέδιο Χορηγιών για συνολικές ενεργειακές αναβαθμίσεις σε κατοικίες και επιχειρήσεις ·      Μεμονωμένα μέτρα εν. απόδοσης σε κατοικίες ·      Ενεργειακή αναβάθμιση νοσοκομείων ή/και νοσοκομειακών μονάδων ·      Ενεργειακά αποδοτικός οδικός φωτισμός. ·      Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα των οδικών μεταφορών. ·      Ενεργειακή απόδοση στον τομέα των υδάτων. ·      Εγκατάσταση της υποδομής έξυπνων συστημάτων μέτρησης ·      Ανάπτυξη νέας διαδικτυακής πλατφόρμας digital one stop shop για ανακαίνιση κτιρίων ·      Δημιουργία Εθνικού Οργανισμού Αναπτύξεως – χρηματοδοτικά εργαλεία διευκόλυνση επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης σε επιχειρήσεις ·      Aυξημένες κεφαλαιουχικές εκπτώσεις για ενεργειακή αναβάθμιση επιχειρήσεων ·      Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου για τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στα κτίρια, στις οδικές μεταφορές και στην ελαφρά βιομηχανία ·      Επιπρόσθετα πολιτικές και μέτρα για επίτευξη α) των υποχρεωτικών νέων στόχων για μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στον δημόσιο τομέα β) την υποχρεωτική εφαρμογή μέτρων εν. απόδοσης για καταπολέμηση της εν. φτώχειας και γ) των νέων πιο φιλόδοξων εθνικών ενδεικτικών στόχων για την πρωτογενή και τελική κατανάλωση ενέργεια μέχρι το 2030.
	Ενεργειακή Ασφάλεια	·      Υπό ανάπτυξη/κατασκευή οι αναγκαίες υποδομές για έλευση του φυσικού αερίου υπό μορφή ΥΦΑ ·      Αξιοποίηση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που ανακαλύφθηκαν στην Κυπριακή ΑΟΖ. ·      Ενίσχυση της ευελιξίας του εθνικού ενεργειακού συστήματος μέσω μέτρων για αξιοποίηση εγχώριων πηγών ενέργειας, απόκριση στη ζήτηση, αποθήκευση.
	·      Διασυνδεσιμότητα ηλεκτρικής ενέργειας ·      Βασικά έργα υποδομών για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας ·      Έργα εκσυγχρονισμού ηλεκτρικής ενέργειας ·      Έργα υποδομής ηλεκτρικής ενέργειας ·      Εισαγωγή ευελιξίας συστήματος ·      Ανάπτυξη της σωρευτικής εκπροσώπησης ·      Χρήση ευελιξίας από τον ΔΣΔ και τον ΔΣΜΚ ·      Αμερόληπτη συμμετοχή «απόκρισης στη ζήτηση» στην προβλεπόμενη Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού ·      Συμμετοχή της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στο Ηλεκτρικό Σύστημα ·      Εισαγωγή ενδο-ημερήσιας αγοράς ·      Εισαγωγή συμβάσεων λιανικής πώλησης δυναμικής τιμολόγησης	·      Υλοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κύπρου μέσω του Έργου Κοινού Ενδιαφέροντος EuroAsia Interconnector ·      Ανάπτυξη υποδομής εσωτερικού δικτύου αγωγών φυσικού αερίου ·      Επενδύσεις σε έργα του συστήματος μεταφοράς τη δεκαετία 2023-2032 με συνολικό εκτιμόμενο προϋπολογισμό €231εκ ·      Προώθηση του αναγκαίου κανονιστικού πλαισίου: o    Ρυθμιστική Απόφαση 01/2017 o    Ρυθμιστική Απόφαση αρ. 02/2018 o    Ρυθμιστικής Απόφαση αρ 03/2019 o    Απόφαση αρ. αρ. 386/2021 o    Ρυθμιστική Απόφαση αρ. 03/2022 o    Ρυθμιστική Απόφαση αρ. 04/2022 o    Ρυθμιστική Απόφαση με θέμα «Δήλωση Ρυθμιστικής Πρακτικής και Μεθοδολογία Μαζικής Αλλαγής Προμηθευτή» o    Ρυθμιστική Απόφαση για καθορισμό του πλαισίου με το οποίο επιτρέπεται και προωθείται η συμμετοχή της απόκρισης ζήτησης μέσω σωρευτικής εκπροσώπησης. o    Ρυθμιστική Απόφαση με θέμα «Δήλωση Ρυθμιστικής Πρακτικής και Μεθοδολογία Δυναμικής Τιμολόγησης» o    Ρυθμιστική Απόφασή για καθορισμό ευνοϊκού κανονιστικού πλαισίου για τις ενεργειακές κοινότητες πολιτών ·      Προώθηση του έργου για τον αγωγό EastMed ·      Καθορισμό της ενεργειακής φτώχειας και των δεικτών μέτρησής της για την Κύπρο ώστε να καθοριστεί στόχος μείωσής της.
Μεταφορές	Μείωση ενεργειακής κατανάλωση από τον τομέα των μεταφορών	·      Σχέδια Βιώσιμης Αστικής κινητικότητας (εκπόνηση μελετών και υλοποίηση) ·      Τηλεματικό Σύστημα Μεταφορών ·      Νέες Συμβάσεις Λεωφορείων με χαμηλούς / μηδενικούς ρύπους / Έργo για τις στάσεις στέγαστρα ·      Δεντροφύτευση κατά μήκος του οδικού δικτύου ·      Τροποποίηση του Περί Μηχανοκίνητων Οχημάτων και Τροχαίας Κινήσεως Νόμου ·      Προώθηση του «Ο περί του Καθορισμού Ειδικών Μέτρων για Μείωση των Ατμοσφαιρικών Ρύπων και Αερίων του Θερμοκηπίου που προέρχονται από τις Οδικές Μεταφορές Νόμος του 2023» ·      Σχέδιο κινήτρων για την αγορά και χρήση οχημάτων χαμηλών / μηδενικών εκπομπών και απόσυρσης παλαιών ρυπογόνων οχημάτων ·      Ανάπτυξη υποδομών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων ·      17 Δράσεις για την προώθηση της αστικής ποδηλασίας και της μικροκινητικότητας ·      Τεχνοοικονομικές μελέτες και μελέτες σκοπιμότητας για υπεραστικές γραμμές τρένου (light trains) ·      Τιμολογιακή πολιτική για τη στάθμευση στα αστικά κέντρα ·      Ενημερωτικές εκστρατείες και εκπαίδευση κοινού με στόχο της μεγάλες ομάδες ·      Προώθηση εναλλακτικών καυσίμων (πχ βιομεθάνιο, υδρογόνο) ·      Θέσπιση πολεοδομικών υποχρεώσεων για βιώσιμη ανάπτυξης για έκδοση πολεοδομικής άδειας ·      Αναβάθμιση των προτύπων σχεδίασης αστικού περιβάλλοντος και δικτύου μεταφορών
Βιομηχανία	Ανάκτηση ψυκτικών αερίων	·         Οικονομικά κίνητρα για ανάκτηση ψυκτικών αερίων ·         Εκστρατείες συλλογής και καταστροφής ανακτημένων ψυκτικών αερίων
Κτηνοτροφία	Προώθηση αναερόβιας χώνευσης για επεξεργασία κτηνοτροφικών αποβλήτων	·         Οικονομικά κίνητρα μέσα από το σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης
Απορρίμματα	Ορθή εφαρμογή του πλαισίου πολιτικής για τα απορρίμματα	·         Αύξηση διαλογής στην πηγή των απορριμμάτων ·         Μείωση απόρριψης των οργανικών σε χώρους απόρριψης το 2030 ·         Εισαγωγή αναερόβιας χώνευσης για επεξεργασία οργανικών
	Ανάκτηση βιοαερίου
Υγρά απόβλητα	Βελτίωση διαχείρισης υγρών αποβλήτων	·         Αύξηση συνδεδεμένου πληθυσμού με κεντρικά αποχετευτικά συστήματα ·         Αύξηση αναερόβιας για επεξεργασία λυμάτων βιομηχανιών τροφίμων
Χρήσεις γης	Αύξηση απορρόφησης από τις χρήσεις γης	·         Σχέδια παροχής κινήτρων για την αύξηση απορροφήσεων από τις χρήσεις γης ·         Οικονομικά κίνητρα μέσα από το σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης
Οριζόντια	Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις επιχειρήσεις	Σχέδιο Μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τις επιχειρήσεις
Μέτρα υπό εξέταση	Στοχευμένη Έρευνα και Καινοτομία
	Φορολογική μεταρρύθμιση
	Συνεισφορά Εθνικού Σχέδιου Αγροτικής Ανάπτυξης

Επίτευξη στόχων μέσα από το Εθνικό Σχέδιο

Μέσα από τις πολιτικές και μέτρα τα οποία περιλήφθηκαν στο προσχέδιο του Εθνικού Σχεδίου μέχρι στιγμής επιτυγχάνονται τα ακόλουθα:

• Μείωση 23% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το 2005 με το ΣΠΜ σε σχέση με 10% με το ΣΥΜ. Εκτιμάται ότι με πρόσθετες πολιτικές και μέτρα που θα σχεδιαστούν εντός του επόμενου έτους, θα επιτευχθεί ο εθνικός στόχος της Κύπρου (-32% το 2030 σε σχέση με το 2005).
• Απορρόφηση 325 Gg CO2 από τον τομέα LULUCF. Εκτιμάται ότι με πρόσθετες πολιτικές και μέτρα που θα σχεδιαστούν εντός του επόμενου έτους, θα επιτευχθεί ο εθνικός στόχος της Κύπρου (352 Gg CO2).
• Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
  • Το μερίδιο ΑΠΕ στη συνολική ακαθάριστη κατανάλωση ενέργειας το 2030 αυξάνεται στο 26,5% στο ΣΠΜ ενώ στο ΣΥΜ το μερίδιο ΑΠΕ φθάνει στο 24,3%. Το εν λόγω ποσοστό θα αποτελέσει την εθνική συνεισφορά[10] στον ευρωπαϊκό στόχο για επίτευξη 42,5% το 2030.
  • Το μερίδιο ΑΠΕ στον τομέα του ηλεκτρισμού το 2030 αυξάνεται στο 31,5% στο ΣΠΜ, ενώ στο ΣΥΜ το μερίδιο ΑΠΕ-η φθάνει στο 28,2%.
  • Το μερίδιο ΑΠΕ-Θ&Ψ το 2030 αυξάνεται στο 48,2% στο ΣΠΜ και στο ΣΥΜ φθάνει στο 45,2%. Ο υποχρεωτικός στόχος που τίθεται στην αναθεώρηση της Οδηγίας (EΕ) 2018/2001 για το εν λόγω μερίδιο ΑΠΕ, που αφορά ετήσια αύξηση τουλάχιστον 0,8% την περίοδο 2021 με 2025 και 1,1% την περίοδο 2026 με 2030 του ποσοστού ΑΠΕ στον τομέα της Θ&Ψ, επιτυγχάνεται στο ΣΠΜ ενώ δεν επιτυγχάνεται στο ΣΥΜ για την δεύτερη πενταετία.
  • Στις μεταφορές το μερίδιο ΑΠΕ-μ το 2030 φθάνει στο 14,6% στο ΣΠΜ, ενώ στο ΣΥΜ φθάνει στο 11,9%.
  • Το ποσοστό χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ στον τομέα των κτιρίων εκτιμάται ότι θα ανέλθει γύρω στο 48% το 2030 στο ΣΠΜ. Το εν λόγω ποσοστό αποτελεί το ενδεικτικό εθνικό μερίδιο χρήσης ΑΠΕ στα κτίρια για την επίτευξη του συνολικού στόχου, σε επίπεδο ΕΕ, για χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα κτίρια σε ποσοστό τουλάχιστον 49% έως το 2030.
  • Στην βιομηχανία εκτιμάται ότι την πενταετία 2021 με 2025, στο ΣΠΜ το ποσοστό ΑΠΕ θα αυξηθεί ετησίως κατά μέσο όρο 1,71% και την πενταετία 2026 με 2030, θα αυξηθεί κατά 5,34%. Συνεπώς, αναμένεται ότι θα επιτευχθεί ο ενδεικτικός στόχος που τίθεται στην αναθεώρηση της Οδηγίας ΑΠΕ.
• Ενεργειακή Απόδοση
  • Α. Πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας το 2030 μέχρι 2,03 Mtoe και τελική κατανάλωση ενέργειας το 2030 μέχρι 1,80 Mtoe (μείωση 11,4 % και 11,5 % αντίστοιχα σε σχέση με την αντίστοιχη πρόβλεψη της Ε. Επιτροπής για την Κύπρο το 2020).

Στο ΣΠΜ, η εθνική τελική κατανάλωση ενέργειας προβλέπεται το 2030 να φθάσει 1,88 Mtoe, το οποίο είναι κατά 4% ψηλότερο από τον αναμενόμενο στόχο που υπολογίστηκε για την Κύπρο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1,80 Mtoe). Όσο αφορά την εθνική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, στο ΣΠΜ προβλέπεται το 2030 να φτάσει 2,28 Mtoe το οποίο είναι κατά 12% ψηλότερο από τον αναμενόμενο στόχο που υπολογίστηκε για την Κύπρο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2,03 Mtoe).

Η μείωση στην τελική και πρωτογενή κατανάλωση επιτυγχάνεται με την εφαρμογή ενός συνδυασμού μέτρων και πολιτικών στους τομείς των κτιρίων, βιομηχανίας, γεωργοκτηνοτροφίας και μεταφορών. Επιπρόσθετα η εισαγωγή, από το 2027, του φόρου άνθρακα στους τομείς εκτός του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών συμβάλει σημαντικά στην εν λόγω μείωση. Ο καθορισμός/ ποσοτικοποίηση των επιπρόσθετων πολιτικών και μέτρων για να επιτευχθεί η αυξημένη φιλοδοξία στους στόχους ΕΞΕ θα παρουσιαστούν στο τελικό ΕΣΕΚ το 2024[11].

• Β. Επίτευξη υποχρεωτικού σωρευτικού στόχου εξοικονόμησης ενέργειας στην τελική χρήση ύψους 349,04 ktoe τα έτη 2021-2030, με λήψη μέτρων πέραν των όσων επιβάλλουν οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες και υποχρέωση τα 67,36 ktoe (19,3% του στόχου) να επιτευχθούν με υλοποίηση μέτρων εν. απόδοσης για καταναλωτές που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια.

Εκ πρώτης διαφαίνεται ότι εάν τα μέτρα που έχουν ήδη προγραμματιστεί υλοποιηθούν με βάση τον υφιστάμενο προγραμματισμό, δύναται οριακά να επιτευχθεί ο υποχρεωτικός σωρευτικό στόχος της περιόδου εντούτοις δεν είναι αρκετά για να επιτευχθεί το μερίδιο του στόχου που αφορά την ενεργειακή φτώχεια.

Προς το παρόν δεν έχει ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση όσον αφορά για τα μέτρα με τα οποία θα επιτευχθεί το μερίδιο του στόχου που αφορά την ενεργειακή φτώχεια.

Κατά την ετοιμασία του παρόντος δεν είχε ολοκληρωθεί ο εθνικός σχεδιασμός για την επίτευξη όλων υποχρεώσεων που σχετίζονται με τις υποχρεώσεις στο Δημόσιο τομέα. Ο σχεδιασμός για την εφαρμογή των υποχρεώσεων για τον δημόσιο τομέα θα παρουσιαστεί στο τελικό ΕΣΕΚ που θα υποβληθεί το 2024.

1.2. Επισκόπηση της ισχύουσας κατάστασης ως προς την πολιτική

i. Εθνικό και ενωσιακό ενεργειακό σύστημα και πλαίσιο πολιτικής του εθνικού σχεδίου

Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 24ης Οκτωβρίου 2014 συμφωνήθηκε το πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την Ενέργεια και το Κλίμα μέχρι το 2030. Το 2018 δημοσιεύθηκε ο Κανονισμός για τη Διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης (Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999), με σκοπό να θεσπιστεί το κανονιστικό πλαίσιο διακυβέρνησης της Ενεργειακής Ένωσης για τις πέντε διαστάσεις της (ενεργειακή ασφάλεια, εσωτερική αγορά ενέργειας, ενεργειακή απόδοση, απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, και έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα). Βάσει του Κανονισμού Διακυβέρνησης, τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν ενοποιημένα σχέδια και εκθέσεις για την Ενέργεια και το Κλίμα στην Ε. Επιτροπή ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Συγκεκριμένα, έως την 1^η Ιανουαρίου 2020 και ανά δέκα έτη εφεξής κάθε Κράτος Μέλος υποβάλλει στην Ε. Επιτροπή ενοποιημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα. Το πρώτο Σχέδιο καλύπτει την περίοδο από το 2021 έως το 2030. Τα ακόλουθα σχέδια καλύπτουν την ακριβώς επόμενη δεκαετή περίοδο που έπεται της λήξης της περιόδου που καλύφθηκε από το προηγούμενο σχέδιο. Επιπρόσθετα, έως την 1^η Ιανουαρίου 2019 και ανά δέκα έτη εφεξής τα κράτη μέλη καταρτίζουν και υποβάλλουν στην E. Επιτροπή προσχέδιο του ενοποιημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα. Η E. Επιτροπή δύναται να εκδίδει συστάσεις για τα προσχέδια προς τα κράτη μέλη.

Ενόψει των πιο πάνω, το πρώτο Εθνικό Σχέδιο της Κύπρου, υποβλήθηκε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2020, μετά από τη σχετική έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου[12]. Για την ετοιμασία του Εθνικού Σχεδίου θεσπίστηκε και λειτούργησε το Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης για το Κλίμα και την Ενέργεια[13], το οποίο στη συνέχεια μετεξελήχθηκε στο Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης για την Πράσινη Συμφωνία[14].

Το Εθνικό Σχέδιο που υποβλήθηκε το 2020, περιλαμβάνει συγκεκριμένες πολιτικές και μέτρα οι οποίες διαχωρίστηκαν σε δύο σενάρια που διαμορφώθηκαν για το σκοπό αυτό («Με εγκεκριμένες Πολιτικές και Μέτρα» και «Με Πρόσθετες Πολιτικές και Μέτρα») και παρουσιάζει την Εθνική μας συνεισφορά, μεταξύ άλλων, στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων:

(α)   Μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ κατά 40% μέχρι το 2030 σε σχέση με το 2005 (Νομικά Δεσμευτικός Εθνικός Στόχος για την Κύπρο: μείωση 24%) για τους τομείς εκτός του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής Αερίων του θερμοκηπίου.

Το Σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζει την αναμενόμενη εξέλιξη των εκπομπών με βάση τα σενάρια (i) χωρίς μέτρα (BaU), (ii) με εγκεκριμένες πολιτικές και μέτρα (WEM) και (iii) με πρόσθετες πολιτικές και μέτρα (WAM), σε σχέση με την ετήσια κατανομή (annual allocation), όπως αυτά συμπεριλήφθηκαν στο Εθνικό Σχέδιο.

Σχήμα 1.1. Ετήσια δικαιώματα εκπομπών για την Κυπριακή Δημοκρατία για κάθε έτος της περιόδου από το 2021 έως το 2030 σύμφωνα τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/842 σε σχέση με τα σενάρια πρόβλεψης εκπομπών

(β)    Υποχρεωτικός στόχος 32% Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση της ΕΕ μέχρι το 2030 με εθνική συνεισφορά στο στόχο της ΕΕ: 23% ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση. Επιμέρους εθνικοί στόχοι για ΑΠΕ: υποχρεωτικός στόχος για 14% ΑΠΕ στις μεταφορές και ενδεικτικός στόχος για 1,1% ετήσια αύξηση στην θέρμανση-ψύξη από ΑΠΕ.

(γ)    Ενεργειακή απόδοση: Υποχρεωτικός στόχος για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 32,5% σε επίπεδο ΕΕ μέχρι το 2030:

• Εκτιμωμένη ενδεικτική εθνική συνεισφορά στο στόχο της ΕΕ: «Πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας το 2030 μέχρι 2,4 Mtoe και τελική κατανάλωση ενέργειας το 2030 μέχρι 2,0 Mtoe (μείωση 17% και 13% αντίστοιχα σε σχέση με την αντίστοιχη πρόβλεψη της Ε. Επιτροπής για την Κύπρο το 2007).
• Επίτευξη υποχρεωτικού σωρευτικού στόχου εξοικονόμησης ενέργειας στην τελική χρήση ύψους 243,04 ktoe τα έτη 2021-2030, με λήψη μέτρων πέραν των όσων επιβάλλουν οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες.

ii. Ισχύουσες ενεργειακές και κλιματικές πολιτικές και μέτρα σχετικά με τις πέντε διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης

Οι ισχύουσες πολιτικές και μέτρα για την ενέργεια και το κλίμα, όπως αυτές περιλαμβάνονται στο παρόν έγγραφο, παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 1.2. Ισχύουσες πολιτικές και μέτρα για την ενέργεια και το κλίμα

Πολιτικές και μέτρα	Υφιστάμενα μέτρα
Αύξηση του ποσοστού χρήσης ΑΠΕ	·      Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση (net-metering, net-billing, virtual net-metering, virtual net-billing) ·      Παροχή οικονομικής ενίσχυσης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κατοικίες και επιχειρήσεις ·      Εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ σε δημόσια κτίρια, εμπορικά και βιομηχανικά υποστατικά σε συνδυασμό με μέτρα ενεργειακής αναβάθμισης ·      Προώθηση αντλιών θερμότητας υψηλής απόδοσης ·      Σχέδια χορηγιών για αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας ·      Προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων ΑΠΕ ·      Απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΑΠΕ, λειτουργία Υπηρεσία Ενιαίας Εξυπηρέτησης ·      Υποχρέωση προμηθευτών καυσίμων στις μεταφορές για χρήση βιοκαυσίμων ·      Παραγωγή βιοκαυσίμων από απόβλητα ·      Επιβολή τέλους κατανάλωσης σε όλους τους καταναλωτές ηλεκτρισμού, ανεξαρτήτως κατηγορίας, για κάθε κιλοβατώρα που εισάγεται από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο αποτελεί το κύριο έσοδο για το Ταμείο ΑΠΕ και ΕΞΕ το οποίο λειτουργεί Σχέδια Χορηγιών για την προώθηση των ΑΠΕ και της ΕΞΕ.
Επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης	·      Καθεστώς Επιβολής Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης σε διανομείς ενέργειας ·      Ενεργειακές αναβαθμίσεις σε δημόσια κτίρια ·      Σχέδιο Χορηγιών για συνολικές ενεργειακές αναβαθμίσεις σε κατοικίες και επιχειρήσεις ·      Μεμονωμένα μέτρα ενεργειακής απόδοσης σε κατοικίες ·      Ενεργειακή αναβάθμιση νοσοκομείων ή/και νοσοκομειακών μονάδων ·      Ενεργειακά αποδοτικός οδικός φωτισμός. ·      Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα των οδικών μεταφορών. ·      Ενεργειακή απόδοση στον τομέα των υδάτων. ·      Εγκατάσταση της υποδομής έξυπνων συστημάτων μέτρησης ·      Ανάπτυξη νέας διαδικτυακής πλατφόρμας digital one stop shop για ανακαίνιση κτιρίων
Ασφάλεια Εφοδιασμού	·      Έλευση φυσικού αερίου, μέσω της εισαγωγής ΥΦΑ και ανάπτυξης των αναγκαίων υποδομών ·      Ενίσχυση της ευελιξίας του εθνικού ενεργειακού συστήματος
Εσωτερική Αγορά Ενέργειας	·      Προώθηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κύπρου μέσω του Εργου Κοινού Ενδιαφέροντος EuroAsia Interconnector ·      Ανάπτυξη υποδομής εσωτερικού δικτύου αγωγών φυσικού αερίου ·      Επενδύσεις για την ανάπτυξη και την ασφαλή λειτουργία του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ·      Προώθηση του αναγκαίου κανονιστικού πλαισίου και των έργων για τη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ·      Προώθηση του έργου για τον αγωγό EastMed
Μεταφορές	·      Σχέδια Βιώσιμης Αστικής κινητικότητας (εκπόνηση μελετών και υλοποίηση) ·      Τηλεματικό Σύστημα Μεταφορών ·      Νέες Συμβάσεις Λεωφορείων με χαμηλούς / μηδενικούς ρύπους / Έργo για τις στάσεις στέγαστρα ·      Δενδροφύτευση κατά μήκος του οδικού δικτύου ·      Τροποποίηση του Περί Μηχανοκίνητων Οχημάτων και Τροχαίας Κινήσεως Νόμου ·      Προώθηση του «Ο περί του Καθορισμού Ειδικών Μέτρων για Μείωση των Ατμοσφαιρικών Ρύπων και Αερίων του Θερμοκηπίου που προέρχονται από τις Οδικές Μεταφορές Νόμος του 2023» ·      Σχέδιο κινήτρων για την αγορά και χρήση οχημάτων χαμηλών / μηδενικών εκπομπών και απόσυρσης παλαιών ρυπογόνων οχημάτων ·      Ανάπτυξη υποδομών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων
Έρευνα και Καινοτομία	·      Χρηματοδότηση έρευνας μέσω θέσπιση σχετικών προτεραιοτήτων στα ερευνητικά προγράμματα ·      Χρηματοδότηση στα Κέντρα Αριστείας ·      Συμμετοχή σε σχετικά Ευρωπαϊκά προγράμματα
	·
Ψυκτικά αέρια	Μερική ανάκτηση από 2024
Αναερόβια χώνευση για επεξεργασία κτηνοτροφικών αποβλήτων	Αγελάδες: αύξηση στο 10% το 2030 Χοίροι: αύξηση στο 65% το 2030 Πουλερικά: αύξηση στο 25% το 2030
Απορρίμματα	(α) 60% διαλογή στην πηγή το 2030 (β) 24% των οργανικών σε χώρους απόρριψης το 2030 (γ) αύξηση 1% ετησίως αναερόβιας χώνευσης
Υγρά απόβλητα	(α) 100% σύνδεση πληθυσμού σε κεντρικά αποχετευτικά συστήματα (β) αύξηση αναερόβιας για επεξεργασία λυμάτων βιομηχανιών τροφίμων
Αύξηση απορρόφησης από τις χρήσεις γης	Φυτεύω για το κλίμα: 300.000 δένδρα το 2030
Σχέδιο Μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τις επιχειρήσεις

iii. Βασικά ζητήματα διασυνοριακού ενδιαφέροντος

Τα βασικά θέματα διασυνοριακού ενδιαφέροντος στους τομείς της ενέργειας και του κλίματος εστιάζονται στη μεταφορά τεχνογνωσίας σε πολιτικές και μέτρα, στην αναγνώριση και τον σχεδιασμό της υλοποίησης των διασυνοριακών ενεργειακών υποδομών, στη συνεργασία για την υλοποίηση καινοτόμων και πιλοτικών ενεργειακών έργων, στη λειτουργία των αγορών ενέργειας, στη συνεργασία μεταξύ συστημάτων πληροφοριών και στη συνεργασία στο πλαίσιο των χρηματοδοτικών προγραμμάτων.

Η εφαρμογή τους συχνά πραγματοποιείται στο πλαίσιο διακρατικών συμφωνιών και διακρατικών μνημονίων συνεργασίας/συναντίληψης. Αυτές οι διεθνικές εταιρικές σχέσεις και συμφωνίες σχεδιάζονται και οριστικοποιούνται σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών.

Η Κύπρος προωθεί τον περιφερειακό διάλογο για τη δημιουργία των απαραίτητων ενεργειακών υποδομών. Υπάρχει περιφερειακή συνεργασία μεταξύ της Κύπρου και των γειτονικών χωρών για την υλοποίηση τριών έργων κοινού ενδιαφέροντος στους τομείς του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ προωθείται και η ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Αίγυπτο (πέρα από την διασύνδεση με Ισραήλ).

Η προγραμματισμένη περιφερειακή υποδομή αγωγού αερίου EastMed μεταξύ Κύπρου, Ισραήλ και Ελλάδος, θα συνδέσει την Ανατολική Μεσόγειο με την Ευρώπη και θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Μέσω του αγωγού EastMed, το φυσικό αέριο και μεταγενέστερα το υδρογόνο θα μπορεί να μεταφέρεται από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη. Επιπλέον, θα δημιουργήσει συνέργειες και συνεργασία μεταξύ των χωρών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.

Το EuroAsia Interconnector είναι ένα έργο που αποσκοπεί στον τερματισμό της ηλεκτρικής απομόνωσης της Κύπρου. Είναι μια διασυνοριακή διασύνδεση μεταξύ των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ μέσω του υποθαλάσσιου καλωδίου υψηλής τάσης συνεχόμενου ρεύματος (HVDC). Το έργο βρίσκεται σε ώριμη φάση και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο. Μέσω της συνεργασίας Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου θα επιτευχθεί ο στόχος της ηλεκτρικής διασύνδεσης, ο οποίος ανέρχεται σε ποσοστό 15% τουλάχιστο για το 2030.

iv. Διοικητική δομή εφαρμογής των εθνικών πολιτικών για την ενέργεια και το κλίμα

Για τους σκοπούς της εφαρμογής του κανονισμού για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της δράσης για το κλίμα [(ΕΕ) 2018/1999]^[15] και ιδίως για τον καθορισμό των απαραίτητων βάσεων για μια αξιόπιστη, χωρίς αποκλεισμούς, οικονομικά αποδοτική, διαφανή και προβλέψιμη διακυβέρνηση που να διασφαλίζει την επίτευξη στόχων για το 2030 και των μακροπρόθεσμων στόχων της Ενεργειακής Ένωσης σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού του 2015 για την αλλαγή του κλίματος, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε νέα δομή για την κλιματική και ενεργειακή διακυβέρνηση (15/11/2017 απόφαση αριθ. 83.709). Αυτή η δομή εξελίχθηκε το 2020 στο «Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης για την Εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας», με τη συμπερίληψη 5 επιπλέον ομάδων εργασίας (διατήρηση της βιοποικιλότητας, από το αγρόκτημα στο πιάτο, κυκλική οικονομία, μηδενική ρύπανση και χρηματοδότηση/βιωσιμότητα) που σχετίζονται με την πράσινη συμφωνία. Στη συνέχεια τροποποιήθηκε ώστε να συμπεριληφθεί μία νέα τεχνική επιτροπή για το Υδρογόνο.

Ο πυρήνας του «Εθνικού Συστήματος Διακυβέρνησης για την Εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας» είναι μία Υπουργική Επιτροπή, η οποία προεδρεύεται από κοινού από τον Υπουργό Οικονομικών και τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Η Επιτροπή απαρτίζεται εκτός από τους δύο συν-προεδρεύοντες και από τον Υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, τον Υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, τον Υπουργό Εξωτερικών και τον Υφυπουργό Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιοποίησης. Η εν λόγω Επιτροπή εισηγείται στο Υπουργικό Συμβούλιο πολιτικές και μέτρα που σχετίζονται με τα θέματα που περιλαμβάνονται στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών και μέτρων για την ενέργεια και το κλίμα (π.χ. Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), Μακροπρόθεσμη πολιτική για ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές). Στο πιο κάτω επίπεδο βρίσκεται η Επιτροπή Γενικών Διευθυντών των ίδιων Υπουργείων που αποτελεί το ενδιάμεσο βήμα μεταξύ της Υπουργικής Επιτροπής και των εξειδικευμένων Τεχνικών Επιτροπών.

 

Σχήμα 1.2:     Διάγραμμα του Εθνικού Συστήματος Διακυβέρνησης για την Εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας

 

Η γραμματεία του Συστήματος είναι από κοινού στη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης (Υπουργείο Οικονομικών) και στο Τμήμα Περιβάλλοντος. Το εν λόγω Σύστημα παρουσιάζεται στο σχήμα που ακολουθεί.

Στην περίπτωση του ΕΣΕΚ, η Υπουργική Επιτροπή υποβάλλει το ΕΣΕΚ στο Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο λαμβάνει την τελική απόφαση για έγκριση του. Η πρόταση του ΕΣΕΚ προετοιμάζεται από την Επιτροπή Γενικών Διευθυντών. Η Επιτροπή Γενικών Διευθυντών παρακολουθεί επίσης την εφαρμογή του ΕΣΕΚ και υποβάλλει προτάσεις για αναθεωρήσεις, όταν είναι απαραίτητο. Οι άμεσα εμπλεκόμενες Τεχνικές Επιτροπές (ΤΕ) για την ετοιμασία/ αναθεώρηση/ εφαρμογή/ παρακολούθηση του ΕΣΕΚ είναι η ΤΕ Απανθρακοποίησης, ΤΕ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ΤΕ Ενεργειακή Απόδοση, ΤΕ Εσωτερική Αγορά Ενέργειας, ΤΕ Ενεργειακή Ασφάλεια, ΤΕ Μεταφορών και ΤΕ Υδρογόνου.

1.3. Διαβουλεύσεις και συμμετοχή εθνικών και ενωσιακών φορέων και έκβασή τους

i. Συμμετοχή του εθνικού κοινοβουλίου

Τον Μάρτιο και τον Ιούνιο του 2023, διεξήχθησαν παρουσιάσεις σχετικά με την αναθεώρηση του Εθνικού Σχέδιου για την Ενέργεια και το κλίματος, κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιήθηκε λεπτομερής παρουσίαση σχετικά με τον Κανονισμό Διακυβέρνησης, τις νέες υποχρεώσεις της χώρας στον τομέα της ενέργειας και του κλίματος, τον μηχανισμό κατάρτισης του σχεδίου και την περιγραφή των μέτρων και των πολιτικών που προβλέπονται για την επίτευξη των σχετικών στόχων στον τομέα της ενέργειας και του κλίματος, καθώς και το ποσό των επενδύσεων που απαιτούνται για την επίτευξη αυτών των στόχων. Το τελικό προσχέδιο του ΕΣΕΚ θα αποσταλεί για ενημέρωση στην Βουλή των Αντιπροσώπων μόλις υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Βουλή των Αντιπροσώπων θα συμμετάσχει στο σχεδιασμό του Εθνικού Σχεδίου κατά την ετοιμασία του Τελικού Σχεδίου.

ii. Συμμετοχή τοπικών και περιφερειακών αρχών

Οι τοπικές αρχές θα κληθούν να συμμετάσχουν στο σχεδιασμό του Εθνικού Σχεδίου κατά την ετοιμασία του Τελικού Σχεδίου.

iii. Διαβουλεύσεις με συμφεροντούχους, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, και συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και του ευρέος κοινού

Η διαδικασία διαβούλευσης της επικαιροποίησης προσχεδίου του ΕΣΕΚ ξεκίνησε με την δημοσίευση ενημερωτικού κειμένου στις 13/12/2022, στις ανακοινώσειςστην ιστοσελίδα του Τμήματος Περιβάλλοντος, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να υποβάλει τα σχόλια του σε σχέση με τις νέες υποχρεώσεις και στόχους σε και λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο του ΕΣΕΚ που υποβλήθηκε το 2020.

Από την έναρξη της διαβούλευσης έγιναν 46 σχόλια, από ενώσεις ενδιαφερομένων, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας.

Τα βασικά θέματα που τέθηκαν κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα ανά τομέα. Μετά την αξιολόγηση των παρατηρήσεων τόσο της διαβούλευσης όσο και των εργαστηρίων, συντάχθηκε το προσχέδιο επικαιροποίησης του Σχεδίου.

Τα κύρια θέματα που τέθηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση ήταν τα ακόλουθα:

• Γενικά/απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα
  • Να δοθούν επιπρόσθετα κίνητρα για επενδύσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά
  • Να αναπτυχθούν νέα μέτρα και πολιτικές για την επίτευξη των νέων φιλόδοξων εθνικών στόχων για την πράσινη μετάβαση, οι οποίοι επιβάλλονται μέσα από την εφαρμογή του πακέτου «Fit for 55» και «REPowerEU»
  • Ανάπτυξη κατάλληλου μηχανισμού στήριξης των μονάδων παραγωγής βιοαερίου/ενέργειας
  • Προώθηση της κυκλικής οικονομίας ως προτεραιότητα του κράτους
• Μεταφορές
  • Προώθηση χρήσης ηλεκτρικού σκούτερ, ηλεκτρικών λεωφορείων και εφαρμογών «car sharing»
  • Χρήση πράσινου υδρογόνου και άλλων εναλλακτικών καυσίμων στις μεταφορές
  • Άμεση υλοποίηση έργων εκσυγχρονισμού, αναβάθμισης και ψηφιοποίησης του ηλεκτρικού δικτύου
  • Να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν επαρκή σχέδια επιχορήγησης για αγορά ηλεκτρικών οχημάτων και υβριδικών plug-in οχημάτων και κίνητρα συμπεριλαμβανομένου της αντικατάστασης παλαιών (ρυπογόνων) οχημάτων
• Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
  • Περισσότερη έμφαση στην αποθήκευση ενέργειας
  • Μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ σε συνδυασμό με την ηλεκτρική διασύνδεση
  • Άμεση λειτουργίας της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού, η οποία θα συμβάλει στην προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων έργων ΑΠΕ, στην εισαγωγή υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, στη διασφάλιση καλύτερων υπηρεσιών/τιμών για τους καταναλωτές
  • Χρήση πράσινου υδρογόνου και άλλων εναλλακτικών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας
  • Να ληφθεί υπόψη η ολοκληρωμένη Χωροθετική Πολιτική για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ
• Ενεργειακή απόδοση
  • Ενίσχυση του ρόλου και των δραστηριοτήτων των Παρόχων Ενεργειακών Υπηρεσιών
  • Να καταστεί υποχρεωτική η διενέργεια ενεργειακού ελέγχου στα κτίρια του δημόσιου τομέα με σκοπό την ενεργειακή τους αναβάθμιση
• Οριζόντια
  • Δημιουργία Ειδικού Ταμείου, το οποίο θα συσσωρεύει τα έσοδα που προκύπτουν από τις δημοπρατήσεις των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και τα οποία θα χρησιμοποιούνται για τη χορήγηση περιβαλλοντικών λύσεων και καινοτομιών που συμβάλλουν στην μείωση των αέριων εκπομπών
  • Να μελετηθεί η δυνατότητα να δοθεί πολιτική κατεύθυνση μέχρι το 2030 ώστε να μελετηθεί η πιθανή ενσωμάτωση των άλλων χρήσεων του φυσικού αερίου στην τελική κατανάλωση ενέργειας για την περίοδο 2025-2050.
  • Να μελετηθούν νομοθετικές, φορολογικές και διοικητικές προτάσεις που να συμβάλλουν στην ολιστική προσέγγιση της ενεργειακής ασφάλειας της ΚΔ. Να γίνει από κοινού συζήτηση και αξιολόγηση των μέτρων στην αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου.

Η «επίσημη» παρουσίαση του προσχεδίου επικαιροποίησης του ΕΣΕΚ πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια ολοήμερης εκδήλωσης την 28η Ιουλίου 2023, κατά τη διάρκεια της οποίας οι προτεινόμενες πολιτικές και μέτρα παρουσιάστηκαν λεπτομερώς, μαζί με την εκτίμηση επιπτώσεων. Η δημόσια συζήτηση για το Εθνικό Σχέδιο θα ολοκληρωθεί με την υποβολή του τελικού Εθνικού Σχεδίου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο 2024.

iv. Διαβουλεύσεις με άλλα κράτη μέλη

Πραγματοποιήθηκαν διάφορες διαβουλεύσεις με άλλα κράτη μέλη στο πλαίσιο της ανάπτυξης του ΕΣΕΚ. Λεπτομέρειες παρέχονται στους σχετικούς τομείς.

v. Επαναληπτική διαδικασία με την Επιτροπή

Δ/Ε

1.4. Περιφερειακή συνεργασία στην εκπόνηση του σχεδίου

i. Στοιχεία που υπόκεινται σε κοινό ή συντονισμένο σχεδιασμό με άλλα κράτη μέλη

Στο παρόν στάδιο υπάρχει περιφερειακή συνεργασία της Κύπρου με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, στα πλαίσια της εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) αρ. 2022/869, για τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Ενέργειας (ΔΕΔ-Ε). Υπάρχει συνεργασία κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ένταξης των έργων σε κάθε κατάλογο ΕΚΕ, όταν οι Φορείς Υλοποίησης EKE υποβάλλουν αίτηση χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς μηχανισμούς, πριν και κατά τη διάρκεια αδειοδότησης των έργων και θα συνεχίσει να υφίσταται με την έναρξη της λειτουργίας τους.

Πιο συγκεκριμένα, Κύπρος, Ελλάδα και Ισραήλ, υπέγραψαν το 2021 Μνημόνιο Συναντίληψης για την προώθηση και την έγκαιρη υλοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης «EuroAsia Interconnector». Επίσης, Κύπρος, Ελλάδα και Ισραήλ, υπέγραψαν Διακρατική Συμφωνία για το ΕΚΕ EastMed Pipeline, την οποία επικύρωσαν και οι τρείς χώρες το 2020. Εντός του 2021 υπογράφτηκε ένα διμερές Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου καθώς και ένα τριμερές Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας, Αιγύπτου για την ηλεκτρική διασύνδεση των ηλεκτρικών συστημάτων των υπο-αναφορά χωρών.

[1] Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου 88.819, 15/1/2020

[2] Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 83.709, 15/11/2017

[3] Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 90.370, 13/11/2020

[4] Κανονισμός (ΕΕ) 2018/842 σχετικά με τις δεσμευτικές ετήσιες μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τα κράτη μέλη από το 2021 έως το 2030, στο πλαίσιο της συμβολής στη δράση για το κλίμα για την τήρηση των δεσμεύσεων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013

[5] Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 663/2009 και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 94/22/ΕΚ, 98/70/ΕΚ, 2009/31/ΕΚ, 2009/73/ΕΚ, 2010/31/ΕΕ, 2012/27/ΕΕ και 2013/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 2009/119/ΕΚ και (ΕΕ) 2015/652 του Συμβουλίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

[6] Συνεδρία επιτροπής ΓΔ συστήματος διακυβέρνησης της Πράσινης Συμφωνίας 11/10/22

[7] Κανονισμός (ΕΕ) 2023/857 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/842 σχετικά με τις δεσμευτικές ετήσιες μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τα κράτη μέλη από το 2021 έως το 2030, στο πλαίσιο της συμβολής στη δράση για το κλίμα για την τήρηση των δεσμεύσεων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού, και του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999, επίσημη εφημερίδα της ΕΕ 26.4.2023 L 111/1-14

[8] Το τελευταίο έτος απογραφής είναι το 2021, κατά το οποίο οι απορροφήσεις ήταν 235 Gg αλλά ήταν λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς στην ορεινή Λάρνακα. Τα προηγούμενα έτη κυμαίνονται στους 300 Gg.

[9] Ειδική Παρέκκλιση για Κύπρο και Μάλτα, για νέες ετήσιες εξοικονομήσεις ενέργειας από την 1η Ιανουαρίου 2024 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2030 που θα ισοδυναμούν με το 0,45% του μέσου όρου της κατανάλωσης ενέργειας στην Τελική Χρήση της πιο πρόσφατης τριετής περίοδού πριν από την 1η Ιανουαρίου 2019 (αντί 1,9%)

[10] Δεν έχει υπολογιστεί η συνεισφορά από τις μη οδικές μεταφορές.

[11] Δεν έχουν συμπεριληφθεί όλα τα μέτρα από Κυκλική Οικονομία.

[12] Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου 88.819, 15/1/2020

[13] Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 83.709, 15/11/2017

[14] Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 90.370, 13/11/2020

[15] Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και τη δράση για το κλίμα, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 663/2009 και (ΕΚ) αριθ. 715/2 009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, οδηγίες 94/22/ΕΚ, 98/70/ΕΚ, 2009/31/ΕΚ, 2009/73/ΕΚ, 2010/31/ΕΕ, 2012/ΕΕ 27/ΕΕ και 2013/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, οδηγίες 2009/119/ΕΚ και (ΕΕ) 2015/652 του Συμβουλίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Συμβουλίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο

Τέλος