3.1.Διάσταση απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές

i. Πολιτικές και μέτρα για την επίτευξη της επιδίωξης που έχει τεθεί βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2018/842 όπως αναφέρεται στο σημείο 2.1.1 και πολιτικές και μέτρα για τη συμμόρφωση με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/841, τα οποία θα καλύπτουν όλους τους βασικούς κλάδους εκπομπών και τους τομείς για τη βελτίωση των απορροφήσεων, αποβλέποντας στο μακροπρόθεσμο όραμα και σκοπό δημιουργίας οικονομίας χαμηλών εκπομπών και την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ εκπομπών και απορροφήσεων σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού

Οι πολιτικές και μέτρα που περιλαμβάνονται στο προσχέδιο της αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου και έχουν ληφθεί υπόψη στα σενάρια των προβλέψεων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνοψίζονται στον Πίνακα 3.1.

Επιπλέον μέτρα τα οποία θα σχεδιαστούν μέχρι την ολοκλήρωση της ετοιμασίας του τελικού εθνικού σχεδίου αφορούν τα ακόλουθα:

(α) Σχέδιο παροχής κινήτρων για την αύξηση απορροφήσεων από τις χρήσεις γης

(β) Στοχευμένη Έρευνα και Καινοτομία

(γ) Φορολογική μεταρρύθμιση

(δ) Συνεισφορά δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Αγροτικής Ανάπτυξης

Σχέδιο παροχής κινήτρων για την αύξηση απορροφήσεων από τις χρήσεις γης

Το Τμήμα Δασών εφαρμόζει από το 2019 ένα σχέδιο για την αύξηση της παραγωγής δασικών δέντρων από τα φυτώρια για φύτευση σε μη δασικές περιοχές. Η εκστρατεία έχει τίτλο «Φυτεύω για το Κλίμα» και απευθύνεται σε δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς όπως δήμους, εκκλησίες, σχολεία, ΜΚΟ και επιχειρήσεις που επιθυμούν να δασώσουν δημόσια ή ιδιωτικά εδάφη και οι οποίοι θα συμφωνήσουν να είναι υπεύθυνοι για την παροχή των πόρων και της φροντίδας (π.χ. νερό) αυτών των περιοχών για τουλάχιστον τρία χρόνια. Το Τμήμα Δασών, μετά την αξιολόγηση των αιτήσεων, παρέχει τα δέντρα δωρεάν, λαμβάνοντας υπόψη την έκταση του γεωτεμαχίου και τις ιδιαιτερότητες της τοποθεσίας. Τα παρεχόμενα φυτά επιλέγονται από ειδικό κατάλογο κυρίως αυτόχθονων, μη χωροκατακτητικών ειδών που είναι κατάλληλα για τις κλιματικές συνθήκες της Κύπρου, όπως: Pinus brutia, Cupressus semperivines, Quercus spp., Juniperus spp., Tamarix spp., Laurus nobilis, Ceratonia silique, Myrtus nobilis, Nerium oleders και Rosmarinus officinalis. Το σχέδιο ξεκίνησε από περίπου 70.000 δένδρα το 2020 και προβλέπεται να φτάσει τα 300.000 δένδρα που φυτεύονται ετησίως το 2030.

Εξετάζονται επιπλέον μέτρα για αύξηση των απορροφήσεων από τις χρήσεις γης, ενώ παράλληλα, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών, εξετάζει την εξεύρεση κρατικής γης προς δάσωση.

 

 

Πίνακας 3.1. Πολιτικές και μέτρα που περιλαμβάνονται στο προσχέδιο της αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου

Πολιτικές και μέτρα	Υφιστάμενα μέτρα	Πρόσθετα μέτρα
Αύξηση του ποσοστού χρήσης ΑΠΕ	·      Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση (net-metering, net-billing, virtual net-metering, virtual net-billing) ·      Παροχή οικονομικής ενίσχυσης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κατοικίες ·      Εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ σε δημόσια κτίρια, εμπορικά και βιομηχανικά υποστατικά σε συνδυασμό με μέτρα ενεργειακής αναβάθμισης ·      Προώθηση αντλιών θερμότητας υψηλής απόδοσης ·      Σχέδια χορηγιών για αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας ·      Προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων ΑΠΕ ·      Απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΑΠΕ ,λειτουργία Υπηρεσία Ενιαίας Εξυπηρέτησης ·      Υποχρέωση προμηθευτών καυσίμων στις μεταφορές για χρήση βιοκαυσίμων ·      Παραγωγή βιοκαυσίμων από απόβλητα	Εξέταση της δυνατότητας ανάπτυξης υπεράκτιων έργων ΑΠΕ και παραγωγής υδρογόνου από ΑΠΕ.
Επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης	·      Καθεστώς Επιβολής Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης σε διανομείς ενέργειας ·      Ενεργειακές αναβαθμίσεις σε δημόσια κτίρια ·      Σχέδιο Χορηγιών για συνολικές ενεργειακές αναβαθμίσεις σε κατοικίες και επιχειρήσεις ·      Μεμονωμένα μέτρα εν. απόδοσης σε κατοικίες ·      Ενεργειακή αναβάθμιση νοσοκομείων ή/και νοσοκομειακών μονάδων ·      Ενεργειακά αποδοτικός οδικός φωτισμός. ·      Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα των οδικών μεταφορών. ·      Ενεργειακή απόδοση στον τομέα των υδάτων. ·      Εγκατάσταση της υποδομής έξυπνων συστημάτων μέτρησης ·      Ανάπτυξη νέας διαδικτυακής πλατφόρμας digital one stop shop για ανακαίνιση κτιρίων	·      Δημιουργία Εθνικού Οργανισμού Αναπτύξεως – χρηματοδοτικά εργαλεία διευκόλυνση επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης σε επιχειρήσεων ·      Aυξημένες κεφαλαιουχικές εκπτώσεις για ενεργειακή αναβάθμιση επιχειρήσεων ·      Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου για τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στα κτίρια, στις οδικές μεταφορές και στην ελαφρά βιομηχανία ·      Προώθηση εγκατάστασης μονάδων ΣΗΘΥΑ σύμφωνα με το οικονομικό δυναμικό που εντοπίζεται στην περιεκτική αξιολόγηση (σχετικό είναι το υπο-κεφάλαιο 4.6 iv) ·      Επιπρόσθετα πολιτικές και μέτρα για επίτευξη α) των υποχρεωτικών νέων στόχων για μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στον δημόσιο τομέα β) την υποχρεωτική εφαρμογή μέτρων εν. απόδοσης για καταπολέμηση της εν. φτώχειας και γ) των νέων πιο φιλόδοξων εθνικών ενδεικτικών στόχων για την πρωτογενή και τελική κατανάλωση ενέργεια μέχρι το 2030.
Σχέδια εφαρμογής για Βιώσιμη Αστική Κινητικότητα	·      Σχέδια Βιώσιμης Αστικής κινητικότητας (εκπόνηση μελετών και υλοποίηση) ·      Τηλεματικό Σύστημα Μεταφορών ·      Νέες Συμβάσεις Λεωφορείων με χαμηλούς / μηδενικούς ρύπους / Έργο για τις στάσεις στέγαστρα ·      Δεντροφύτευση κατά μήκος του οδικού δικτύου ·      Τροποποίηση του Περί Μηχανοκίνητων Οχημάτων και Τροχαίας Κινήσεως Νόμου ·      Προώθηση του «Ο περί του Καθορισμού Ειδικών Μέτρων για Μείωση των Ατμοσφαιρικών Ρύπων και Αερίων του Θερμοκηπίου που προέρχονται από τις Οδικές Μεταφορές Νόμος του 2023» ·      Σχέδιο κινήτρων για την αγορά και χρήση οχημάτων χαμηλών / μηδενικών εκπομπών και απόσυρσης παλαιών ρυπογόνων οχημάτων ·      Ανάπτυξη υποδομών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων	·      17 Δράσεις για την προώθηση της αστικής ποδηλασίας και της μικροκινητικότητας ·      Τεχνοοικονομικές μελέτες και μελέτες σκοπιμότητας για υπεραστικές γραμμές τρένου (light trains) ·      Τιμολογιακή πολιτική για τη στάθμευση στα αστικά κέντρα ·      Ενημερωτικές εκστρατείες και εκπαίδευση κοινού με στόχο της μεγάλες ομάδες ·      Προώθηση εναλλακτικών καυσίμων (πχ βιομεθάνιο, υδρογόνο) ·      Θέσπιση πολεοδομικών υποχρεώσεων για βιώσιμη ανάπτυξης για έκδοση πολεοδομικής άδειας ·      Αναβάθμιση των προτύπων σχεδίασης αστικού περιβάλλοντος και δικτύου μεταφορών
Ψυκτικά αέρια	Από 2024, 5% ανάκτηση το 2030	Από 2024, 10% ανάκτηση το 2030 Βελτίωση απογραφής εκπομπών
Αναερόβια χώνευση για επεξεργασία κτηνοτροφικών αποβλήτων	Αγελάδες: αύξηση στο 10% το 2030 Χοίροι: αύξηση στο 65% το 2030 Πουλερικά: αύξηση στο 25% το 2030	Αγελάδες αύξηση στο 15% το 2030 Χοίροι: αύξηση στο 70% το 2030 Πουλερικά: αύξηση στο 30% το 2030
Απορρίμματα	(α) 60% διαλογή στην πηγή το 2030 (β) 24% των οργανικών σε χώρους απόρριψης το 2030 (γ) 20% ανάκτηση βιοαερίου από ανενεργούς ΧΑΔΑ (δ) αύξηση 1% ετησίως αναερόβιας χώνευσης	(α) 30% ανάκτηση βιοαερίου από ανενεργούς ΧΑΔΑ (β) ανάκτηση βιοαερίου ισοδύναμου με 150 Gg CO2 eq. ετησίως από ΧΥΤΑ υπό-αποκατάσταση από το 2025
Υγρά απόβλητα	(α) 100% σύνδεση πληθυσμού σε κεντρικά αποχετευτικά συστήματα (β) αύξηση αναερόβιας για επεξεργασία λυμάτων βιομηχανιών τροφίμων
Αύξηση απορρόφησης από τις χρήσεις γης	Φυτεύω για το κλίμα: 300.000 δένδρα το 2030
Σχέδιο Μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τις επιχειρήσεις		Μείωση κατά 355 kt CO2 eq. των εκπομπών από τις επιχειρήσεις

 

Στοχευμένη Έρευνα και Καινοτομία

Ο τομέας έρευνα και καινοτομίας, αξιολογείται ότι μπορεί να συνεισφέρει περισσότερο στην επίτευξη των εθνικών στόχων μείωσης των εκπομπών. Ωστόσο, οι πρόσθετες πολιτικές και μέτρα προς υλοποίηση είναι ακόμα υπό ετοιμασία.

Φορολογική μεταρρύθμιση

Η πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση, έχει κριθεί ως αναγκαία για αντιμετώπιση των αδυναμιών που εντοπίστηκαν στη διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με βάση τις Ειδικές ανά Χώρα Συστάσεις τις ΕΕ 2020 για την Κύπρο, με εστίαση σε τρεις τομείς: τη διαχείριση των αποβλήτων, των υδάτινων πόρων και την κλιματική αλλαγή/ ατμοσφαιρική ρύπανση. Ως αποτέλεσμα, περιλήφθηκε στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με πρόνοια για εκπόνηση μελέτης, σχεδιασμού και εφαρμογής της μεταρρύθμισης, με τη συνεισφορά εμπειρογνωμόνων, μέσω τεχνικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η εν λόγω μελέτη, η οποία ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο 2022, έχει αναδείξει ότι η υλοποίηση της μεταρρύθμισης, αναμένεται να έχει σημαντική συνεισφορά στην επίτευξη των εθνικών στόχων για μείωση των εκπομπών ΑτΘ. Στη βάση της μελέτης, έχουν ετοιμαστεί προσχέδια νομοσχεδίων τα οποία αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό διαβούλευση με τους άμεσα εμπλεκόμενους φορείς. Αναμένεται μέχρι την υποβολή της τελικής αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου, να έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση και να έχουν προχωρήσει οι προτάσεις του Υπουργείο Οικονομικών.

Εθνικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης

Το Εθνικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης, περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό δράσεων που σχετίζονται με τη γεωργία, τη κτηνοτροφία και τις χρήσεις γης. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό-αξιολόγηση η συνεισφορά των δράσεων που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο και θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στη μείωση των εκπομπών της χώρας. Το Σχέδιο αφορά τα έτη 2023-2027 και έχει εγκριθεί επίσημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο 2022. Η υλοποίησή του έχει αρχίσει σταδιακά από την αρχή του 2023.

 

Περισσότερες πληροφορίες για τις πολιτικές και μέτρα που αναμένεται να επιφέρουν μειώσεις στις εκπομπές και δεν περιλαμβάνονται στον τομέα της ενέργειας, δίνονται στις παραγράφους που ακολουθούν.

Ψυκτικά αέρια

• Ανάκτηση ψυκτικών αερίων: Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι ποσότητες ανακτημένων ψυκτικών πρέπει να λαμβάνουν περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση. Λόγω έλλειψης ωστόσο, κατάλληλου θεσμικού πλαισίου καταστροφή τους, λόγω τεχνικών θεμάτων, το Τμήμα Περιβάλλοντος θα προχωρήσει στην υλοποίηση μίας εκστρατείας συλλογής ανακτημένων ψυκτικών και εξαγωγής τους προς καταστροφή το 2024, η οποία αναμένεται να συνεισφέρει στη μείωση των εκπομπών. Η συγκεκριμένη δράση συμπεριλήφθηκε και στα δύο σενάρια του ΕΣΕΚ (επιτυχία 10% ανάκτησης στο ΣΥΜ και 20% στο ΣΠΜ το 2030 σε σχέση με το ΣΑΕ).

 

• Βελτίωση απογραφής: Οι απογραφές ετοιμάζονται με συγκεκριμένες μεθοδολογίες η οποίες έχουν συμφωνηθεί σε διεθνές επίπεδο, εκτός εάν αποδειχθεί ότι υπάρχει εξειδικευμένη μεθοδολογία για ένα κράτος. Μπορεί να γίνουν αποδεκτές και μεθοδολογίες πιο αδρές σε περίπτωση που δεν υπάρχουν διαθέσιμα τα αναγκαία στοιχεία. Για παράδειγμα, στην Κύπρο, λόγω έλλειψης των στοιχείων που απαιτούνταν για εφαρμογή της μεθοδολογίας που προβλέπεται για υπολογισμό των εκπομπών από τη χρήση ψυκτικών αερίων, έγινε αποδεκτή η συσχέτιση του εξοπλισμού ο οποίος υπάρχει εγκατεστημένος και η αλλαγή αυτού με το ΑΕΠ της χώρας. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι οι εκπομπές συνολικά αλλά και κατά κεφαλή από τον συγκεκριμένο τομέα αυξήθηκαν υπερβολικά. Ως εκ τούτου, το προτεινόμενο μέτρο αφορά τη εκπόνηση των αναγκαίων καταγραφών, ώστε να υπολογιστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια οι εκπομπών του συγκεκριμένου τομέα.

Αναερόβια χώνευση για επεξεργασία κτηνοτροφικών αποβλήτων

Τα κτηνοτροφικά απόβλητα είναι ένα ζήτημα το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής στην Κύπρο λόγω του ποσοστού παραγωγής ζωικού κεφαλαίου της χώρας. Λόγω του οργανικού φορτίου που χαρακτηρίζει αυτά και του τεράστιου όγκου που παράγεται καθημερινά, μπορούν να επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον, βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα μέσω της βίο-συσσώρευσης τους. Αναφορικά, η αλόγιστη απόρριψη τέτοιου είδους αποβλήτων σε φυσικούς δέκτες ενισχύει τα αρνητικά φαινόμενα της νιτρορύπανσης και του ευτροφισμού. Έτσι, η διάθεση τους στο έδαφος ή σε ύδατα πρέπει να γίνεται εφόσον αυτά τηρούν συγκεκριμένους αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους. Ωστόσο, η διαχείριση τους, εκτός από επιτακτική λόγω των προαναφερθέντων, μπορεί να είναι και ωφέλιμη μέσω της μετατροπής τους σε ενέργεια. Πιο συγκεκριμένα, η αναερόβια επεξεργασία τέτοιων αποβλήτων μπορεί να μετατρέψει μεγάλες ποσότητες τους σε βιοαέριο που μπορεί να αξιοποιηθεί για θέρμανση ή/και για παραγωγή ηλεκτρισμού. Επιπλέον, το χωνεμένο υπόλειμμα αυτής της επεξεργασίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό, παρέχοντας σταθερή και οικονομική λίπανση σε αγροτικές καλλιέργειες. Η τεχνολογία αξιοποίησης βιομάζας για την παραγωγή βιοαερίου συγκαταλέγεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Παρόλο που οι επενδύσεις στις ΑΠΕ στην Κύπρο εύλογα επικεντρώνονται στον τομέα της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, η αξιοποίηση των κτηνοτροφικών αποβλήτων είναι μια εναλλακτική που προσφέρει εκτός από ενέργεια, διαχείριση σε ένα υπαρκτό πρόβλημα, αυτό της ρύπανσης, και επομένως δεν πρέπει να αγνοηθεί. Ήδη, τα πρώτα βήματα ως προς αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει, και η συγκεκριμένη τεχνολογία έχει κάποια έτη παρουσίας στον κυπριακό χώρο. Η σημασία της τεχνολογίας αναγνωρίζεται μέσα από το Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης, το οποίο επιδοτεί τις κεφαλαιουχικές επενδύσεις για τους κτηνοτρόφους.

Απορρίμματα

Στις πολιτικές και μέτρα περιλαμβάνονται οι εθνικοί στόχοι για την κυκλική οικονομία και συγκεκριμένα τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων (βλ. 2.1.1.ii). Επιπρόσθετα περιλαμβάνεται η ανάκτηση βιοαερίου από τους 113 Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων που έχουν τερματίσει τη λειτουργία τους και βρίσκονται στη διαδικασία αποκατάστασης. Ανάκτηση βιοαερίου προγραμματίζεται και για τους 4 Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων που έχουν αρχίσει διαδικασίες αποκατάστασης. Πιο συγκεκριμένα:

1. Η συμμόρφωση του Χ.Υ.Τ.Α Μαραθούντας αναμένεται να τελεσφορήσει έως το 2025 και η συλλογή και καύση (πυρσός) του παραγόμενου βιοαερίου αναμένεται να επιφέρει μέση μείωση περίπου 75 kton/year CO₂ eq. (2,3 kton/year CH₄)[1], ξεκινώντας από το 2025.
2. Η αποκατάσταση των Χ.Α.Δ.Α Κοτσιάτη και Βατί αναμένεται να αποπερατωθεί έως το 2025 και η συλλογή και καύση (πυρσός) του παραγόμενου βιοαερίου αναμένεται[2] να επιφέρει μέση μείωση περίπου 75 kton/year CO₂ eq. (2,3 kton/year CH₄), ξεκινώντας από το 2025.
3. Επιπρόσθετα συμπεριλήφθηκε η εκμετάλλευση του παραγόμενου βιοαερίου για ηλεκτροπαραγωγή και στους 3 πιο πάνω χώρους (σημείο 1 και 2). Η εισήγηση αυτή θα πρέπει για την περίπτωση του Χ.Υ.Τ.Α Μαραθούντας πρώτα να αξιολογηθεί τεχνοοικονομικά, αφού έχουν ήδη γίνει μετρήσεις υπολογισμού του δυναμικού του, ενώ για τους Χ.Α.Δ.Α Κοτσιατή και Βατί θα πρέπει να αποπερατωθεί η αποκατάσταση τους , προτού γίνουν οι όποιες μετρήσεις, η οποία όπως αναφέρθηκε αναμένεται μέσα στο 2025.
4. Συμπεριλήφθηκε επίσης, η αποκατάσταση των Χ.Υ.Τ.Υ Κόσιης και Πεντακώμου. Η συγκεκριμένη δράση δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί στο παρόν στάδιο αφού τεχνικά προβλήματα τα οποία σχετίζονται με τις συμβάσεις των αναδόχων των δύο έργων καθιστούν αβάσιμη την όποια προεκτίμηση.

Η εισήγηση για ενεργειακή εκμετάλλευση του βιοαερίου θα κοστολογηθεί μετά από τις απαραίτητες μετρήσεις. Οι συνολικές δαπάνες εκτιμούνται σε €5 εκ. ανά χώρο.

Υγρά απόβλητα

Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) έχει την ευθύνη για την εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας και του υδάτινου περιβάλλοντος. Στα πλαίσια εναρμόνισης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο στον τομέα των αστικών λυμάτων, βάσει του προγράμματος εφαρμογής της Οδηγίας, προωθείται η κατασκευή αποχετευτικών συστημάτων αγροτικών κοινοτήτων ή δήμων που έχουν ενταχθεί σε αυτό, με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο των 2 000 ατόμων. Για σκοπούς ΕΣΕΚ θεωρούμε ότι θα επιτευχθεί ο στόχος σύνδεσης όλων των κοινοτήτων ή δήμων με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο των 2 000 ατόμων με κεντρικό αποχετευτικό σύστημα. Θεωρείται επίσης, ότι τα αστικά λύματα θα λαμβάνουν επεξεργασία και μέσω αναερόβιας χώνευσης.

Σχέδιο χορηγιών για τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO₂)

Το Σχέδιο Χορηγιών για την Ενθάρρυνση της Μείωσης Εκπομπής Αερίων του Θερμοκηπίου (ΕΑΘ) στοχεύει να συμβάλει στην εφαρμογή πρόσθετων μέτρων από τις υπάρχουσες πολιτικές και μέτρα του ΕΣΕΚ και φιλοδοξεί να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να συμμετάσχουν στην ολική μεταμόρφωση της οικονομίας μέσω της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές αναγνωρίζοντας το ανθρακικό τους αποτύπωμα. Το Σχέδιο αποσκοπεί στην παροχή οικονομικών κινήτρων υπό μορφή κυβερνητικής χορηγίας για ενθάρρυνση της μείωσης της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου μέσω της υποβολής εγγράφων και μελετών τα οποία περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις που η υλοποίηση τους έχει σκοπό τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Απευθύνεται μόνο σε Μικρομεσαίες ή/και Μεγάλες που επιχειρήσεις δεν συμμετέχουν στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής Αερίων του Θερμοκηπίου. Οι επιλέξιμες δαπάνες για τις οποίες θα παραχωρηθεί κρατική ενίσχυση καλύπτονται από το Άρθρο 49 του Τμήματος 7 του Γενικού Κανονισμού Απαλλαγής κατά Κατηγορία και είναι οι εξής:

• Σχέδιο Παρακολούθησης,
• Έκθεση Απογραφής,
• Εκθέσεις Επαλήθευσης και Επικύρωσης και
• Καταρτισμός Σχεδίου Δράσης που πρέπει να στοχεύει σε επικυρωμένη μείωση κατ’ ελάχιστον 10% των ΕΑΘ μέχρι το 2030.

Το Σχέδιο Χορηγιών υλοποιείται στο πλαίσιο του Μέτρου C2.1I4 του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΣΑΑ) για την περίοδο 2021-2026 και θα χρηματοδοτηθεί από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Κανονισμός (ΕΕ) 2021/241). Tο συνολικό ποσό που θα διατεθεί για τις ανάγκες του Σχεδίου ανέρχεται στα €5.000.000. Η χορηγία θα διατεθεί ως ακολούθως:

(α) Μεγάλες επιχειρήσεις 60% μέχρι €15.000

(β) Μεσαίες επιχειρήσεις 70% μέχρι €12.000

(γ) Μικρές επιχειρήσεις 80% μέχρι €9.000

Για την εφαρμογή των δράσεων που περιγράφονται στο Σχέδιο Δράσης θα διατεθούν από εθνικούς προϋπολογισμούς μέχρι το 2030, ποσό ύψους €25.000.000.

Η συνολική μείωση που θα προκύψει από την εφαρμογή των επενδύσεων που καταγράφονται στο Σχέδιο Δράσης υπολογίζεται στους 335 ktCO₂ eq.

Επίτευξη του εθνικού στόχου για τη μείωση των εκπομπών ΑτΘ

Στόχος του εθνικού σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα είναι να επιτευχθεί μείωση κατά 32% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005.

Ο στόχος μείωσης των εκπομπών ΑτΘ για την Κύπρο σύμφωνα με το Παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) 2018/842 είναι η μείωση κατά 32% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Τα αναμενόμενα ετήσια δικαιώματα εκπομπών για τα έτη από το 2021 έως το 2030 υπολογίστηκαν λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις του κανονισμού και παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.2 και στο Σχήμα 3.1. Οι αναμενόμενες εκπομπές ΑτΘ για την περίοδο 2021-2030 για τους τομείς εκτός Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής Αερίων του Θερμοκηπίου (ΣΕΔΕ) σύμφωνα με τα ΣΥΜ (Σενάριο με Υφιστάμενα Μέτρα) και ΣΠΜ (Σενάριο με Πρόσθετα Μέτρα) παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.3 και στο Σχήμα 3.1. Για σκοπούς σύγκρισης, στο Σχήμα 3.1 παρουσιάζεται και το σενάριο αναμενομένης εξέλιξης (ΣΑΕ).

Με την πλήρη εφαρμογή των ΣΥΜ και ΣΜΠ μπορούν να επιτευχθούν το 2030 μειώσεις 10% και 23% αντίστοιχα στις εκπομπές ΑτΘ εκτός ΣΕΔΕ.

Πίνακας 3.2. Αναμενόμενη ετήσια κατανομή δικαιωμάτων για τα έτη 2021-2030 για την Κύπρο

	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029	2030
Δικαιώματα (kt CO2eq.)	4073	3943	3813	3682	3552	3422	3292	3162	3032	2901

Πίνακας 3.3. Αναμενόμενες εκπομπές ΑτΘ από 2021 μέχρι 2030 για ΣΥΜ και ΣΠΜ

Εκπομπές	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029	2030
ΣΥΜ (kt CO2 eq.)	4312	4295	4184	4170	4167	4147	4090	4036	3963	3851
ΣΠΜ (kt CO2 eq.)	4312	4189	4018	3999	3814	3741	3663	3559	3434	3281

 

Σχήμα 3.1. Προβλεπόμενη εξέλιξη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των τομέων εκτός ΣΕΔΕ σύμφωνα με τα ΣΥΜ και ΣΠΜ,

Σύμφωνα με τις προβλέψεις για τις εκπομπές ΑτΘ, φαίνεται ότι κατά την περίοδο 2021-2030 η Κύπρος θα έχει σε ορισμένες χρονιές μικρό πλεόνασμα και σε ορισμένες χρονιές μικρό έλλειμμα σε σχέση με τα ετήσια δικαιώματα που αναμένεται να κατανεμηθούν. Ο Πίνακας 3.4 παρουσιάζει τα σχετικά ετήσια και συνολικά ελλείμματα/πλεονάσματα.

Πίνακας 3.4. Προβλέψεις ΣΥΜ και ΣΠΜ ΑτΘ συγκριτικά με την αναμενόμενη κατανομή

kt CO2 eq.	Αναμενόμενη κατανομή	Προβλέψεις ΣΥΜ	Πλεόνασμα/ έλλειμμα δικαιωμάτων με ΣΥΜ	Προβλέψεις ΣΠΜ	Πλεόνασμα/ έλλειμμα δικαιωμάτων με ΣΠΜ
2021	4073	4312	-239	4312	-239
2022	3943	4295	-352	4189	-246
2023	3813	4184	-371	4018	-205
2024	3682	4170	-488	3999	-317
2025	3552	4167	-615	3814	-262
ΣΥΝΟΛΟ 2021-2025	19063	21128	-2065	20332	-1269
2026	3422	4147	-725	3741	-319
2027	3292	4090	-798	3663	-371
2028	3162	4036	-874	3559	-397
2029	3032	3963	-931	3434	-402
2030	2901	3851	-950	3281	-380
Σύνολο 2026-2030	15809	20087	-4278	17678	-1869

Με βάση τα πιο πάνω, φαίνεται ότι ο εθνικός υποχρεωτικός στόχος για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο τέλος της περιόδου δεν αναμένεται να εκπληρωθεί πλήρως και επίσης φαίνεται ότι σε κάθε έτος της περιόδου 2021-2030 παρουσιάζεται υπέρβαση στις εκπομπές σε σχέση με τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως η χρήση των μηχανισμών ευελιξίας του ESR είναι αναπόφευκτη.

Ωστόσο, η χρήση των μηχανισμών ευελιξίας μπορεί να περιοριστεί το ελάχιστον εάν συμπεριληφθούν στην τελική αναθεώρηση του ΕΣΕΚ επιπλέον μέτρα. Τα υπό εξέταση πρόσθετα μέτρα για την επίτευξη του στόχου μείωσης κατά -32% είναι:

• Δημοσιονομικά ουδέτερη πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση (βλ. περιγραφή πιο πάνω)
• Πρόσθετες μειώσεις των εκπομπών από την εφαρμογή των μέτρων που πρέπει να περιληφθούν στην Κοινή Γεωργική Πολιτική.
• Σχεδιασμός φυσικών λύσεων (nature based solutions) για την αύξηση της απορρόφησης CO₂ (π.χ. προώθηση των πράσινων στεγών, αύξηση των ιδιωτικών δασών, αύξηση των αστικών δημόσιων χώρων πρασίνου, βελτίωση των αστικών χώρων πρασίνου)
• Πρόσθετη μετατόπιση του μεριδίου των μεταφορών από τα ταξίδια με ιδιωτικό όχημα σε βιώσιμους τρόπους μεταφοράς. Το μερίδιο μετακινήσεων με ιδιωτικό όχημα στην Κύπρο είναι επί του παρόντος πάνω από 90% και με τις επιπτώσεις της προτεινόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης, ένα μερίδιο 82% των μεταφορών για τα αυτοκίνητα, 10% για τις δημόσιες μεταφορές, 5% μικροκινητικότητα (ποδήλατα, σκούτερ, κλπ.) και 3% για πεζή διακίνηση μπορεί να επιτευχθεί και ορίζεται ως εθνικός στόχος. Τα ενδεχόμενα έσοδα από τη φορολογική μεταρρύθμιση μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση μέρους των προτεινόμενων μέτρων.
• Μεγαλύτερη διείσδυση οχημάτων και λεωφορείων με χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές με βάση τις επιπτώσεις της προτεινόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης. Τα πιθανά έσοδα από τη φορολογική μεταρρύθμιση μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση μέρους των προτεινόμενων μέτρων.
• Περαιτέρω δεντροφύτευση κατά μήκος του αστικού και υπεραστιακού δικτύου. Ο αριθμός δέντρων αναμένεται να οριστεί ανάλογα με τη δυνατότητα παραγωγής δενδρυλλίων από το Τμήμα Δασών, ανάλογα αν επιτρέπεται η φύτευση στους κλίσεις των επιχωμάτων / ορυγμάτων, ο τύπος εδάφους κλπ. Τα ενδεχόμενα έσοδα από τη φορολογική μεταρρύθμιση μπορστουςίσης να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση του προτεινόμενου μέτρου.στουςίσχυση της συμμετοχής των τοπικών αρχών.
• Ενίσχυση της συμμετοχής των τοπικών αρχών με τοπικές δράσεις/πρωτοβουλίες.

ii. Κατά περίπτωση, η περιφερειακή συνεργασία στον εν λόγω τομέα

Υπάρχει εκτενής περιφερειακή συνεργασία στα ενεργειακά θέματα, η οποία παρουσιάζεται στα ανάλογα κεφάλαια.

iii. Κατά περίπτωση, με την επιφύλαξη της δυνατότητας εφαρμογής των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, τα μέτρα χρηματοδότησης συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης και της χρήσης των πόρων της Ένωσης σε αυτόν τον τομέα σε εθνικό επίπεδο

Όπως προαναφέρθηκε, ένα σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης για την εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων, ιδίως στους τομείς των αποβλήτων, της αγροτικής ανάπτυξης και της δασοπονίας, προέρχεται από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιλαμβάνει υποδομές και προγράμματα που είτε υλοποιούνται εντός της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού (2021-2027), είτε πρόκειται να προγραμματιστούν για την επόμενη περίοδο προγραμματισμού μέσω της αντίστοιχης περιόδου προγραμματισμού Πρόγραμμα NSRF και αγροτικής ανάπτυξης Επίσης εκτός των Ευρωπαϊκών πόρων θα αξιοποιηθούν εθνικοί πόροι.

Πιο συγκεκριμένα, τα υφιστάμενα χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία θα αξιοποιηθούν για την εφαρμογή των μέτρων είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το «ΘΑΛΕΙΑ», το Connecting Europe και ο Κρατικός Προϋπολογισμός.

Επίσης θα αξιοποιηθούν πρόσθετα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως: Το νέο Κεφάλαιο REPower ΕU του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα και ο Κρατικός Προϋπολογισμός.

3.1.2. Ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές

i. Πολιτικές και μέτρα για την επίτευξη της εθνικής συνεισφοράς στη δεσμευτική σε επίπεδο Ένωσης επιδίωξη για το 2030 σχετικά με την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και τις πορείες που αναφέρονται στο άρθρο 4 στοιχείο α) σημείο 2) και, κατά περίπτωση και εφόσον υπάρχουν, τα στοιχεία που αναφέρονται στο σημείο 2.1.2 του παρόντος παραρτήματος, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών ανά τομέα και τεχνολογία μέτρων

Από το 2004 εφαρμόζονται διάφορα σχέδια στήριξης και πολιτικές για την προώθηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Παρόλα αυτά, για την περαιτέρω αύξηση του μεριδίου ΑΠΕ και των νέων στόχων που τίθενται στην αναθεωρημένη Οδηγία για τις ΑΠΕ θα απαιτηθούν σημαντικές επενδύσεις και χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ στον τομέα του ηλεκτρισμού θα επιτευχθεί μέσω αυξημένων επενδύσεων σε φωτοβολταϊκά συστήματα (εμπορικά και συστήματα ίδιο-κατανάλωσης) καθώς και έργα εκμετάλλευσης βιομάζας-βιοαερίου για παραγωγή ενέργειας και ένα νέο αιολικό πάρκο ισχύος 12MW.

Όπως διαφαίνεται από τα Σενάρια που αναλύθηκαν, σημαντικός παράγοντας για την περαιτέρω αύξηση των ΑΠΕ στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΠΕ-η) είναι το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από κάθε τεχνολογίας ΑΠΕ σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα. Στην Κύπρο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΦΒ συστήματα έχει καταστεί χαμηλότερη σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα από την προηγούμενη δεκαετία (την περίοδο 2011-2013). Έτσι, στην Κύπρο, η ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές δεν προωθείται πλέον μέσω εγγυημένων τιμών (feed-in-tariff) και από το 2013, έχει τεθεί σε εφαρμογή σχέδιο ίδιο-κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Επιπλέον, κατά την περίοδο 2017-2019 λειτούργησαν ειδικά καθεστώτα αναφορικά με την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ που θα λειτουργήσουν εντός της μεταβατικής ρύθμισης της αγοράς ηλεκτρισμού που υπάρχει σήμερα και μετέπειτα, σύμφωνα με τους νέους κανόνες της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όταν αυτοί τεθούν σε ισχύ. Μέχρι την λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, η παραγωγή των εν λόγω έργων ΑΠΕ τιμολογείται στην τιμή αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, η οποία υπολογίζεται σύμφωνα με μεθοδολογία που έχει καθορίσει η ΡΑΕΚ. Μόλις λειτουργήσει η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, τα αντίστοιχα έργα θα λαμβάνουν μόνο την αγοραία τιμή βάσει των κανόνων της αγοράς ηλεκτρισμού.

Παράλληλα και μέχρι την πλήρη λειτουργία της Αγοράς ηλεκτρισμού, το Υπουργείου ετοιμάζει ειδικά Σχέδια Ενίσχυσης για υβριδικά έργα ΑΠΕ (ΑΠΕ με αποθήκευση) τα οποία θα λειτουργήσουν μέσω Συβάσεων επί διαφοράς (one way or two way CfDs) σε συνδυασμό με μειοδοτικούς διαγωνισμούς. Το πλαίσιο υλοποίησης των πιο πάνω έργων θα ανακοινωθεί μέχρι το τέλος Ιουλίου 2023.

Για τους οικιακούς καταναλωτές με οικοδομική άδεια πριν από το 2017, θα συνεχιστεί η λειτουργία σχεδίου χορηγιών που προνοεί παροχή οικονομικής στήριξης για την εγκατάσταση ΦΒ συστήματος για σκοπούς ίδιο-κατανάλωσης. Αυξημένη χορηγία δίδεται για τους ευάλωτους καταναλωτές και τους κατοίκους ορεινών περιοχών. Επίσης θα συνεχίσει η εφαρμογή προγραμμάτων επιχορήγησης (Σχέδια Εξοικονομώ -Αναβαθμίζω) που αφορούν την εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων ίδιο-κατανάλωσης και για μη-οικιακούς καταναλωτές (εμπορικά, βιομηχανικά υποστατικά, δημοτικές αρχές κτλ) σε συνδυασμό με μέτρα ενεργειακής απόδοσης. Επίσης σημαντικές επενδύσεις έχουν προγραμματιστεί για τη αναβάθμιση του δικτύου και την εισαγωγή έξυπνων μετρητών έτσι ώστε να επιτραπεί η περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ ηλεκτροπαραγωγής.

Στον τομέα της Θέρμανσης και της Ψύξης, συνεχίζει η εφαρμογή σχεδίων στήριξης για την παροχή οικονομικών κινήτρων για εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακών συστημάτων παραγωγής ζεστού νερού χρήσης σε οικίες. Επίσης θα εφαρμοστούν μέτρα στήριξης για την περαιτέρω προώθηση των αντλιών θερμότητας υψηλής απόδοσης για θέρμανση και ψύξη. Παράλληλα συνεχίζουν τα σχέδια χορηγιών για ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων στα οποία συμπεριλαμβάνονται και επιχορηγήσεις για συστήματα ΑΠΕ θέρμανσης –ψύξης (ηλιακά θερμικά, αντλίες θερμότητας, συστήματα γεωθερμίας κ.α.).

Στον τομέα των μεταφορών συνεχίζει η υποχρέωση των προμηθευτών καυσίμων για τις μεταφορές (βενζίνη και ντίζελ) να αναμειγνύουν τα βιοκαύσιμα με τα συμβατικά καύσιμα για την επίτευξη ενός ορισμένου ποσοστού χρήσης βιοκαυσίμων στις συνολικές ετήσιες πωλήσεις βενζίνης και ντίζελ, βάσει ενεργειακού περιεχόμενου. Περαιτέρω μέτρα στον τομέα ΑΠΕ-μ που τροχοδρομούνται είναι η εισαγωγή σχεδίων στήριξης για την τοπική παραγωγή βιοκαυσίμων από απόβλητα, και η προώθηση της ηλεκτροκίνησης και της φόρτισης με ΑΠΕ.

Αναφορικά με τα μέτρα και πολιτικές που καθορίστηκαν στο προηγούμενο ΕΣΕΚ για την προώθηση των ΑΠΕ και την επίτευξη των εθνικών στόχων, συνεχίζεται με επιτυχία το Σχέδιο για ιδιο-κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ μέσω των κατηγοριών του συμψηφισμού μετρήσεων (net-metering) και του συμψηφισμού λογαριασμών (net-billing) και η εγκατάσταση ΦΒ πάρκων στο πλαίσιο των Σχεδίων για ένταξη στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού και την Μεταβατική Αγορά Ηλεκτρισμού. Επίσης τέθηκαν σε εφαρμογή οι κατηγορίες του εικονικού συμψηφισμού μετρήσεων (virtual net-metering) και του εικονικού συμψηφισμού λογαριασμών (virtual net-billing) που παρέχουν την δυνατότητα για εγκατάσταση ΦΒ συστήματος σε διαφορετικό χώρο από το εξυπηρετούμενο υποστατικό.

Στον πιο κάτω Πίνακα παρατίθεται συνοπτικός κατάλογος των σημαντικότερων μέτρων και πολιτικών για την προώθηση των ΑΠΕ.

Πίνακας 3.5. Συνοπτικός κατάλογος των σημαντικότερων μέτρων και πολιτικών για την προώθηση των ΑΠΕ

Α/Α	Όνομα μέτρου/πολιτικής	Περιγραφή	Περίοδος εφαρμογής
1	Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση – Συμψηφισμός μετρήσεων (net-metering)	Μέτρο για εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων ισχύος έως 10,4 kW σε κτίρια για ιδία κατανάλωση με σκοπό την κάλυψη του συνόλου ή μέρους της ηλεκτρική τους κατανάλωσης.	2013-2024
2	Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση – Συμψηφισμός λογαριασμών (net-billing)	Μέτρο για εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ ισχύος έως 8 ΜW για ιδία κατανάλωση με σκοπό την κάλυψη του συνόλου ή μέρους της ηλεκτρική τους κατανάλωσης. Απευθύνεται κυρίως σε εμπορικούς και βιομηχανικούς καταναλωτές.	2018 – 2030
3	Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση – Εικονικός συμψηφισμός μετρήσεων (virtual net-metering)	Μέτρο για εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων ισχύος έως 10,4 kW για οικιακούς καταναλωτές και έως 20 kW για επαγγελματίες γεωργούς, για ιδία κατανάλωση με σκοπό την κάλυψη του συνόλου ή μέρους της ηλεκτρική τους κατανάλωσης. Το μέτρο απευθύνεται σε καταναλωτές που δεν έχουν διαθέσιμο χώρο για εγκατάσταση ΦΒ συστήματος στο χώρο τους.	2021 -2024
4	Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση – Εικονικός συμψηφισμός λογαριασμών (virtual net-billing)	Μέτρο για εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων ισχύος έως 150 kW για όλους του καταναλωτές για ιδία κατανάλωση με σκοπό την κάλυψη του συνόλου ή μέρους της ηλεκτρική τους κατανάλωσης. Το μέτρο απευθύνεται κυρίως σε εμπορικούς/βιομηχανικούς καταναλωτές που δεν έχουν διαθέσιμο χώρο για εγκατάσταση ΦΒ συστήματος στο χώρο τους.	2023 -2026
5	Σχέδιο χορηγιών για την ενθάρρυνση χρήσης ΑΠΕ σε κατοικίες	Μέτρο οικονομικής ενίσχυσης για εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων σε κατοικίες με άδεια οικοδομής πριν από 01/01/2017.	2018 – 2030
6	Σχέδιο χορηγιών για την ενθάρρυνση χρήσης ΑΠΕ σε κατοικίες για ευάλωτους καταναλωτές	Μέτρο οικονομικής ενίσχυσης για ευάλωτους καταναλωτές για εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων σε κατοικίες με άδεια οικοδομής πριν από 01/01/2017.	2013 – 2030
7	Σχέδιο χορηγιών για την εγκατάσταση ΦΒ συστήματος για φόρτιση ηλεκτρικών και υβριδικών (plug-in) οχημάτων σε οικίες	Μέτρο οικονομικής ενίσχυσης για εγκατάσταση ΦΒ συστήματος μέχρι 2 kW, φορτιστή και συστήματος αποθήκευσης σε υφιστάμενες κατοικίες για φόρτιση ηλεκτρικού η υβριδικού οχήματος. Το μέτρο συμβάλλει στην προώθηση χρήσης ηλεκτρισμού από ΑΠΕ στις μεταφορές.	2020 -2030
8	Σχέδιο χορηγιών για την εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακού συστήματος παραγωγής ζεστού νερού χρήσης σε κατοικίες	Μέτρο οικονομικής στήριξης για την εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακού συστήματος παραγωγής ζεστού νερού χρήσης σε υφιστάμενες κατοικίες με άδεια οικοδομής πριν από 21/12/2007.	2004 – 2030
9	Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος	Μέτρο οικονομικής στήριξης για εγκατάσταση ΦΒ συστημάτων με σκοπό την παραγωγή ενέργειας για ιδιο-κατανάλωση σε αγροτικές επιχειρήσεις. Οικονομική στήριξη παρέχεται επίσης για την εγκατάσταση συστήματος αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.	2014 – 2030
10	Πιστοποίηση εγκαταστατών συστημάτων ΑΠΕ μικρής κλίμακας	Προγράμματα κατάρτισης εγκαταστατών για ΦΒ και ηλιοθερμικά συστήματα ισχύος μέχρι 30 kW	2015 -2030
11	Προώθηση της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας	Προώθηση χρήσης τεχνολογιών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.	2023 -2030
12	Ενεργειακές κοινότητες	Κατάρτιση ρυθμιστικού πλαισίου για την προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 22 του RED II και λειτουργία καθεστώτος στήριξης.	2024
13	Στατιστική μεταβίβαση ΑΠΕ	Συμφωνία στατιστικής μεταβίβασης με άλλα ΚΜ σε περίπτωση μη επίτευξης των εθνικών στόχων όσο αφορά τις ΑΠΕ ή σε περίπτωση πλεονασμάτων ενέργειας ΑΠΕ .	Το μέτρο θα εφαρμοστεί σε περίπτωση που χρειαστεί
14	Αντικατάσταση συμβατικών καυσίμων με βιοκαύσιμα	Υποχρέωση σε όλους τους προμηθευτές καυσίμων στον τομέα των μεταφορών για ανάμειξη βιοκαυσίμων με συμβατικά καύσιμα κίνησης.	2011 -2030
15	Απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΑΠΕ	1) Διενέργεια μελέτης για αξιολόγηση υφιστάμενων διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΑΠΕ για βελτιστοποίηση νομοθετικού, ρυθμιστικού και διοικητικού πλαισίου. 2) Δημιουργία της Υπηρεσίας Ενιαίας Εξυπηρέτησης (One-stop-shop), η οποία αφορά επενδύσεις ΑΠΕ. 3) Ετοιμασία ψηφιακής πλατφόρμας για την ηλεκτρονική υποβολή και αξιολόγηση των αιτήσεων για αδειοδότηση έργων ΑΠΕ. 4) Εξαίρεση από την υποχρέωση εξασφάλισης πολεοδομικής και οικοδομικής άδειας για εγκατάσταση ηλιακών τεχνολογιών (φωτοβολταϊκά και ηλιακά θερμικά) σε οροφές.	2022 -2024
16	Εγκατάσταση αντλιών θερμότητας	Οικονομικά κίνητρα για εγκατάσταση αντλιών θερμότητας υψηλής απόδοσης και την αντικατάσταση παλαιών λεβήτων πετρελαίου	2024-2030
17	Προώθηση συστημάτων γεωθερμίας	Οικονομικά κίνητρα για εγκατάσταση συστημάτων γεωθερμίας	2024-2030
18	Ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων	Εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ και μέτρα ενεργειακής απόδοσης σε δημόσια κτίρια	2020-2030
19	Δημιουργία Σχεδίου Ενισχύσεως για έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) με δυνατότητα Αποθήκευσης Ενέργειας	Υλοποίηση Σχεδίου Ενισχύσεως για έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) με δυνατότητα Αποθήκευσης Ενέργειας το οποίο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Ο προϋπολογισμός του Σχεδίου θα κυμανθεί από €10 εκατ. μέχρι και €40 εκατ. (ΤΔΜ, Ταμείο ΑΠΕ και ΕΞΕ, κτλ. Το Σχέδιο θα λειτουργεί στην βάση των συμβάσεων επί διαφοράς (CfDs, είτε αμφίδρομο είτε μονομερός )	2024-2027

 

ii. Κατά περίπτωση, ειδικά μέτρα για την περιφερειακή συνεργασία, καθώς επίσης και, προαιρετικά, την εκτιμώμενη πλεονασματική παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που θα πρέπει να μεταφερθεί σε άλλα κράτη μέλη προκειμένου να επιτευχθεί η εθνική συνεισφορά και οι πορείες που αναφέρονται στο σημείο 2.1.2

Η δυνατότητα σύναψης συμφωνίας για στατιστική μεταβίβαση ενέργειας ΑΠΕ με άλλο ΚΜ, για πώληση τυχόν πλεονασμάτων ή αγορά ποσοστών για σκοπούς κάλυψης τυχόν αποκλίσεων από τον εθνικό στόχο, θα εξεταστεί σε μελλοντικό στάδιο με βάσει την πορεία αύξησης του εθνικού ποσοστού ΑΠΕ.

Επίσης, τον Μάιο του 2023, η Κυπριακή Δημοκρατία υπέβαλε προκαταρτικό ενδιαφέρον για συμμετοχή ως κράτος υποδοχής στον «Μηχανισμό Χρηματοδότησης της ΕΕ για έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» για ανάπτυξη υπεράκτιων έργων ΑΠΕ σε συνδυασμό με παραγωγή υδρογόνου. Ανάλογα με την πρόοδο της υποβολής ενδιαφέροντος, θα δοθούν περαιτέρω πληροφορίες, στο τελικό ΕΣΕΚ που θα υποβληθεί το 2024.

iii. Ειδικά μέτρα σχετικά με την οικονομική υποστήριξη, κατά περίπτωση, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης και της χρήσης των πόρων της Ένωσης για την προώθηση της παραγωγής και της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τη θέρμανση και ψύξη και τις μεταφορές

Ταμείο ΑΠΕ και Εξοικονόμησης Ενέργειας

Tο Ταμείο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εξοικονόμησης Ενέργειας, συστάθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 9 των περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της Χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Νόμων του 2013 έως 2018 και λειτουργεί σύμφωνα με τον περί της Λειτουργίας Ταμείου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εξοικονόμησης Ενέργειας Νόμος του 2022 (Ν. 108(Ι/2022). Τα έσοδα του Ταμείου προέρχονται κυρίως από το τέλος που επιβάλλεται σε όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, βάσει της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.

Το Ταμείο αποτελούσε το βασικό εργαλείο από το 2004 έως το 2019 για τη χρηματοδότηση και την προώθηση τόσο των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όσο και μέτρων ενεργειακής απόδοσης. Το Ταμείο χρηματοδοτεί και τις συμβάσεις επιδότησης έργων ΑΠΕ ηλεκτροπαραγωγής που υπογράφηκαν την περίοδο 2005-2013.

Το Ταμείο χρηματοδοτεί κυρίως μεμονωμένα μέτρα ενεργειακής απόδοσης και εγκατάστασης μικρών συστημάτων ΑΠΕ, όπως τα Σχέδια Χορηγιών για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων ίδιο-κατανάλωσης και ηλιακών θερμικών συστημάτων ζεστού νερού χρήση σε οικίες.

Συγκεκριμένα Σχέδια Χορηγιών που εφαρμόζει το Ταμείο ΑΠΕ και ΕΞ.Ε είχαν ενταχθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Κύπρου (C2.1I2, C2.1I3 και C2.1I3) για συνολικό ποσό €30.500.000. Επιπρόσθετα εκκρεμεί (Ιούνιος 2023) πρόταση για ένταξη των Σχεδίων αυτών στο RePowerEU με αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού στα €76.500.000.

Πέραν της χρηματοδότησης από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Κύπρου που αναφέρεται πιο πάνω, τα ετήσια έσοδα του Ταμείου προέρχονται κυρίως από το Τέλος Κατανάλωσης που επιβάλλεται σε όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, βάσει της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Το εκάστοτε ύψος του Τέλους Κατανάλωσης προβλέπεται από μεθοδολογία (άρθρο 11(2) του Νόμου 108(Ι)/2022) σύμφωνα με την οποία, το ύψος του τέλους κατανάλωσης, που επιβάλλεται από την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους, υπολογίζεται σε ευρώ ανά κιλοβατώρα, με στρογγυλοποίηση στο τέταρτο δεκαδικό, ως το πηλίκο των ετήσιων χρηματικών αναγκών του Ταμείου διά της αναμενόμενης συνολικής ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Περαιτέρω προβλέπεται ότι, το ύψος του τέλους κατανάλωσης δεν δύναται να είναι μικρότερο από 0,12 του ευρωσέντ ανά kWh[3]. Το τέλος κυμαινόταν με την πάροδο του χρόνου από 0,13 σεντ ανά kWh σε 1 σεντ ανά kWh και προοριζόταν να καλύψει το κόστος των μακροπρόθεσμων PPAs και των σχεδίων χορηγιών που ήθελε να προωθήσει η Υπηρεσία Ενέργειας για την επίτευξη των στόχων ΑΠΕ και ενεργειακής απόδοσης. Θα εξεταστεί αλλαγή Μεθοδολογίας Υπολογισμού Τέλους Κατανάλωσης ηλεκτρικής Ενέργειας (επανακαθορισμός με βάση τις νέες προκλήσεις και αλλαγή νομοθεσίας, ώστε να μπορούν να υλοποιηθούν έργα με βάση την μακροχρόνια στρατηγική) και να εξεταστούν τρόποι ώστε να συνδυάζεται το τέλος κατανάλωσης  με την πράσινη (ουδέτερη) φορολογική μεταρρύθμιση όταν αυτή θα εφαρμοστεί.

Πίνακας 3.6. Τέλος Κατανάλωσης – Εισφορά σε Ταμείο ΑΠΕ και Εξοικονόμησης Ενέργειας

Έτος	2003-2007	2008	2010	2012	2015	2020-2022
Εισφορά* (€/kWh)	0,0013	0,0022	0,0044	0,005	0,01	0,005

* που επιβάλλεται σε όλους τους καταναλωτές για το Ταμείο ΑΠΕ και Εξ.Ε

iv. Κατά περίπτωση, αξιολόγηση της στήριξης στην ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές την οποία οφείλουν να διενεργούν τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 4 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001

Η αξιολόγηση της στήριξης στην ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές διενεργήθηκε στα πλαίσια της τεχνικής βοήθειας «Revision of Cyprus Energy and Climate Plan- DLV3: Report on support schemes, network charges and compensation mechanism» από το Structural Reform Support Programme που διεξήχθη από την Trinomics (βλ. ιστοσελίδα Υπηρεσίας Ενέργειας).

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι στη Κύπρο υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας, καθώς και η θετική αντίληψη από τους πολίτες όσο αφορά την εκμετάλλευση του ηλιακού δυναμικού. Το Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση προσφέρει τη δυνατότητα στους καταναλωτές για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για σκοπούς αυτοκατανάλωσης, μέσω των κατηγοριών συμψηφισμού μετρήσεων, συμψηφισμού λογαριασμών, αυτόνομων συστημάτων, καθώς και εικονικών συμψηφισμών μετρήσεων και λογαριασμών, αντίστοιχα.

Στο παρόν στάδιο εξετάζεται το ενδεχόμενο επιχορήγησης για συστήματα αποθήκευσης. Η χρήση τέτοιων συστημάτων θα βοηθήσει στην απορρόφηση φορτίων σε ώρες αιχμής. Για την εφαρμογή τους θα χρειαστεί πρώτα να δημιουργηθεί το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως και η ύπαρξη δυναμικών διατιμήσεων ηλεκτρισμού, μέσω των οποίων θα δοθούν τα κατάλληλα οικονομικά κίνητρα για την ευρεία χρησιμοποίησή τους.

Παράλληλα, εξετάζεται η σταδιακή αντικατάσταση του συμψηφισμού μετρήσεων με συμψηφισμό λογαριασμών, ούτως ώστε να δοθούν περαιτέρω κίνητρα στην χρήση συστημάτων αποθήκευσης.

Τέλος, αναμένεται να ξεκινήσει η σταδιακή εγκατάσταση έξυπνων μετρητών, η οποία θα βοηθήσει στον απομακρυσμένο έλεγχο των μικρών και αποκεντρωμένων ΦΒ συστημάτων και την καλύτερη διαχείριση του δικτύου.

v. Ειδικά μέτρα για τη σύσταση ενός ή περισσότερων σημείων επαφής, την απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών, την παροχή πληροφοριών και κατάρτισης και τη διευκόλυνση της σύναψης συμφωνιών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας

Το Υπουργικό Συμβούλιο, με απόφασή του τον Φεβρουάριο του 2023, έχει καθορίσει την Μονάδα Σύνοψη των πολιτικών και των μέτρων βάσει του υποστηρικτικού πλαισίου που τα κράτη μέλη πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή σύμφωνα με το άρθρο 21 παράγραφος 6 και το άρθρο 22 παράγραφος 5 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 για την προώθηση και διευκόλυνση της ανάπτυξης της ιδιοκατανάλωσης και των κοινοτήτων ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές

Διευκόλυνσης Επιχειρήσεων του Υπουργείου Ενέργειας Εμπορίου και Βιομηχανίας, ως Υπηρεσία Ενιαίας Εξυπηρέτησης (ΥΕΕ) για την υλοποίηση έργων ΑΠΕ.

Αρμοδιότητες της ΥΕΕ, η οποία αποτελεί πλέον το μοναδικό σημείο επαφής του αιτούντος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αδειοδότησης, είναι, μεταξύ άλλων, η πληροφόρηση, ο συντονισμός, η παροχή καθοδήγησης και η διευκόλυνση του συνόλου της διοικητικής διαδικασίας αδειοδότησης έργων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ.

Η διαδικασία αδειοδότησης σταθμών παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες από την παραλαβή της αίτησης μέχρι την κοινοποίηση του αποτελέσματος και καλύπτει:

• όλες τις σχετικές διοικητικές άδειες και εγκρίσεις που απαιτούνται από τις εν ισχύι νομοθεσίες για την κατασκευή, εγκατάσταση, αναβάθμιση και λειτουργία έργων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, καθώς και
• τις διοικητικές διαδικασίες για τις εγκρίσεις ή τις αδειοδοτήσεις για την κατασκευή των απαραίτητων υποδομών που απαιτούνται για τη σύνδεση των προαναφερόμενων έργων ΑΠΕ στο δίκτυο μεταφοράς ή διανομής.

Στην παρούσα φάση βρίσκονται σε εξέλιξη οι ακόλουθες δράσεις, οι οποίες θα συμβάλουν στη διευκόλυνση των επενδυτών μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας και του χρόνου αδειοδότησης των έργων ΑΠΕ:

• Τεχνική Βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG Reform) για απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης έργων ΑΠΕ, η οποία βρίσκεται στο στάδιο αποτύπωσης/χαρτογράφησης των υφιστάμενων διαδικασιών.
• Ανάπτυξη διαδικτυακής πλατφόρμας «Digital One Stop Shop» στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μέσα από την οποία όλες οι αιτήσεις αδειοδότησης έργων ΑΠΕ, καθώς και αιτήσεις για ανακαίνιση κτηρίων, θα υποβάλλονται και θα διεκπεραιώνονται, ηλεκτρονικά.

Αναμένεται ότι μέχρι το τέλος Ιουλίου 2023 θα παραδοθεί και θα τεθεί σε λειτουργία η πρώτη φάση της διαδικτυακής πλατφόρμας[4], η οποία θα αφορά την ηλεκτρονική υποβολή των αιτήσεων.

Αναφορικά με τη σύναψη συμφωνιών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ θα πρέπει να τροποποιηθούν οι Κανόνων Αγοράς Ηλεκτρισμού, έτσι ώστε να παρέχεται η δυνατότητα για σύναψη τέτοιων συμβάσεων. Στο παρόν στάδιο έχουν συμπεριληφθεί στους ΚΑΗ ειδικές πρόνοιες αναφορικά με τη συμμετοχή στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού Φορέα Σωρευτικής Εκπροσώπησης ΑΠΕ και Εκπροσώπου Απόκρισης Ζήτησης.Μέχρι να ολοκληρωθούν τα πιο πάνω το ΥΕΕΒ θα προχωρήσει με ειδικά σχέδια στήριξης ώστε οι διάφοροι παραγωγοί ΑΠΕ να μπορούν να συνάψουν και συμφωνίες με την ΑΗΚ Προμήθεια.

Αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ΑΠΕ

Σύμφωνα με το άρθρο 38 του περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Νόμο του 2022 (Ν.107(Ι)/2022), όλοι οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να ενεργούν ως αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ΑΠΕ. Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 38(2) του ιδίου νόμου, η ΡΑΕΚ θα εκδώσει ρυθμιστικές αποφάσεις για την εφαρμογή των προνοιών αναφορικά με τους αυτοκαταναλωτές ΑΠΕ του άρθρου 21 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001. Στο πλαίσιο της εν λόγω υποχρέωσης η ΡΑΕΚ έχει προκηρύξει διαγωνισμό για αγορά υπηρεσιών με σκοπό τον καθορισμό του ρυθμιστικό πλαισίου για τη διευκόλυνση της ανάπτυξης της αυτοκατανάλωσης ενέργειας από ΑΠΕ. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του διαγωνισμού το ρυθμιστικό πλαίσιο αναμένεται να τεθεί σε ισχύ εντός του πρώτου εξαμήνου το 2024.

Παράλληλα, όπως αναφέρεται και στο σημείο 3.1.2i , από το 2013 βρίσκεται σε εφαρμογή το «Σχέδιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για ιδία κατανάλωση» στο πλαίσιο του οποίου όλοι οι καταναλωτές δύναται να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκό σύστημα ή άλλο σύστημα ΑΠΕ για την κάλυψη των αναγκών τους σε ηλεκτρική ενέργεια. Το ενδιαφέρον των καταναλωτών για το εν λόγω Σχέδιο είναι ιδιαίτερα αυξημένο καθώς με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων συμψηφισμού μετρήσεων (net-metering) ή συμψηφισμού λογαριασμών (net-billing) στα πλαίσια του εν λόγω Σχεδίου, επιτυγχάνεται τεράστια μείωση του λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας του νοικοκυριού ή της επιχείρησης τους.

Το Σχέδιο αναθεωρείται σε ετήσια βάση με στόχο να καταστεί πιο ελκυστικό για τους καταναλωτές. Το 2021 και το 2023 εισάχθηκαν οι νέες κατηγορίας του εικονικού συμψηφισμού μετρήσεων (virtual net-metering) και του εικονικού συμψηφισμού λογαριασμών (virtual net-billing) αντίστοιχα. Στο πλαίσιο των εν λόγω κατηγοριών, παρέχεται η δυνατότητα για εγκατάσταση ΦΒ συστήματος σε διαφορετικό χώρο από το εξυπηρετούμενο υποστατικό και η παραγωγή του να συμψηφίζεται με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας του εξυπηρετούμενου υποστατικού. Απευθύνονται σε καταναλωτές που λόγω έλλειψης χώρου (π.χ. διαμερίσματα) ή και άλλων πολεοδομικών/περιβαλλοντικών περιορισμών δεν μπορούν να εγκαταστήσουν στις οροφές των υποστατικών τους φωτοβολταϊκά σύστημα.

Κοινότητες ανανεώσιμης ενέργειας

Σύμφωνα με το άρθρο 37 του περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Νόμο του 2022 (Ν.107(Ι)/2022), η ΡΑΕΚ καθορίζει το ρυθμιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη κοινοτήτων ΑΠΕ. Η ΡΑΕΚ έχει προκηρύξει διαγωνισμό για αγορά υπηρεσιών με σκοπό τον καθορισμό του ρυθμιστικού πλαισίου για τις Κοινότητες ΑΠΕ. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του εν εξελίξει διαγωνισμού, το ρυθμιστικό πλαίσιο αναμένεται να τεθεί σε ισχύ εντός του πρώτου εξαμήνου το 2024. Ακολούθως ενδέχεται να απαιτηθεί τροποποίηση των Κανόνων Αγοράς Ηλεκτρισμού, των Κανόνων Μεταφοράς και των Κανόνων Διανομής για τη λειτουργία των Κοινοτήτων ΑΠΕ. Εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του 2024, θα τεθούν σε εφαρμογή οι πρώτες Κοινότητες ΑΠΕ με βάσει το ενδιαφέρον που έχει εκδηλωθεί από δημοτικές αρχές, ιδιώτες κυρίως ενοίκους πολυκατοικιών καθώς και από εμπορικούς καταναλωτές για συμμετοχή σε Κοινότητες ΑΠΕ. Το ΥΕΕΒ παράλληλα με το πιο πάνω πλαίσιο θα ετοιμάσει ενδιάμεσο Σχέδιο στήριξης μέσα από το Σχέδιο Ιδιοκατανάλωης.

vi. Αξιολόγηση της αναγκαιότητας οικοδόμησης νέων υποδομών για τηλεθέρμανση και τηλεψύξη που παράγονται από ανανεώσιμες πηγές

Στο πλαίσιο τεχνικής βοήθειας από το SRSS, διεξήχθη μελέτη από το Ricardo Energy & Environment (SRSS/C2017/004) για τον προσδιορισμό των δυνατοτήτων για εφαρμογή τεχνικών υψηλής απόδοσης για θέρμανση και ψύξη στην Κύπρο. Στο πλαίσιο της μελέτης εξετάστηκε και η δυνατότητα ανάπτυξης υποδομών τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης. Τα βασικά αποτελέσματα της εν λόγω μελέτης είναι τα ακόλουθα:

• Τα συστήματα τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης που βασίζονται σε τεχνολογίες συμπαραγωγής θερμότητας-ηλεκτρισμού (CHP) που χρησιμοποιούν RDF ή πετρέλαιο είναι οι μόνες οικονομικά αποδοτικές επιλογές.
• Τέτοιες αναπτύξεις είναι οικονομικά αποτελεσματικές (με discount rate 6%) μόνο σε δύο τουριστικές περιοχές (περιοχή Λεωφόρος Ποσειδώνος, Πάφος και Περιοχή Λεωφόρου Κρύο Νερό) που αποτελούνται εξ ολοκλήρου από ξενοδοχεία. Επίσης, οι εν λόγω αναπτύξεις δεν είναι οικονομικά αποδοτικές (π.χ. με υψηλότερο discount rate 12%) χωρίς την παροχή οικονομικής στήριξης. Για να μπορούν να προωθηθούν ιδιωτικές επενδύσεις σε δίκτυα τηλεθέρμανσης χρειάζονται αποδόσεις με discount rate πέραν του 20%.
• Η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας των λύσεων που βασίζονται σε RDF οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο σχετικά χαμηλό κόστος που θεωρήθηκε για το καύσιμο αυτό στην μελέτη. Θα πρέπει να εξετασθεί περαιτέρω η δυνατότητα προμήθειας RDF στην τιμή αυτή, ώστε να επικυρωθεί η σχετική διαπίστωση.

vii. Κατά περίπτωση, ειδικά μέτρα σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από βιομάζα, ειδικά για την αξιοποίηση της βιομάζας με νέους τρόπους λαμβάνοντας υπόψη: τη διαθεσιμότητα βιομάζας, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης βιομάζας: τόσο εγχώριο δυναμικό όσο και εισαγωγές από τρίτες χώρες και άλλες χρήσεις της βιομάζας από άλλους τομείς (γεωργία και δασικούς τομείς), καθώς επίσης και μέτρα για τη βιωσιμότητα της παραγωγής και χρήσης της βιομάζας

Βλ. σημείο 2.1.2 iv. Υπό εξέταση η εφαρμογή επιπλέον μέτρων

3.1.3. Άλλα στοιχεία της διάστασης

i. Κατά περίπτωση, εθνικές πολιτικές και μέτρα που επηρεάζουν τον τομέα ΣΕΔΕ της ΕΕ και την αξιολόγηση της συμπληρωματικότητας και των επιπτώσεων στο ΣΕΔΕ της ΕΕ

Δεν έχουν καταρτιστεί ρητά εθνικές πολιτικές για τον τομέα ΣΕΔΕ. Ωστόσο, υπάρχουν εθνικές πολιτικές και μέτρα που περιλαμβάνονται στο ΕΣΕΚ τα οποία θα επηρεάσουν επίσης τον τομέα ΣΕΔΕ της ΕΕ και ιδίως την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας:

(α) Προώθηση του φυσικού αερίου ως ενδιάμεσου καυσίμου για την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του ενεργειακού συστήματος

(β) Προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε όλους τους τομείς με περαιτέρω έμφαση στις συνέργειες μεταξύ διαφόρων τομέων και ιδιαίτερα με τη μεταφορά ενέργειας προερχόμενης από ΑΠΕ μέσω της ηλεκτρικής διασύνδεσης (αύξηση ποσοστού διείσδυσης ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα)

(γ) Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς

(δ) Έρευνα και καινοτομία και νέες τεχνολογίες.

Ο αντίκτυπος της εφαρμογής των εν λόγω πολιτικών στις εκπομπές των τομέων ΣΕΔΕ παρουσιάζεται στα Κεφάλαια 4 και 5.

ii. Πολιτικές και μέτρα για την επίτευξη άλλων εθνικών επιδιώξεων, κατά περίπτωση

Βλ. 2.1.1.ii.

iii. Πολιτικές και μέτρα για την επίτευξη κινητικότητας χαμηλών εκπομπών (συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροδότησης του τομέα των μεταφορών)

Οι πολιτικές και τα μέτρα σε σχέση με τα βιοκαύσιμα στις οδικές μεταφορές, περιγράφονται στην παράγραφο 2.1.2.i., ενώ το εν ισχύ νομοθετικό πλαίσιο παρέχει τη δυνατότητα χρήσης βιοκαυσίμων και στα καύσιμα των αερομεταφορών.

Επιπλέον, το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων εξετάζει μέτρο για παροχή κινήτρων για τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων σε ειδικές ομάδες οχημάτων όπως είναι τα λεωφορεία, τα γεωργικά οχήματα και τα ελαφριά φορτηγά και επανεκπαίδευση εμπλεκόμενου προσωπικού και φορέων. Προς την κατεύθυνση αυτή, το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων στις 30 Ιουνίου 2023, έχει αδειοδοτήσει την εφαρμογή εξοπλισμού μεταροπής που αναπτύχθηκε από ιδιωτική εταιρεία για την μετατροπή υφιστάμενων βενζινοκίνητων και πετρελειοκίνητων οχημάτων των κατηγοριών Μ2 – Μ3 και Ν2 – Ν3 σε οχήματα κινούμενα με βιομεθάνιο.

Αναφορικά με την υδρογονοκίνηση, στα πλαίσια ευρωπαϊκού προγράμματος εταιρεία θα παράγει υδρογόνο από λύματα και θα ανεφοδιάζει ελαφρά φορτηγά διανομής τροφίμων ιδιωτικής εταιρείας. Το έργο βρίσκεται στο στάδιο της αδειοδότησης.

Μέσα στη διάσταση απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και των ΑΠΕ εμπίπτουν επιπλέον και τα μέτρα για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Δεδομένου ότι τα μέτρα αυτά εμπίπτουν και στη διάσταση της ενεργειακής απόδοσης, αναλυτική περιγραφή γίνεται στην παράγραφο 3.2.iv.

iv. Κατά περίπτωση, εθνικές πολιτικές, χρονοδιαγράμματα και μέτρα που έχουν προγραμματιστεί για τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων για την ενέργεια, ιδίως για τα ορυκτά καύσιμα

Ως άμεσες και έμμεσες επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων (πετρελαιοειδή, φυσικό αέριο, άνθρακας) χαρακτηρίζονται πολιτικές και μέτρα τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωσης ενέργειας, μέσω της παραχώρησης φοροαπαλλαγών και επιδοτήσεων σε ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως η εξορύξεις καυσίμων, επιδοτήσεις στην παραγωγή ενέργειας, κτλ.

Η Κύπρος δεν παρέχει επιδοτήσεις σε ορυκτά καύσιμα. Πιο συγκεκριμένα, τα ενεργειακά προϊόντα και η ηλεκτρική ενέργεια υπόκεινται σε ειδικό φόρο κατανάλωσης (ε.φ.κ) σύμφωνα με τον περί Φόρων Κατανάλωσης Νόμο αρ. 91(Ι) του 2004. Η εθνική νομοθεσία είναι εναρμονισμένη με την Ευρωπαϊκή Οδηγία του Συμβουλίου 2003/96/ΕΚ, σχετικά με την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας, και οι ε.φ.κ που επιβάλλονται δεν είναι κάτω των ελάχιστων ορίων που καθορίζονται στην εν λόγω Οδηγία.

Πρόσθετα και σε ότι αφορά τις διάφορες απαλλαγές που προνοούνται στον περί Φόρων Κατανάλωσης Νόμο, αυτές χορηγούνται βάσει των προνοιών της Οδηγίας 2003/96/ΕΚ.

[1] Μελέτη FoodLab «Μελέτη προσδιορισμού εκκλήσεων αέριων ρύπων από Χ.Υ.Τ.Α Μαραθούντας-2022»

[2] Εκτίμηση που βασίζεται στη μελέτη FoodLAb αναγόμενη στις ποσότητες αποβλήτων που κατέληξαν στις Χ.Α.Δ.Α Κοτσιάτη και Βατί

[3] Ο Περί της Λειτουργίας Ταμείου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εξοικονόμησης Ενέργειας Νόμος του 2022 (Ν. 108(Ι/2022)

[4] https://res.bfu.meci.gov.cy/login

Τέλος