Παράρτημα 3. Προσχέδιο της Μακροπρόθεσμης Στρατηγικής Ανακαίνισης Κτιρίων-4. Πολιτικές και δράσεις για την οικονομικώς αποδοτική από άποψη κόστους ριζική ανακαίνιση κτιρίων

Οι πολιτικές και τα μέτρα που θα δώσουν ώθηση στην ανακαίνιση των υφιστάμενων κτιρίων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε νομοθετικά μέτρα, κίνητρα, μέτρα κατάρτισης και μέτρα ενημέρωσης. Στη συνέχεια γίνεται ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζονται τα σημεία όπου παρατηρούνται εμπόδια και πως αυτά μπορούν να υπερπηδηθούν.
Μερικά από τα μέτρα που αναφέρονται πιο κάτω αφορούν ενέργειες που στοχεύουν σε μεμονωμένα στοιχεία του κτιρίου όπως οι επιθεωρήσεις συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού και οι απαιτήσεις για τεχνικά συστήματα. Ωστόσο, μπορούν να δώσουν το έναυσμα για μια ριζική ανακαίνιση ή να αποτελέσουν μέρος μιας σταδιακής ανακαίνισης. 4.1 Νομοθετικά μέτρα
4.1.1 Απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης για υφιστάμενα κτίρια
Οι απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης για υφιστάμενα κτίρια εφαρμόζονται όταν αυτά υφίστανται ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας και όταν στοιχεία του κελύφους τους αντικαθίστανται ή τοποθετούνται εκ των υστέρων. Το πρώτο Διάταγμα απαιτήσεων ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης που εκδόθηκε το 2007, καθιστούσε υποχρεωτική την ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων μόνο άνω των 1000 τ.μ. που υφίστανται ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας. Το 2009 οι ελάχιστες απαιτήσεις αναθεωρήθηκαν και σε αυτές προστέθηκε η έκδοση ΠΕΑ με ελάχιστη κατηγορία το Β για κτίρια άνω των 1000 τ.μ. που υφίστανται ριζική ανακαίνιση. Τον Δεκέμβριο 2013 εκδόθηκε νέο διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο οι συντελεστές θερμοπερατότητας μειώθηκαν κατά 15%, ενώ τέθηκαν για πρώτη φορά απαιτήσεις για στοιχεία του κελύφους που τοποθετούνται εκ των υστέρων ή αντικαθίστανται ανεξαρτήτως του μεγέθους του κτιρίου. Από την 1η Ιανουαρίου 2017 η υποχρέωση τα κτίρια που υφίστανται ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας να είναι ελάχιστης ενεργειακής κατηγορίας Β επεκτάθηκε σε όλα τα κτίρια ανεξαρτήτως μεγέθους.

Οι υφιστάμενες απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης τέθηκαν σε εφαρμογή από την 1η Ιουλίου 2020. Αυτές απαιτούν όλα τα κτίρια κατοικιών που υφίστανται ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας να είναι ενεργειακής κατηγορίας Α, και ενεργειακής κατηγορίας Β+ όλα τα υπόλοιπα κτίρια. Επιπλέον, ισχύουν απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης για στοιχεία του κελύφους που αντικαθίστανται ή τοποθετούνται εκ των υστέρων. Οι ισχύουσες απαιτήσεις έχουν διαμορφωθεί με βάση τα αποτελέσματα του υπολογισμού των οικονομικά βέλτιστων επιπέδων των ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης που διεξήχθη το 2018, καθώς και τις απόψεις όλων των εμπλεκόμενων μερών στη διαβούλευση που προηγήθηκε μέσω των αρμόδιων Συμβουλευτικών Επιτροπών.
Στον Πίνακα 05 παρουσιάζονται χρονολογικά οι αλλαγές στις απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης από το 2007 μέχρι σήμερα.

4.1.2 Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης
Το Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) είναι ένας αξιόπιστος τρόπος για την απεικόνιση της ενεργειακής κατάστασης ενός υφιστάμενου κτιρίου και για την καταγραφή εισηγήσεων αναβάθμισης του. Απαιτείται να παρουσιάζεται στον υποψήφιο αγοραστή ή ενοικιαστή, ενώ αντίγραφό του πρέπει να δίδεται στον νέο ενοικιαστή ή αγοραστή. Επιπλέον, στις εμπορικές διαφημίσεις κτιρίων που ενοικιάζονται ή πωλούνται θα πρέπει να αναγράφεται η ενεργειακή κατηγορία. Ως εκ τούτου, το ΠΕΑ με την πληροφόρηση που παρέχει, είναι ένα εργαλείο ενεργοποίησης της ανακαίνισης στο σημείο του κύκλου ζωής ενός κτιρίου όπου πωλείται ή εκμισθώνεται σε νέο ενοικιαστή. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί 84.276 ΠΕΑ. Ωστόσο, μόνο 14% από το σύνολο όσων έχουν εκδοθεί, αφορά υφιστάμενα κτίρια, που μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η έκδοση ΠΕΑ για σκοπούς πώλησης και ενοικίασης εξακολουθεί να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στους εξής λόγους:
1. Απουσία νομοθεσίας που να συνδέει το ΠΕΑ με το αγορά-πωλητήριο έγγραφο και το συμβόλαιο ενοικίασης.
2. Έλλειψη ενημέρωσης των υποψήφιων αγοραστών ή ενοικιαστών κτιρίων για το ΠΕΑ.
3. Δυσκολία των υποψήφιων αγοραστών ή ενοικιαστών κτιρίων, των ιδιοκτητών και των επαγγελματιών της αγοράς ακινήτων να «μεταφράσουν» τα δεδομένα του ΠΕΑ σε κόστος λειτουργίας του κτιρίου.
4. Μικρή σχετικά προστιθέμενη αξία στην τιμή πώλησης ή ενοικίασης που μπορεί να λάβει ο ιδιοκτήτης του κτιρίου λόγω της υψηλής ενεργειακής απόδοσης.
Τα πιο πάνω εμπόδια δεν επιτρέπουν στο ΠΕΑ να αποκτήσει την πλήρη δυναμική του ως δείκτης που θα επηρεάσει την αξία των ακινήτων και εντέλει θα δώσει ώθηση στην ενεργειακή αναβάθμιση των υφιστάμενων κτιρίων. Με στόχο τη μεγαλύτερη προβολή του ΠΕΑ στο ευρύ κοινό από το 2015 και μετά, έγινε σύνδεση χρηματοδοτικών κινήτρων με την έκδοση ΠΕΑ όπως στην περίπτωση του σχεδίου «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω», ενώ έχει συμπεριληφθεί σε ενημερωτικές εκστρατείες που οργανώνει το ΥΕΕΒ.
Η λήψη περαιτέρω μέτρων για ενδυνάμωση του ΠΕΑ στην αγορά ακινήτων καταγράφεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), ως ένα από τα μέσα για να επιτύχει η Κύπρος του στόχους του 2030 για το κλίμα και του οράματος για ένα απαλλαγμένο από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κτιριακού αποθέματος μέχρι το 2050. Τα μέτρα αυτά είναι η αναθεώρηση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου πώλησης και ενοικίασης κτιρίων και περεταίρω σύνδεση του ΠΕΑ με χρηματοδοτικά και φορολογικά κίνητρα.
Επίσης, σημαντικό είναι η διασφάλιση της ποιότητας του ΠΕΑ προκειμένου να θεωρείται από του ιδιοκτήτες των κτιρίων ως εργαλείο για καθορισμό των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και ΑΠΕ που πρέπει να υλοποιηθούν σε μια ανακαίνιση. Για το σκοπό αυτό η Υπηρεσία Ενέργειας διεξάγει δειγματοληπτικούς, καθώς και στοχευμένους ελέγχους των ΠΕΑ που εκδίδονται. Χαρακτηριστικά, αναφέρεται ότι το 2022 Εντεταλμένοι Επιθεωρητές της Υπηρεσίας Ενέργειας επιθεώρησαν 475 κτίρια και κτιριακές μονάδες, για σκοπούς επαλήθευσης των δεδομένων ΠΕΑ και για συμμόρφωση με τις απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης.
Σημαντικός είναι και ο εκσυγχρονισμός του τρόπου έκδοση των ΠΕΑ προκειμένου αυτός να συμβαδίζει με τα νέα μέτρα και πολιτικές αλλά και με την τεχνολογική εξέλιξη. Το ΥΕΕΒ προχώρησε με την αναθεώρηση της Μεθοδολογίας Υπολογισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου (ΜΥΕΑΚ) που χρησιμοποιείται για την έκδοση των ΠΕΑ. Το έργο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2018 με την υπογραφή σύμβασης με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και ολοκληρώθηκε το 2020. Η αναθεωρημένη μεθοδολογία αναπτύχθηκε στη βάση των νέων προτύπων που έχουν ετοιμαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN) στο πλαίσιο της εντολής Μ/480 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στην Οδηγία 2010/31/EE και την τροποποίηση της, Οδηγία 2018/844/ΕΕ. Σκοπός, ήταν να καλύψει προβλήματα και κενά που παρατηρήθηκαν από την εφαρμογή της προηγούμενης μεθοδολογίας, να συμπεριλάβει νέες τεχνολογίες και να βελτιώσει τον τρόπο που καταγράφεται η ενεργειακή κατάσταση του κτιρίου στο ΠΕΑ και στις συστάσεις που το συνοδεύουν. Η βελτίωση αυτή αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες εξοικονομήσεις ενέργειας, καθώς το ΠΕΑ χρησιμοποιείται ως δείκτης συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης σε ανακαινίσεις μεγάλης κλίμακας, αλλά και επίτευξης εξοικονομήσεων σε χρηματοδοτικά και άλλα κίνητρα.
Η ολοκλήρωση της νέας ΜΥΕΑΚ το 2020 έδωσε τη δυνατότητα στο ΥΕΕΒ να συνάψει, τον Δεκέμβριο του 2022 , σύμβαση για τη δημιουργία λογισμικού που θα την προσομοιώνει. Ανάμεσα στους στόχους του νέου λογισμικού είναι να είναι λειτουργικό, ευχάριστο και φιλικό προς τον χρήστη και να παρέχει αυτοματοποιημένες λειτουργίες με σκοπό τη μείωση του υπολογιστικού χρόνου. Επίσης θα είναι συμβατό με όλα τα ευρέως διαδεδομένα λειτουργικά συστήματα. 4.1.3 Επιθεώρηση των συστημάτων θέρμανσης και των συστημάτων κλιματισμού
Η υποχρεωτική περιοδική επιθεώρηση των συστημάτων κλιματισμού και θέρμανσης είναι ακόμα ένα μέτρο που μπορεί να βοηθήσει στην ενεργειακή αναβάθμιση των υφιστάμενων κτιρίων. Η επιθεώρηση των συστημάτων κλιματισμού και θέρμανσης στόχο έχει να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση των συστημάτων μέσω των προτάσεων που υποβάλλει ο επιθεωρητής.
Η επιθεώρηση των συστημάτων κλιματισμού διεξάγεται από επιθεωρητές συστημάτων κλιματισμού και η επιθεώρηση των συστημάτων θέρμανσης διεξάγεται από επιθεωρητές συστημάτων θέρμανσης. Σε κάθε περίπτωση ο επιθεωρητής παραδίδει έκθεση επιθεώρησης στον ιδιοκτήτη του κτιρίου, στην οποία καταγράφονται οι προτάσεις του επιθεωρητή για βελτίωση της απόδοσης του συστήματος ή/και τμήματος αυτού.
Μέχρι σήμερα έχουν πιστοποιηθεί από τα εγκεκριμένα από την Υπηρεσία Ενέργειας εξεταστικά κέντρα, 73 επιθεωρητές συστημάτων θέρμανσης και 71 επιθεωρητές συστημάτων κλιματισμού και έχουν διενεργηθεί 344 επιθεωρήσεις συστημάτων θέρμανσης με λέβητα και 329 επιθεωρήσεις συστημάτων κλιματισμού.
Ο περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμος καθορίζει την υποχρέωση τακτικής επιθεώρησης συστημάτων με ονομαστική ισχύ εξόδου μεγαλύτερη των 70kW. Ωστόσο, προαιρετικά μπορεί να επιθεωρηθούν και συστήματα μικρότερης ισχύος, συγκεκριμένα συστήματα θέρμανσης με λέβητα ισχύος μεγαλύτερης των 20 kW για θέρμανση και κλιματισμού μεγαλύτερης των12 kW. Οι επιθεωρήσεις μπορούν να μην πραγματοποιηθούν στις περιπτώσεις συστημάτων που καλύπτονται από σύμβαση ενεργειακής απόδοσης ή συμφωνηθέν κριτήριο ενεργειακής απόδοσης ή που τη λειτουργία τους έχει αναλάβει φορέας εκμετάλλευσης ή διαχειριστής δικτύου και ως εκ τούτου υπόκεινται σε μέτρα παρακολούθησης της απόδοσης τους, αλλά και στις περιπτώσεις συστημάτων τα οποία ανεξαρτήτως ωφέλιμης ονομαστικής ισχύος έχουν εξοπλιστεί με συστήματα αυτοματισμού και ελέγχου τα οποία επιτρέπουν:
1. Τη συνεχή παρακολούθηση, καταγραφή, ανάλυση και δυνατότητα προσαρμογής της κατανάλωσης ενέργειας,
2. Τη συγκριτική αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου, εντοπίζοντας απώλειες στην αποδοτικότητα των τεχνικών συστημάτων του κτιρίου και ενημερώνοντας τον υπεύθυνο των εγκαταστάσεων ή της τεχνικής διαχείρισης του κτιρίου σχετικά με τις δυνατότητες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και 3. Την επικοινωνία με διασυνδεδεμένα τεχνικά συστήματα κτιρίου και άλλες συσκευές εντός του κτιρίου και τη διαλειτουργικότητα με τεχνικά συστήματα κτιρίου διαφορετικών κατοχυρωμένων τεχνολογιών, μηχανισμών ή κατασκευαστών.
Οι πιο πάνω εναλλακτικές λύσεις ουσιαστικά αναγνωρίζουν ότι αυτές μπορούν να αντικατασταθούν από την ηλεκτρονική παρακολούθηση της λειτουργίας του συστήματος και κάτω από κάποιες προϋποθέσεις από τους ενεργειακούς ελέγχους και τους παρόχους ενέργειας. Σημειώνεται, ότι ο Νόμος από το 2020 επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής των επιθεωρήσεων σε όλα τα συστήματα θέρμανσης (και όχι μόνο στα συστήματα θέρμανσης με λέβητα όπως ήταν πριν), καθώς και τα συστήματα εξαερισμού νοουμένου ότι αυτά συνδυάζονται με τα συστήματα θέρμανσης και κλιματισμού. Η εφαρμογή εναλλακτικών μέτρων ως προς τις επιθεωρήσεις θα δώσει μεγαλύτερη ευελιξία στου ιδιοκτήτες κτιρίων για να εφαρμόσουν το βέλτιστο ανά περίπτωση μέτρο.
Με στόχο τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση των επιθεωρήσεων, αναθεωρήθηκε το 2020 η μέθοδος επιθεώρησης συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού στη βάση των νέων προτύπων που εκδοθήκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN). Αναπτύχθηκε νέος οδηγός επιθεώρησης Συστημάτων θέρμανσης και Κλιματισμού, μέσα στον οποίο συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:
1. Τα μετρούμενα μεγέθη,
2. Τα όργανα που χρησιμοποιούνται κατά την διαδικασία της επιθεώρησης του συστήματος θέρμανσης/κλιματισμού/ψύξης αερισμού (αναλυτής καυσαερίων, θερμόμετρα – θερμοκάμερες, αναλυτές ηλεκτρικής ενέργειας, παροχόμετρα νερού, Υγρόμετρα, όργανα μέτρησης πίεσης, όργανα μέτρησης ταχύτητας αέρα, παροχόμετρα, όργανο μέτρησης ποιότητας αέρα, όργανα ελέγχου διαρροών ψυκτικού μέσου) καθώς και αναφορά στις απαιτήσεις βαθμονόμησής τους,
3. Περιγραφή των τεχνικών λεπτομερειών υπολογισμού του Λόγου Εποχικής Ενεργειακής Απόδοσης (SΕER, SCOP) για κάθε σύστημα που θα τυγχάνει επιθεώρησης,
4. Αναθεωρημένη έκθεση επιθεώρησης του συστήματος ψύξης/θερμαστής/κλιματισμού με ή χωρίς αερισμό/εξαερισμό (συστήματος παραγωγής ψύξης/θερμότητας, τερματικές μονάδες, δίκτυο διανομής, Κεντρικές Κλιματιστικές Μονάδες (Κ.Κ.Μ), συστημάτων μηχανικού εξαερισμού) όπου καταγράφονται τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας που προτείνει ο επιθεωρητής συστημάτων κλιματισμού/θέρμανσης με ποσοτικοποίηση της εξοικονόμησης ενέργειας που μπορεί να επιτευχθεί υλοποιώντας τα μέτρα αυτά, 5. Αξιολόγηση του βαθμού απόδοσης και του μεγέθους της μονάδας παραγωγής θέρμανσης/κλιματισμού/ψύξης σε σχέση με τις ψυκτικές/θερμαντικές ανάγκες του κτηρίου και εκτίμηση του μεγέθους και
6. Οι δυνατότητες βελτιστοποίησης της απόδοσης του συστήματος ψύξης/θέρμανσης/κλιματισμού ή συνδυασμού του συστήματος ψύξης/θέρμανσης /κλιματισμού και εξαερισμού/αερισμού σε τυπικές ή μέσες συνθήκες λειτουργίας.
H Υπηρεσία Ενέργειας ανάθεσε στο Πανεπιστήμιο Frederick την εκπαίδευση των εγγεγραμμένων στα Μητρώα Επιθεωρητών Συστημάτων Θέρμανσης και Επιθεωρητών Συστημάτων Κλιματισμού. Η παρακολούθηση του προγράμματος εκπαίδευσης καθορίστηκε υποχρεωτική για όσους επιθυμούσαν να παραμείνουν εγγεγραμμένοι στα αντίστοιχα Μητρώα, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να διενεργούν επιθεωρήσεις .
4.1.4 Απαιτήσεις για τεχνικά συστήματα σε υφιστάμενα κτίρια
Για περαιτέρω βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού σε υφιστάμενα κτίρια νομοθετήθηκε, το 2015 και 2013 αντίστοιχα, ο περιοδικός έλεγχος, ρύθμιση και λειτουργία των συστημάτων αυτών. Σε δύο οδηγούς που εκδόθηκαν για το κάθε σύστημα, περιγράφονται οι εργασίες και οι έλεγχοι που πρέπει να γίνονται από τους εγκαταστάτες τεχνικών συστημάτων. Σκοπός είναι να διασφαλιστεί ότι λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα συντήρησης των συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού, ώστε αυτά να λειτουργούν με την καλύτερη δυνατή ενεργειακή απόδοση.
Επιπλέον, για τα νέα συστήματα που εγκαθίστανται σε υφιστάμενα κτίρια και για τα υφιστάμενα σύστημα που αναβαθμίζονται, το 2016 έχουν καθοριστεί απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης και αναθεωρήθηκαν οι δύο οδηγοί απαιτήσεων τεχνικών συστημάτων. Οι απαιτήσεις πέραν των συστημάτων κλιματισμού και θέρμανσης καλύπτουν και τα συστήματα παραγωγής ζεστού νερού και μεγάλου εξαερισμού. Η εφαρμογή των απαιτήσεων είναι υποχρεωτική στον βαθμό που αυτό είναι τεχνικά, λειτουργικά και οικονομικά εφικτό.
Το 2022 το ΥΕΕΒ σε σύμβαση με το Πανεπιστήμιο Frederick αναθεώρησε τους δύο Οδηγούς και συμπεριέλαβε τις πιο πάνω απαιτήσεις σε ένα νέο Οδηγό «Απαιτήσεων Συνολικής Απόδοσης για Τεχνικά Συστήματα που Εγκαθίστανται ή Αναβαθμίζονται σε Κτίρια και Κτιριακές Μονάδες που Χρησιμοποιούνται ως Κατοικίες, και σε Κτίρια και Κτιριακές Μονάδες που δεν χρησιμοποιούνται ως Κατοικίες».
Τα συστήματα που καλύπτει ο Οδηγός είναι:
1. Συστήματα θέρμανσης
2. Συστήματα ψύξης
3. Συστήματα εξαερισμού
4. Συστήματα ενσωματωμένου φωτισμού
5. Συστήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
6. Συστήματα αυτόματου ελέγχου κτιρίου
4.1.5 Ενεργειακός Έλεγχος και Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης
Ο ενεργειακός έλεγχος σε κτίρια, που διενεργείται από αδειοδοτημένους Ενεργειακούς Ελεγκτές, έρχεται να προσφέρει μια πιο ολιστική προσέγγιση σε σχέση με αυτή που παρέχεται από τους τρεις άλλους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (Ειδικευμένοι Εμπειρογνώμονες, Επιθεωρητές Συστημάτων Κλιματισμού και Επιθεωρητές Συστημάτων Θέρμανσης), καθώς πρέπει να βασίζεται σε επικαιροποιημένα και μετρήσιμα λειτουργικά δεδομένα ως προς την κατανάλωση ενέργειας στο κτίριο και να περιλαμβάνει λεπτομερή επισκόπηση των χαρακτηριστικών της κατανάλωσης αυτής. Η εκπαίδευση και η αδειοδότηση Ενεργειακών Ελεγκτών ξεκίνησε το δεύτερο εξάμηνο του 2013.
Ο περιοδικός ενεργειακός έλεγχος είναι υποχρεωτικός για τις μη Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (μη-ΜμΕ), ανά τετραετία. Ταυτόχρονα, οι ενεργειακοί έλεγχοι προωθούνται μέσα από Σχέδια Χορηγιών που λειτουργούν με σκοπό την υλοποίηση επενδύσεων ενεργειακής αναβάθμισης σε Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δίκαιου και σε Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις.
Τον Απρίλιο 2014 εκδόθηκαν οι Κανονισμοί που αφορούν τους Παρόχους Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΠΕΥ) / Energy Service Companies (ESCos) με σκοπό να αυξήσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών για τους ενεργειακούς ελέγχους, αλλά και για να προσφέρουν ένα εναλλακτικό τρόπο χρηματοδότησης μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας που απορρέουν από τον ενεργειακό έλεγχο, μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ). Μέχρι σήμερα υπάρχουν 76 Ενεργειακοί Ελεγκτές και 10 ΠΕΥ οι οποίοι μπορούν να δραστηριοποιηθούν στο τομέα των κτιρίων. Ωστόσο, η δραστηριοποίηση των ΠΕΥ βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Πιθανοί λόγοι περιλαμβάνουν την έλλειψη εμπιστοσύνης των τελικών χρηστών όσον αφορά τη διαδικασία και την έλλειψη τεχνογνωσίας και της εμπειρίας από την πλευρά των ΠΕΥ. Με δεδομένη τη σχετική μικρή αγορά και την έλλειψη πρόσβασης σε χρηματοδότηση η ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών παραμένει καθηλωμένη. Η έκθεση του JRC, “Report on the current status of the energy services market and proposals for measures to promote EPC in the public and private sector”, καταγράφει τα εμπόδια που παρουσιάζονται στην ανάπτυξη της ενεργειακών υπηρεσιών. Αυτά χωρίζονται σε θέματα: πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης, θεσμικά και νομοθετικά, οικονομικά, εξωγενείς παράγοντες, τεχνικά και διοικητικά, και συμπεριφοράς. Στον Πίνακα 06 παρουσιάζονται τα εμπόδια που αναφέρονται στη μελέτη του GIZ “An energy efficiency strategy for Cyprus up to 2020, 2030 and 2050” ως τα πιο ουσιώδη για να επιλυθούν κατά προτεραιότητα. Για υπερπήδηση των εμποδίων που αναφέρονται πιο πάνω είναι σε εξέλιξη τα ακόλουθα μέτρα:
1. Ανάπτυξη μεθοδολογίας και λογισμικού για τον ποιοτικό έλεγχο των Ενεργειακών Ελέγχων. Το μέτρο σκοπό έχει να αυξήσει και να στοχεύσει καλύτερα τον ποιοτικό έλεγχο που με τη σειρά του θα βελτιώσει την εμπιστοσύνη της αγοράς προς τους ενεργειακούς ελέγχους και κατ΄ επέκταση στις ΣΕΑ που βασίζονται σε αυτούς.
2. Εφαρμογή διαδικτυακών υπηρεσιών για την ηλεκτρονική διαχείριση όλων των μητρώων που διατηρεί η Υπηρεσία Ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μητρώων Ενεργειακών Ελεγκτών και των Παρόχων Ενεργειακών Υπηρεσιών. Στόχος είναι η επίσπευση διοικητικών διαδικασιών και η εύκολη πρόσβαση εταιρειών και άλλων οργανισμών που ενδιαφέρονται για την αγορά ενεργειακών ελέγχων και ΠΕΥ.
3. Ετοιμασία πρότυπων εγγράφων δημόσιου διαγωνισμού για επιλογή Παρόχων Ενεργειακών Υπηρεσιών με σκοπό τη σύναψη Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης από το δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Σκοπός είναι να δημιουργηθούν τυποποιημένα έγγραφα, μαζί με μία σύντομη, βήμα προς βήμα, διαδικασία που θα κοινοποιηθούν ακολούθως στις Αρχές, τόσο της κεντρικής κυβέρνησης όσο και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, προκειμένου να διευκολυνθούν στο να υλοποιούν τέτοιου είδους έργα. Αναμένεται ότι τα έγγραφα θα βοηθήσουν στο να αυξηθεί η αξιοποίηση των Παρόχων Ενεργειακών Υπηρεσιών για υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης στον δημόσιο τομέα.
4. Εξεύρεση και προώθηση τρόπων και δομών οι οποίοι να αποσκοπούν στην ευκολότερη πρόσβαση των Παρόχων Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΠΕΥ) σε χρηματοδότηση, που αναμένεται ότι θα έχει ως αποτέλεσμα την διευκόλυνση υλοποίησης έργων ενεργειακής απόδοσης.
4.1.6 Αντισεισμική αναβάθμιση κτιρίων
Στα πιο πολλά κτίρια που έχουν οικοδομηθεί όταν δεν υπήρχαν οποιασδήποτε απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης, ταυτόχρονα δεν υπήρχαν ούτε και απαιτήσεις σεισμικής ασφάλειας. Ως εκ τούτου, η μεγάλη πλειοψηφία των υφιστάμενων κτιρίων είναι ανεπαρκής, τόσο όσο αφορά την ενεργειακή απόδοση, αλλά και όσον αφορά τη σεισμική αντίσταση. Ο συνδυασμός των δύο είναι αμφίδρομος, καθώς μια στατική αναβάθμιση του κτιρίου θα ενεργοποιήσει την ενεργειακή αναβάθμιση του, ενώ μια ανακαίνιση με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτίριο μπορεί να αναδείξει την ανεπαρκή θωράκιση του κτιρίου στους σεισμούς. Σύμφωνα με τον περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμο, για σκοπούς αντιμετώπισης ζητημάτων που συνδέονται με την έντονη σεισμική δραστηριότητα, πριν την ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας, ο ιδιοκτήτης κτιρίου ή κτιριακής μονάδας του οποίου η άδεια οικοδομής εκδόθηκε πριν το 1994, οφείλει να διορίσει κατάλληλο μελετητή ο οποίος θα ετοιμάσει έκθεση αποτίμησης του φέροντος οργανισμού σύμφωνα με τους εν ισχύ ευρωκώδικες αναφορικά με την κατάσταση του στατικού φορέα της οικοδομής και την υπολογιζόμενη εναπομένουσα διάρκεια ζωής της, η οποία να συνοδεύεται από τυχόν συστάσεις αναφορικά με τη δομοστατική ενίσχυση της. Η πρόνοια αυτή διαμορφώθηκε μετά από δημόσια διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Σκοπό έχει να δώσει την κατάλληλη πληροφόρηση προς τον ιδιοκτήτη του κτιρίου, στον κατάλληλο χρόνο, επιτρέποντας ένα πιο ολοκληρωμένο από τεχνικής και οικονομικής άποψης προγραμματισμό.
4.1.7 Κτίρια ειδικού χαρακτήρα
Στην Κύπρο το 2018 υπήρχαν 7000 κτίρια που έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα ή αρχαία μνημεία. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός έχει μια μικρή αλλά σταδιακή αύξηση, καθώς περίπου 70 κτίρια το χρόνο χαρακτηρίζονται ως διατηρητέα, ενώ ανακαινίζονται κατά μέσο όρο 350 από αυτά ετησίως.
Για καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση του δυναμικού εξοικονόμησης ενέργειας των κτιρίων που έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα ή αρχαία μνημεία, με την τελευταία τροποποίηση του περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμου, που έγινε το 2020:
1. Παύει να ισχύει η δυνατότητα εξαίρεσης των κτιρίων αυτών από την έκδοση ΠΕΑ κατά την πώληση ή ενοικίαση και
2. Η μη εφαρμογή των απαιτήσεων ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης είναι δυνατή μόνο μετά από επαρκή τεκμηρίωση ότι αλλοιώνει κατά τρόπο μη αποδεκτό, τον χαρακτήρα ή την εμφάνιση του.
Αυτή η αλλαγή στο νομοθετικό πλαίσιο έχει στόχο την αύξηση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης σε διατηρητέα κτίρια μέσω της ενεργειακής πιστοποίησης, αλλά και την ώθηση όσων εμπλέκονται σε τέτοιου είδους ανακαινίσεις να βρουν τεχνικές λύσεις που θα βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου χωρίς να παραβιάζουν τον χαρακτήρα του. 4.1.8 Σταθμοί επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων στα κτίρια
Τα ηλεκτρικά οχήματα θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, στην περαιτέρω απορρόφηση ενέργειας από ΑΠΕ και στην βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, αφού θα του προσδώσει δυνατότητες ευελιξίας, εξισορρόπησης και αποθήκευσης. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχουν σημεία φόρτισης στα κτίρια και ειδικότερα στις κατοικίες και τους χώρους εργασίας, δεδομένου ότι εκεί σταθμεύουν τακτικά και για μεγάλα χρονικά διαστήματα ηλεκτρικά οχήματα. Η εγκατάσταση σημείων επαναφόρτισης με λειτουργίες έξυπνης φόρτισης, προσφέρει στα κτίρια δυνατότητες αποθήκευσης ενέργειας και ενοποίησης ενεργειακού και άλλων συστημάτων.
Στα πλαίσια εναρμόνισης με την Οδηγία 2014/94/ΕΕ για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων και την ΟΕΑΚ, έχουν συμπεριληφθεί ελάχιστες απαιτήσεις για εγκατάσταση και πρόνοια εγκατάστασης σημείων επαναφόρτισης στα κτίρια στην τελευταία τροποποίηση του περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμου που έγινε το 2020. Σύμφωνα με το Νόμο σε κατοικίες με περισσότερους από δύο χώρους στάθμευσης, που υφίστανται ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας, πρέπει να γίνεται εγκατάσταση υποδομής καλωδίωσης για κάθε θέση στάθμευσης, προκειμένου να καταστεί δυνατή σε μεταγενέστερο στάδιο η εγκατάσταση σημείων επαναφόρτισης. Επιπλέον σε μη προοριζόμενα για κατοικία κτίρια που υφίστανται ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας με περισσότερους από δέκα χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, πρέπει να γίνεται εγκατάσταση τουλάχιστον ενός σημείου επαναφόρτισης, καθώς και υποδομή καλωδίωσης για τουλάχιστον έναν χώρο στάθμευσης ανά πέντε, προκειμένου να καταστεί δυνατή σε μεταγενέστερο στάδιο η εγκατάσταση σημείων επαναφόρτισης.
Επίσης για στήριξη και προώθηση της ηλεκτροκίνησης, η Υπηρεσία Ενέργειας μέσω του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ το 2020 προκήρυξε για πρώτη φορά σχέδιο χορηγιών (βλέπε κεφάλαιο 4.2.1) που αποσκοπούσε στην παροχή οικονομικών κινήτρων υπό μορφή κυβερνητικής χορηγίας για την εγκατάσταση/επέκταση φωτοβολταϊκού συστήματος, σημείου επαναφόρτισης και έξυπνου μετρητή ηλεκτρικής ενέργειας.
Επιπρόσθετα, για την ανάπτυξη υποδομών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων το Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων έχει συμπεριλάβει στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στον Άξονα Πολιτικής «Ταχεία μετάβαση σε μια Πράσινη Οικονομία – Βιώσιμες Μεταφορές», το Σχέδιο Χορηγιών «Ηλεκτροκίνηση με τα 1000». Το Σχέδιο έχει συνολικό προϋπολογισμό €3.700.000 και στόχος του είναι η παροχή ενίσχυσης για την εγκατάσταση 1000 σταθμών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Επιλέξιμα σημεία εγκατάστασης είναι χώροι στάθμευσης για δημόσια χρήση όπως δημοτικοί και κοινοτικοί χώροι στάθμευσης, ιδιωτικοί χώροι στάθμευσης (π.χ. χώροι στάθμευσης πολυκαταστημάτων, ξενοδοχείων, υπεραγορών, τραπεζών, ιδιωτικών νοσηλευτηρίων, εμπορικών κέντρων κ.α.), χώροι πρατήριών πετρελαιοειδών, χώροι σταθμών επαναφόρτισης, και παρόδιες θέσεις στάθμευσης (on street parking ή κατά μήκος του οδοστρώματος).
Ο ΔΣΔ εκτιμά ότι το Σχέδιο «Ηλεκτροκίνηση με τα 1000» θα καλύψει τις ανάγκες της ηλεκτροκίνησης μέχρι το 2030 και ότι για τη σύνδεση των δημοσίως προσβάσιμων σημείων επαναφόρτισης, αναμένεται να απαιτηθούν περίπου 130 νέοι Υποσταθμοί Διανομής, ενώ παράλληλα για την απόκριση στην αυξημένη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, που θα προκύψει κυρίως από τα σημεία επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, περιλαμβάνει στον σχεδιασμό του Σύστημα Διαχείρισης Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΔΦΗΟ).
Τέλος αξίζει να σημειωθεί η πιο φιλόδοξη στάση απέναντι στην ηλεκτροκίνηση που παίρνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρώπης στην πρόταση αναδιατύπωσης της ΟΕΑΚ. Σε αυτή, ανάμεσα σε άλλα, γίνεται αναφορά σε έξυπνα δίκτυα φόρτισης, στη συσχέτιση των σημείων επαναφόρτισης με τον δείκτη ευφυούς ετοιμότητας κτιρίων (SRI), και στην εγκατάσταση τουλάχιστο ενός σημείου επαναφόρτισης για κάθε δύο χώρους στάθμευσης σε νέα και υπό «ανακίνηση μεγάλης κλίμακας» κτίρια γραφείων. 4.2 Κίνητρα
Τα κίνητρα σκοπό έχουν να αμβλύνουν αυτό το εμπόδιο. Ωστόσο, η επιτυχία των κινήτρων καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις εξοικονομήσεις που επιτυγχάνονται. Σύμφωνα με τον περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμο τα οικονομικά μέτρα για βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης κατά την ανακαίνιση κτιρίων πρέπει να συνδέονται με στοχευόμενες ή επιτυγχανόμενες εξοικονομήσεις όπως προσδιορίζονται με ένα από τα ακόλουθα κριτήρια ή συνδυασμό τους:
1. Την ενεργειακή απόδοση του εξοπλισμού ή του υλικού που χρησιμοποιείται για την ανακαίνιση, όπου ο εξοπλισμός ή το υλικό που χρησιμοποιείται για την ανακαίνιση πρέπει να εγκαθίσταται από υπεύθυνο εγκατάστασης με κατάλληλο επίπεδο πιστοποίησης ή προσόντων,
2. Με τη σύγκριση των Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης πριν και μετά την ανακαίνιση του κτιρίου,
3. Με τα αποτελέσματα του ενεργειακού ελέγχου,
4. Με τη χρήση πρότυπων τιμών για τον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας,
5. Με τη χρήση άλλης σχετικής με τα πιο πάνω ανάλογης και διαφανούς μεθόδου.
Τα πιο πάνω κριτήρια εφαρμόζονται στα οικονομικά κίνητρα, όπως τα σχέδια «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω» και η Εντολή 1 του 2020 του Υπουργού Εσωτερικών που καταγράφονται στα σημεία 4.2.2 και 4.2.4 αντίστοιχα.
Στον Πίνακα 07 παρουσιάζονται συνοπτικά όλες οι χορηγίες που αφορούν τον τομέα των κτιρίων. 4.2.1 Σχέδια Ταμείου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕ)
Το Ταμείο ΑΠΕ και ΕΞΕ ιδρύθηκε το 2003 και αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο της Κυπριακής Δημοκρατίας για την προώθηση των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας, με σκοπό την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων της Δημοκρατίας, όπως αυτοί καθορίζονται από τη νομοθεσία και τις σχετικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Τα έσοδα του Ταμείου προέρχονται από την επιβολή ενεργειακής επιβάρυνσης ανά κιλοβατώρα για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε όλους τους τελικούς χρήστες. Από τον Φεβρουάριο του 2004, όταν ξεκίνησαν τα προγράμματα επιχορηγήσεων του Ταμείου, μέχρι το τέλος του 2022 διατέθηκαν συνολικά €355.591.954 σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δημόσιο τομέα για επενδύσεις σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ. Εκτιμάται ότι €98.986.367 από τις δαπάνες για την περίοδο 2004 – 2022 χορηγήθηκαν ως επιδότηση στον κτιριακό τομέα, σε επενδύσεις όπως η θερμομόνωση, τα παράθυρα και η εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ για κλιματισμό και θέρμανση.
Από το 2008, όταν τέθηκαν σε εφαρμογή οι απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης, το Ταμείο συνέχισε να χορηγεί μέτρα μόνο σε υφιστάμενα κτίρια και συστήματα ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη σε νέα και υφιστάμενα κτίρια.
Ακολουθεί περιγραφή των υφιστάμενων Σχεδίων Χορηγιών του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ που αφορούν τον τομέα των κτιρίων. Οι τύποι επενδύσεων των Σχεδίων παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 05 μαζί με το ύψος των επενδύσεων ανά κατηγορία που συνολικά ξεπερνά τα €30 εκ. από το 2013 μέχρι το 2022. 1. Σχέδιο Χορηγιών για ενθάρρυνση της χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εξοικονόμησης Ενέργειας σε κατοικίες.
Το Σχέδιο αποσκοπεί στην παροχή οικονομικών κινήτρων, υπό μορφή κυβερνητικής χορηγίας, για την ενθάρρυνση της χρήσης ΑΠΕ και εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας σε υφιστάμενες οικοδομές που χρησιμοποιούνται ως κατοικίες και στη συμβολή στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Επιπρόσθετα, μέσω του Σχεδίου προωθείται η υλοποίηση δράσεων που περιλαμβάνονται στην Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων (ΕΣΑΟΚ).
Βασικός στόχος του Σχεδίου, συνδυαστικά με το «Σχέδιο Χορηγιών για εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακών συστημάτων παραγωγής ζεστού νερού χρήσης σε κατοικίες», είναι η επίτευξη μείωσης της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά τουλάχιστον 30% κατά μέσο όρο, από όλες τις στηριζόμενες κατοικίες στο πλαίσιο των δύο Σχεδίων.
Το Σχέδιο έχει συνολικό προϋπολογισμό €70.000.000 ενώ περιλαμβάνεται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) Κύπρου για την περίοδο 2021 – 2026. Θα χρηματοδοτηθεί από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Φορέας Υλοποίησης του είναι η Επιτροπή Διαχείρισης του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞ.Ε.
4.35
2.13
0.45
2.93
13.00
8.02
€-
€2
€4
€6
€8
€10
€12
€14
Εκατομμύρια
Μέτρα εξοικονόμισης σε επιχειρήσεις και οργανισμούς
Θερμομονώσεις οροφων (Κατηγορία 1)
Θερμομονώσεις οροφων και Φωτοβολταϊκά (Κατηγορία 2)
Οικιακά ηλιακά συστήματα
Φωτοβολταϊκά συστήματα για ευπαθείς ομάδες (Κατηγορία 3Β)
Φωτοβολταϊκά συστήματα (Κατηγορία 3Α)
47
Από το 2019 μέχρι και το 2022, έχουν θερμομονωθεί 1973 οροφές κατοικιών συνολικού εμβαδού 202.852m² και έχουν εγκατασταθεί 63,8 MW φωτοβολταϊκών συστημάτων.
Συνοπτικά, το Σχέδιο περιλαμβάνει τέσσερεις κατηγορίες χορηγιών για επενδύσεις σε:
Κατηγορία 1:
Θερμομόνωση Οροφής Υφιστάμενης Κατοικίας, με χορηγία 45% επί των επιλέξιμων δαπανών της κάθε αίτησης, με μέγιστο ποσό χορηγίας ανά αίτηση τα €2250. Για τις ορεινές περιοχές το ποσό χορηγίας αυξάνεται κατά 50%. Το 2022 υποβλήθηκαν 280 αιτήσεις.
Κατηγορία 2:
Θερμομόνωση Οροφής Υφιστάμενης Κατοικίας σε συνδυασμό με εγκατάσταση Φωτοβολταϊκού Συστήματος με τη μέθοδο Net Metering ή Virtual Net Metering, με χορηγία 55% επί των επιλέξιμων δαπανών για τη θερμομόνωση οροφής με μέγιστο ποσό χορηγίας τα €2750 και χορηγία €450 ανά εγκαταστημένο kW ΦΒ με μέγιστο ποσό χορηγίας €1800. Για τις ορεινές περιοχές το ποσό χορηγίας αυξάνεται κατά 50%. Το 2022 υποβλήθηκαν 77 αιτήσεις.
Κατηγορία 3Α:
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκού Συστήματος με τη μέθοδο Net Metering ή Virtual Net Metering σε υφιστάμενη κατοικία, με χορηγία €375 ανά εγκαταστημένο kW ΦΒ με μέγιστο ποσό χορηγίας τα €1500. Για τις ορεινές περιοχές το ποσό χορηγίας αυξάνεται κατά 50%. Το 2022 υποβλήθηκαν 4781 αιτήσεις.
Κατηγορία 3Β:
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκού Συστήματος με τη μέθοδο Net Metering ή Virtual Net Metering σε υφιστάμενη κατοικία ευάλωτου καταναλωτή ενέργειας, με χορηγία €1000 ανά εγκαταστημένο kW ΦΒ με μέγιστο ποσό χορηγίας τα €5000. Το 2022 υποβλήθηκαν 2781 αιτήματα προέγκρισης ενώ το Σχέδιο προκηρύσσεται κάθε έτος από το 2013 και μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί και υλοποιηθεί 2018 αιτήσεις συνολικής χρηματοδότησης €13.001.014. 2. Σχέδια χορηγιών για εγκατάσταση / αντικατάσταση ηλιακών συστημάτων παραγωγής ζεστού νερού χρήσης σε κατοικίες.
Το Σχέδιο αποσκοπεί στην παροχή οικονομικών κινήτρων, υπό μορφή κυβερνητικής χορηγίας, για την εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακών συστημάτων παραγωγής ζεστού νερού χρήσης σε υφιστάμενες κατοικίες.
Επιπρόσθετα, μέσω των αναθεωρημένων σχεδίων για τα έτη 2021 και 2022 προωθήθηκε η υλοποίηση δράσεων που περιλαμβάνονταν στην Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων (ΕΣΑΟΚ) μέσω διπλασιασμού της επιχορήγησης σε οικίες οι οποίες εμπίπτουν μέσα στις ορεινές περιοχές.
Κατά την περίοδο 2020 – 2021 εγκρίθηκαν 2729 αιτήσεις, συνολικού κόστους επένδυσης €3.221.127, με μέσο όρο 2,8m² ηλιακών πλαισίων και μέσο όρο εξοικονόμησης ενέργειας 0,05 ktoe ανά έτος. Στο Σχέδιο του 2022 υποβλήθηκαν 1800 αιτήσεις, εξαντλώντας το συνολικό ποσό χρηματοδότησης των €600.000.
Σχετικά σχέδια προκηρύσσονται κάθε έτος από το 2005 και μέχρι το 2022 έχει παραχωρηθεί συνολική χρηματοδότηση ύψους €12.963.044.
3. Σχέδιο Χορηγιών για την εγκατάσταση/επέκταση φωτοβολταϊκού συστήματος για τη φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος ή υβριδικού οχήματος τύπου plug-in.
Το Σχέδιο εφαρμόζεται στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) Κύπρου και συγκεκριμένα του Άξονα Πολιτικής «Ταχεία μετάβαση σε μια Πράσινη οικονομία», κάτω από το Μέτρο «Δημιουργία υποδομής για ηλεκτροκίνηση». Ο προϋπολογισμός του Σχεδίου είναι €1.500.000 και Φορέας Υλοποίησης του είναι η Επιτροπή Διαχείρισης του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞ.Ε.
Με στόχο την όσο το δυνατό μεγαλύτερη και γρηγορότερη διείσδυση των ΑΠΕ στις μεταφορές, το Σχέδιο αποσκοπεί στην παροχή οικονομικών κινήτρων υπό μορφή κυβερνητικής χορηγίας, για την εγκατάσταση (ή επέκταση υφιστάμενου) φωτοβολταϊκού συστήματος, με σκοπό τη φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος ή υβριδικού οχήματος τύπου plug-in. Επιπρόσθετα, μέσω του Σχεδίου επιδιώκεται η συλλογή πληροφοριών σχετικά με το προφίλ φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων ή/και υβριδικών οχημάτων τύπου plug-in στην Κύπρο. Το 2022 υποβλήθηκαν 20 αιτήσεις, με συνολικό αιτούμενο ποσό χρηματοδότησης €42.000. Στο αντίστοιχο Σχέδιο του 2020 υποβλήθηκαν 6 αιτήσεις, με συνολικό ποσό χρηματοδότησης €9634 από το Ταμείο ΑΠΕ & ΕΞΕ.
4. Σχέδιο χορηγιών για αντικατάσταση ενεργοβόρων ηλεκτρικών συσκευών σε κατοικίες ευάλωτων καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας.
Το Σχέδιο Χορηγιών αποσκοπούσε στην παροχή οικονομικών κινήτρων, υπό μορφή κυβερνητικής χορηγίας, για την εφαρμογή μέτρων ΕΞ.Ε και συγκεκριμένα στην αντικατάσταση ενεργοβόρων ηλεκτρικών συσκευών σε κατοικίες ευάλωτων καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας.
Πέρα από την εξοικονόμηση ενέργειας, επιμέρους στόχοι του σχεδίου ήταν η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τις ενργοβόρες ηλεκτρικές συσκευές και εξοικείωση του με την ενεργειακή σήμανση των ηλεκτρικών συσκευών.
Στο Σχέδιο υποβλήθηκαν 5350 αιτήματα προέγκρισης, με συνολικό αιτούμενο ποσό χρηματοδότησης €5.000.000.
4.2.2 Σχέδια «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω»
Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί ανακαινίσεις κατοικιών και κτιρίων που ανήκουν ή χρησιμοποιούνται από Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ) και για τα οποία έχει κατατεθεί αίτηση για πολεοδομική ή οικοδομική άδεια πριν από την 21η Δεκεμβρίου 2007.
Το σχέδιο παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για ένα πακέτο μέτρων που θα αναβαθμίσουν το κτίριο σε ένα ελάχιστο επίπεδο αυξημένης ενεργειακής απόδοσης. Οι επιλέξιμες δαπάνες περιλαμβάνουν θερμομόνωση του κελύφους, παράθυρα, τεχνικά συστήματα υψηλής απόδοσης, φωτισμό και ΑΠΕ για θέρμανση, ψύξη και ζεστό νερό χρήσης. Μεγαλύτερη επιδότηση χορηγείται σε κτίρια που ανακαινίζονται σε ΚΣΜΚΕ και σε κατοικίες ευάλωτων καταναλωτών.
Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω στις Επιχειρήσεις
Η πρώτη προκήρυξη του σχεδίου (2014-2016) συγχρηματοδοτήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της ΕΕ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2014-2020. Η δεύτερη προκήρυξη του (2022-2023), υλοποιείτε στο πλαίσιο του Σχεδίου «Κύπρος το αύριο» και χρηματοδοτείτε από το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), το κεντρικό εργαλείο του NextGenerationEU, του προσωρινού μέσου χρηματοδότησης της ανάκαμψης και εξόδου της ΕΕ από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία.
Δικαιούχοι είναι οι υφιστάμενες μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) σχεδόν όλων των οικονομικών κλάδων. Καλύπτονται, επίσης, επενδύσεις από συγκεκριμένους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς (ΜΚΟ) που δεν ασκούν οικονομική δραστηριότητα.
Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω στις Κατοικίες
Το Σχέδιο αποσκοπεί στην μεγάλης κλίμακας ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κατοικιών με την αξιοποίηση κινήτρων υπό τη μορφή μη επιστρεπτέων χρηματοδοτικών ενισχύσεων. Η πρώτη (2015-2016) και δεύτερη (2018) προκήρυξη του σχεδίου συγχρηματοδοτήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ταμείο Συνοχής της ΕΕ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος 2014-2020 «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη».
Η επιτυχία των δύο πρώτων προκηρύξεων οδήγησε στην επαναπροκήρυξη του σχεδίου το 2021 στα πλαίσια του προγράμματος «Θ.Αλ.Ε.Ι.Α» 2021-2027 και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ε.Ε. και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Στον Πίνακα 08 παρουσιάζονται τα σημαντικότερα στατιστικά στοιχεία των Σχεδίων. 4.2.3 Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ίδια κατανάλωση
Τα φωτοβολταϊκά συστήματα άρχισαν να εγκαθίστανται στα κτίρια το 2005 με τη χορηγία του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ. Η μείωση των τιμών των φωτοβολταϊκών και η αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος έχουν μετατρέψει το μοντέλο ανάπτυξης αυτών των συστημάτων σε μεθόδους σύζευξης της παραγωγής με την κατανάλωση. Το πρώτο πρόγραμμα συμψηφισμού μετρήσεων (net metering) ξεκίνησε το 2013. Μέχρι το τέλος του 2015 ήταν δυνατή η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος μόνο σε κατοικίες και με μέγιστη ισχύ 3kW. Τον Δεκέμβριο του 2015 το πρόγραμμα αναθεωρήθηκε δίνοντας το δικαίωμα ένταξης στο σχέδιο σε όλους τους τύπους κτιρίων και αυξάνοντας τη μέγιστη επιτρεπόμενη ισχύ του φωτοβολταϊκού συστήματος στα 5kW. Από το 2018 και μετά η επιτρεπόμενη μέγιστη ισχύς φωτοβολταϊκού συστήματος που εγκαθίσταται με συμψηφισμό μετρήσεων είναι έως 10,4 kW.
Τα προγράμματα του συμψηφισμού μετρήσεων (net-metering), του συμψηφισμού λογαριασμών (net-billing) και της αυτοπαραγωγής, προσφέρουν την δυνατότητα σε όλους τους καταναλωτές ηλεκτρισμού να καλύψουν μέρος ή και όλες τις ανάγκες τους σε ηλεκτρική ενέργεια μέσω φωτοβολταϊκών ή/και άλλων συστημάτων ΑΠΕ.
Τον Απρίλιο του 2023 δημοσιεύθηκε τροποποιημένο Σχέδιο, οι κυριότερες αλλαγές του οποίου, σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο εφαρμογής του αφορούν:
1. Τη μεταφορά τυχόν πλεονάσματος παραγωγής στην επόμενη περίοδο τιμολόγησης για συνολική περίοδο 36 μηνών για την κατηγορία net-metering και 12 μηνών για την κατηγορία bet-billing. Με τη λήξη της πιο πάνω περιόδου, το όποιο πλεόνασμα μηδενίζεται χωρίς οποιαδήποτε αποζημίωση.
2. Καταργείται πλήρως η διαστασιολόγηση του φωτοβολταϊκού συστήματος βάσει κατανάλωσης του εξυπηρετούμενου υποστατικού για την κατηγορία net-billing και για φωτοβολταϊκά συστήματα μικρότερα από 4,16kW για το net-metering. Για το net-billing η μέγιστη ισχύς κάθε φωτοβολταϊκού συστήματος δεν μπορεί να ξεπεράσει το 80% του παραχωρημένου φορτίου (load entitlement) του εξυπηρετούμενου υποστατικού.
3. Εισαγωγή νέας κατηγορίας virtual net-billing
4. Εισαγωγή νέας κατηγορίας δικαιούχων (οινοποιητικές επιχειρήσεις) στην κατηγορία Δ virtual net-metering και αύξηση του ορίου της εγκατεστημένης ισχύς για τους γεωργούς και τις οινοποιητικές επιχειρήσεις στα 100kW. Το Σχέδιο καλύπτει τις ακόλουθες επενδύσεις:
Κατηγορία Α:
Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων με την μέθοδο συμψηφισμού μετρήσεων (net-metering), ισχύος μέχρι 10,4kW, για όλους τους καταναλωτές (οικιακούς και μη οικιακούς/εμπορικούς καταναλωτές).
Κατηγορία Β:
Εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ (φωτοβολταϊκών συστημάτων, μονάδες εκμετάλλευσης βιομάζας/βιοαερίου, ανεμογεννήτριες κ.α.), ισχύος μέχρι 8MW, με την μέθοδο του συμψηφισμού λογαριασμών (net-billing) για όλους τους καταναλωτές (οικιακούς και μη οικιακούς/εμπορικούς καταναλωτές).
Κατηγορία Γ:
Εγκαταστάσεις αυτόνομων συστημάτων ΑΠΕ μη ενωμένα με το δίκτυο, χωρίς περιορισμό στη μέγιστη ισχύ του κάθε συστήματος.
Κατηγορία Δ:
Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων συνδεδεμένων με το δίκτυο με τη μέθοδο του εικονικού συμψηφισμού μετρήσεων (virtual net-metering). Δικαιούχοι είναι οικιακοί καταναλωτές και επαγγελματίες γεωργοί. Σημαντικότερη διαφορά αυτής της κατηγορίας συστημάτων είναι ότι εγκαθίστανται σε τοποθεσία διαφορετική από το εξυπηρετούμενο υποστατικό, σε αντίθεση με τις πρώτες δύο κατηγορίες, όπου η εγκατάσταση τους μπορεί να γίνει μόνο στην οροφή νόμιμα ανεγερμένων υποστατικών ή στο έδαφος εντός του ιδίου τεμαχίου όπου βρίσκεται το νόμιμο υποστατικό ή/και όμορων τεμαχίων με το υποστατικό που θα εξυπηρετούν. Η μέγιστη ισχύς του κάθε ΦΒ συστήματος που δύναται να εγκατασταθεί είναι 10,4 kW για οικιακούς καταναλωτές και 100 kW για επαγγελματίες γεωργούς και οινοποιητικές επιχειρήσεις.
Κατηγορία Ε:
Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων συνδεδεμένων με το δίκτυο με τη μέθοδο του εικονικού συμψηφισμού λογαριασμών (virtual net-billing). Οι δικαιούχοι και ο χώρος εγκατάστασης των συστημάτων είναι ίδια με την κατηγορία Δ ενώ η μέγιστη ισχύς του κάθε ΦΒ συστήματος που δύναται να εγκατασταθεί είναι 150kW ανά λογαριασμό κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ανά δικαιούχο. Σε περίπτωση που εγκατασταθεί σύστημα αποθήκευσης ενέργειας, η μέγιστη ισχύς κάθε ΦΒ συστήματος μπορεί να ανέλθει μέχρι 500 kW. Η συνολική ισχύς των φωτοβολταϊκών συστημάτων που εγκαταστάθηκαν στο πλαίσιο του Σχεδίου, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022, παρουσιάζεται στο Πίνακα 4.4. Τα πιο πάνω σχέδια διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στην αύξηση των ΑΠΕ στα υφιστάμενα κτίρια, όπου η εγκατάσταση τους είτε ως μέρος μιας ανακαίνισης, είτε ως μεμονωμένο μέτρο αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην προσπάθεια που γίνεται για απαλλαγή του κτιριακού αποθέματος από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
4.2.4 Εντολή 1 του 2020 του Υπουργού Εσωτερικών
Ένα ακόμα κίνητρο αποτελεί η Εντολή 1 του 2020 που έχει εκδώσει ο Υπουργός Εσωτερικών με βάση τον περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμο. Η Εντολή διαμορφώθηκε με εισηγήσεις της Υπηρεσίας Ενέργειας για αναθεώρηση της Εντολής 1 του 2014. Σύμφωνα με την νέα Εντολή, στα νέα κτίρια και στα κτίρια που ανακαινίζονται δίδεται δυνατότητα αύξησης του συντελεστή δόμησης κατά 5%, σε περίπτωση που είναι ενεργειακής κλάσης Α και η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας ετησίως δεν ξεπερνά τις 50 kWh/m², καθορίζοντας δηλαδή υψηλότερες απαιτήσεις από αυτές που καθορίζονται για ΚΣΜΚΕ. Σημειώνεται ότι σταδιακά παρατηρείται σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος για χρήση του κινήτρου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 2022, η Υπηρεσία Ενέργειας έκδωσε βεβαιώσεις ότι πληρούνται τα κριτήρια της Εντολής για 726 αναπτύξεις, σε σύγκριση με 160 το 2018. Η εν λόγω βεβαίωση είναι προαπαιτούμενο από την πολεοδομική αρχή για την παραχώρηση του κινήτρου προς τον αιτητή. Εντεταλμένοι επιθεωρητές της Υπηρεσίας Ενέργειας επιθεώρησαν μέσα στο 2022, 631 κτίρια που έλαβαν το κίνητρο.
4.2.5 Μειωμένος συντελεστής Φ.Π.Α. για ανακαινίσεις κατοικιών
Από το 2015 εφαρμόζεται μειωμένος συντελεστής Φ.Π.Α. (5% αντί 19%) για ανακαινίσεις κατοικιών για τις οποίες έχουν παρέλθει τουλάχιστον τρία χρόνια από την πρώτη ημερομηνία κατοίκησης σε αυτές. Ο μειωμένος συντελεστής έχει εφαρμογή για όλα τα μέτρα εξοικονόμησης που αφορούν το κέλυφος του κτιρίου και την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων. Το μέτρο αυτό σε συνδυασμό με σχέδια χορηγιών όπως το «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω» και τα σχέδια του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ, βοηθούν στη μείωση του κόστους ανακαίνισης. 4.2.6 Επιχειρώ για το Κλίμα
Η πρωτοβουλία «Επιχειρώ για το Κλίμα /Business4Climate» αναπτύχθηκε πιλοτικά από την Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ), σε συνεργασία με το ΤΕΠΑΚ για την απαιτούμενη υποστήριξη όσον αφορά την επιστημονική γνώση, και το Τμήμα Περιβάλλοντος. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι να δεσμευτούν εθελοντικά οι επιχειρήσεις που δεν συγκαταλέγονται στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών, και να βοηθηθούν για να αναλάβουν δράση για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η πρωτοβουλία, ξεκίνησε επίσημα τον Σεπτέμβριο του 2018 και παρέχει σε κυπριακές επιχειρήσεις από όλους τους οικονομικούς τομείς, τα απαραίτητα εργαλεία για τον προσδιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις δραστηριότητες τους και τον καταρτισμό ενός Σχεδίου Δράσης για την κάθε επιχείρηση με σκοπό τη μείωση των εκπομπών αυτών.
Η πρόταση υποβλήθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Climate-KIC, μέσω του Regional Innovation Scheme του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT).
Η πρωτοβουλία «Επιχειρώ για το Κλίμα /Business4Climate» στηρίζεται στα πιο κάτω βήματα:
1. Υπογραφή της εθελοντικής διακήρυξης από επιχειρήσεις, για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου περισσότερο από 8% ως το 2030.
2. Διεξαγωγή από τους συνεργάτες της πρωτοβουλίας σεμιναρίων ανάπτυξης δεξιοτήτων για το προσωπικό των επιχειρήσεων.
3. Ανάπτυξη ηλεκτρονικού (on line) εργαλείου για τις επιχειρήσεις, που βοηθά στην ετοιμασία της έκθεσης αναφοράς εκπομπών για το έτος αναφοράς.
4. Ανάπτυξη σχεδιότυπου για την υποβολή του Σχεδίου Δράσης μείωσης Εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της επιχείρησης. Το Σχέδιο Δράσης, μπορεί να υποβάλλεται από την επιχείρηση εντός ενός έτους από την ημερομηνία υπογραφής της διακήρυξης.
Τα οφέλη που προκύπτουν από την πρωτοβουλία είναι σημαντικά και πολλαπλά για τις επιχειρήσεις, καθώς η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα προέλθει από τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και την ορθολογικότερη διαχείριση των πόρων, γεγονός που συνεπάγεται μείωση των λειτουργικών εξόδων τους. Η χρηματοδότηση από το Climate-KIC για την υλοποίηση της πρωτοβουλίας «Επιχειρώ για το Κλίμα /Business4Climate» ολοκληρώθηκε στις 31/12/2018. Μέχρι σήμερα έχουν δεσμευθεί εθελοντικά 67 επιχειρήσεις της Κύπρου από διάφορους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Το 2019 κρίθηκε ότι απαιτούνται επιπρόσθετα κίνητρα για τη συμμετοχή των επιχειρήσεων στην πρωτοβουλία, ώστε να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες μείωσης των εκπομπών μέχρι το 2030. Για την κινητοποίηση των επιχειρήσεων, ετοιμάζεται σχέδιο από το Τμήμα Περιβάλλοντος κατόπιν σχετικής απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 28/08/2019 (Αρ. Απόφασης 88.020). Αναμένεται ότι το σχέδιο χορηγιών θα λειτουργήσει μέσα στο 2020-2023. Το Σχέδιο χρηματοδοτείται από το σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με προϋπολογισμό €20 εκ..
Το σχέδιο χορηγιών θα αποσκοπεί στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την εμπορική και βιομηχανική δραστηριότητα επιχειρήσεων και θα στοχεύει στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων, που αποδεδειγμένα μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέσω της υλοποίησης δράσεων που σχετίζονται με την υιοθέτηση ενός ή/και περισσότερων μέτρων που αναφέρονται στο Σχεδιότυπο του Σχεδίου Δράσης. Στις επιχειρήσεις που θα καταφέρουν να μειώσουν τις εκπομπές τους, θα καταβάλλεται ως χορηγία, από την ημερομηνία εφαρμογής ενός μέτρου μείωσης των εκπομπών μέχρι το 2030, η εκάστοτε ισχύουσα τιμή της άδειας άνθρακα (tCO2eq) για κάθε tCO2eq που έχει μειωθεί, σε σχέση με το έτος αναφοράς που δεν έχει ακόμα καθοριστεί.
Μερικά από τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας που δύναται να εφαρμόσουν οι επιχειρήσεις που θα συμμετέχουν στο «Επιχειρώ για το Κλίμα» είναι η ανακαίνιση των κτιρίων που στεγάζονται και μεμονωμένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια που στεγάζονται όπως θερμομόνωση οροφής, θερμομόνωση τοιχοποιίας, αντικατάσταση κουφωμάτων, αντικατάσταση συστημάτων φωτισμού, αντικατάσταση συστημάτων κλιματισμού, εγκατάσταση εξωτερικής σταθερής ή μετακινούμενης σκίασης, εγκατάσταση ηλιακού συστήματος για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, εγκατάσταση κεντρικού ηλιακού συστήματος για θέρμανση ή/και ψύξη χώρου, εγκατάσταση λέβητα βιομάζας για θέρμανση χώρου ή για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, εγκατάσταση συστήματος ανάκτησης απορριπτόμενης ενέργειας.
Εκτιμάται ότι η σωρευτική εξοικονόμηση ενέργειας κατά την τελική χρήση από την εφαρμογή του εν λόγω μέτρου για την περίοδο 2021 – 2030 θα ανέλθει περίπου στις 15.200 ΤΙΠ, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ότι στο μέλλον ενδεχομένως να συμμετέχουν και άλλες επιχειρήσεις.
4.3 Μέτρα πληροφόρησης
4.3.1 Εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού σε θέματα ενεργειακής απόδοσης
Η εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού σε θέματα ενεργειακής απόδοσης πραγματοποιήθηκε την περίοδο Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου 2022 με εθνικούς πόρους. Στα πλαίσια της εκστρατείας υλοποιήθηκαν τέσσερα ξεχωριστά πλάνα ενημέρωσης που αφορούσαν δημιουργία κουλτούρας και προτροπή πολιτών στην εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας μηδενικού κόστους, χαμηλού κόστους, υψηλού κόστους καθώς και παρότρυνση για αξιοποίηση των Σχεδίων Χορηγιών του Υπουργείου.
Οι κύριες δράσεις της εκστρατείας ήταν:
1. Προώθηση ενημερωτικού και πληροφοριακού υλικού μέσω της ιστοσελίδας της Υπηρεσίας Ενέργειας και του ΥΕΕΒ.
2. Δημιουργία και μετάδοση ραδιοφωνικών σποτ.
3. Δημιουργία και μετάδοση τηλεοπτικών σποτ.
4. Προώθηση ενημερωτικού και πληροφοριακού υλικού μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook και Twitter) της Υπηρεσίας Ενέργειας και του ΥΕΕΒ.
5. Διαδικτυακές διαφημίσεις μέσω Google Ads.
6. Διαφημίσεις σε ενημερωτικές διαδικτυακές πλατφόρμες.
Επιπρόσθετα εντός του 2022 δημοσιεύθηκαν και προωθήθηκαν σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συμβουλές για σειρά απλών μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας στο σπίτι και στο χώρο εργασίας.
4.4 Έρευνα και καινοτομία στον τομέα της ενεργειακής απόδοση των κτιρίων
Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, στην προσπάθεια που γίνεται για μείωση την εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η έρευνα και η καινοτομία μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Παρόλο που σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις είναι δύσκολο να υλοποιηθούν μόνο από την έρευνα που γίνεται στην Κύπρο, η ύπαρξη κρίσιμης μάζας ερευνητών σε θέματα όπως η ενεργειακή απόδοση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα καύσιμα μπορούν να επιταχύνουν:
1. Την επίδειξη και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών στην Κύπρο.
2. Την εφαρμογή καινοτόμων μέτρων υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες της κυπριακής αγοράς.
3. Ανάπτυξη εμπειρογνωμοσύνης για καινοτόμες υπηρεσίες που σχετίζονται με τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Ειδικότερα στο τομέα της ενεργειακή απόδοσης των κτιρίων, σημαντικό έργο καταγράφεται τα τελευταία χρόνια από πανεπιστήμια και άλλα ερευνητικά ιδρύματα στον τομέα της ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων. Η Υπηρεσία Ενέργειας στηρίζει τέτοιες πρωτοβουλίες, κυρίως δίνοντας κατεύθυνση σε θέματα πολιτικής στον τομέα της ενέργειας, αλλά και με την διάχυση των αποτελεσμάτων. Επιπλέον, τα αποτελέσματα των έργων αυτών λειτουργούν και ως ανατροφοδότηση για βελτίωση των υφιστάμενων ρυθμίσεων και κινήτρων σε σχέση με την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των υφιστάμενων κτιρίων. Πιο κάτω αναφέρονται ορισμένα από τα ερευνητικά αυτά έργα:
1. Το Έργο SupERB, “Novel integrated approach for seismic and energy upgrading of existing buildings”, ανάπτυξε μια ολιστική και καινοτόμο μεθοδολογία για τη βέλτιστη ταυτόχρονη σεισμική και ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτηρίων, λαμβάνοντας υπόψη οικονομικούς, τεχνικούς, γεωγραφικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η εν λόγω μεθοδολογία βελτιστοποίησης γενετικού αλγορίθμου πολλαπλών στόχων, ενσωματώθηκε σε λογισμικό. Επίσης, το Έργο προτείνει κατευθυντήριες γραμμές για συνδυασμένη ενεργειακή και αντισεισμική αναβάθμιση υφιστάμενων κτηρίων με τοίχους πλήρωσης ή φέρον δομικό σύστημα τοιχοποιίας, συμπεριλαμβανομένου ενός ρυθμιστικού πλαισίου. Το Έργο (INTEGRATED/0916/0004) εκπονήθηκε με ανάδοχο φορέα το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και εννέα συνεργαζόμενους φορείς συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας στα πλαίσια του προγράμματος Restart 2016 – 2020. Το Έργο ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο 2022 έχοντας διάρκεια 42 μήνες. 2. Η ΟΕΒ συμμετείχε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «SMEmPower Efficiency», το οποίο έχει ως γενικό στόχο να υποστηρίξει τις ΜμΕ στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2012/27/EΕ για την ενεργειακή απόδοση. Συγκεκριμένα το έργο βασίζεται σε ένα ολιστικό πλαίσιο που αποσκοπεί να βοηθήσει τις ΜμΕ να βελτιώσουν τις δεξιότητες και ικανότητες του προσωπικού τους, αναπτύσσοντας ειδικά προγράμματα κατάρτισης για Διαχειριστές Ενέργειας, αλλά και για να υποβληθούν σε ενεργειακούς ελέγχους και, κυρίως να αναλάβουν δράση και να εφαρμόσουν τα προτεινόμενα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας.
Στα πλαίσια υλοποίησης του «SMEmPower Efficiency» έχουν ολοκληρωθεί, μεταξύ άλλων δράσεων, τα ακόλουθα:
α. Αποτελέσματα έρευνας σε ΜμΕ για το επίπεδο της ενεργειακής απόδοσης.
β. Συστήματα πιστοποίησης προσόντων ενεργειακών ελεγκτών και διαχειριστών ενέργειας και παρεχόμενα σεμινάρια κατάρτισης.
γ. Διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία και μηχανισμοί που αφορούν τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε ΜμΕ σε επίπεδο ΕΕ.
δ. Υλοποίηση τριών εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατάρτισης για διαχειριστές ενέργειας. Τα συγκεκριμένα προγράμματα, έχουν εγκριθεί από την Υπηρεσία Ενέργειας ως προγράμματα εκπαίδευσης διαχειριστών ενέργειας που πληρούν τις πρόνοιες της Νομοθεσίας. Στα προγράμματα, συμμετείχαν 79 άτομα προερχόμενα από επιχειρήσεις διάφορων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας.
ε. Ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για διαχειριστές ενέργειας καθώς και εξειδικευμένων εργαλείων ενεργειακής ανάλυσης.
στ. Πραγματοποίηση δύο ενημερωτικών εργαστηρίων με ενδιαφερόμενους φορείς.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα μπορούν να υλοποιηθούν και μετά την ολοκλήρωση του έργου καθώς έχουν ενταχθεί ως μεταπτυχιακό μάθημα του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Επίσης, στη διαδικτυακή πύλη του έργου, www.smempower.com, μπορούν όλοι να βρουν και να χρησιμοποιήσουν δωρεάν το εκπαιδευτικό εγχειρίδιο, την εκπαιδευτική πλατφόρμα που φιλοξενεί το εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό υλικό που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, τα διαδικτυακά εργαλεία «παρακολούθησης και στόχευσης» (Monitoring & Targeting) και «μέτρησης και επαλήθευσης» (Measurement & Verification) μαζί με οδηγούς και διαδικτυακά σεμινάρια για τη χρήση τους. Το έργο έχει ξεκινήσει την 1η Σεπτεμβρίου 2019 και θα ολοκληρώθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2022.
3. Το Ενεργειακό Γραφείο συμμετέχει στο έργο «SRI2MARKET», το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE της ΕΕ. Το έργο ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2022 και θα έχει διάρκεια 36 μήνες και κύριοι στόχοι του, στη διάρκεια υλοποίησής του, είναι:
α. Να υποστηρίξει συγκεκριμένα κράτη-μέλη (Αυστρία, Κροατία, Κύπρος, Γαλλία, Πορτογαλία και Ισπανία) να εντάξουν τον Δείκτη Ευφυούς Ετοιμότητας (SRI) των κτιρίων στην εθνική τους νομοθεσία.
β. Να προτείνει σχέδια δημόσιας χρηματοδότησης για την χρηματοδότηση αναβαθμίσεων κτιρίων με βάση τον Δείκτη Ευφυούς Ετοιμότητας των κτιρίων.
γ. Να αναπτύξει εργαλεία για την καθοδήγηση των αξιολογητών του εν λόγω Δείκτη και την προώθηση σχετικών κτιριακών αξιολογήσεων.
δ. Να εκπαιδεύσει αξιολογητές Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης [ΠΕΑ] σχετικά με τον Δείκτη Ευφυούς Ετοιμότητας των κτιρίων και τη μεθοδολογία υπολογισμού του.
ε. Να σχεδιάσει και να εφαρμόσει πιλοτικά με βάση τον Δείκτη Ευφυούς Ετοιμότητας των κτιρίων σε εθνικό επίπεδο, ώστε να εντοπίσει βέλτιστες πρακτικές για σχετικές αξιολογήσεις.
στ. Να συμβουλεύσει ιδιοκτήτες κτιρίων και διαχειριστές εγκαταστάσεων σχετικά με οικονομικά αποδοτικές αναβαθμίσεις κτιρίων με βάση τον Δείκτη Ευφυούς Ετοιμότητας των κτιρίων.
4. Το Πανεπιστήμιο Frederick συμμετέχει στο έργο EasySRI (Improving and demonstrating the potential of SRI ) που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE της ΕΕ. Το έργο ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2022 και αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 31 Οκτωβρίου του 2025.Το easySRI στοχεύει στη δημιουργία μιας διαδικτυακής πλατφόρμας για τον αυτοματοποιημένο υπολογισμό του δείκτη SRI.Το easySRI στοχεύει να εισαγάγει πρόσθετες παραμέτρους που αφορούν την ενεργειακή απόδοση και τις οικονομικές διαστάσεις με σκοπό να καταστήσει τις πληροφορίες πιο κατανοητές για τον χρήστη του κτιρίου. Επιπλέον, το easySRI θα υποστηρίξει την εφαρμογή μιας σειράς υπηρεσιών ML, οι οποίες θα βοηθήσουν στην αξιολόγηση και εκτίμηση της ευφυίας του κτιριακού αποθέματος και θα παρέχουν εξατομικευμένες συστάσεις για αναβαθμίσεις, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος της επένδυσης. Το έργο επιδιώκει την επικαιροποίηση των υφιστάμενων προτύπων, καθώς και τη συμπερίληψη των αποτελεσμάτων του σε νέα ή μελλοντικά πρότυπα, ενώ θα διερευνήσει τους δεσμούς με άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης και τις ψηφιακές ταυτότητες των κτηρίων, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η χρήση του SRI.

Τέλος