1. ΠΛΑΙΣΙΟ

Το ΕΣΔ της Κυπριακής Δημοκρατίας ετοιμάστηκε και υποβλήθηκε το 2022 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη βάση της Σύστασης του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τίτλο: «Θέσπιση Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά» (2021/1004), η οποία ψηφίστηκε στις 14/06/2021 και περιγράφει τις κοινωνικές προτεραιότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας, για την περίοδο έως το 2030 για το παιδί.

Το ΕΣΔ της Κύπρου καταρτίστηκε στην ελληνική γλώσσα.  Η Πρώτη Διετής Έκθεση αναμένεται να υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός του χρονοδιαγράμματος (Μάρτιος 2024), τόσο στην αγγλική, όσο και στην ελληνική γλώσσα.

Το ΕΣΔ εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 18/10/2022 και μετά την πραγματοποίηση Διαβούλευσης με παιδιά στις 20/10/2022, υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 30/11/2022.

Το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας ορίστηκε ως ο Εθνικός Συντονιστής για το συντονισμό και την εφαρμογή του ΕΣΔ για την Θέσπιση της Ευρωπαϊκής Εγγύηση για τα Παιδιά.

Στο πλαίσιο αυτό, συστάθηκε Τεχνική Επιτροπή με εκπροσώπους από όλα τα συναρμόδια Υπουργεία, Τμήματα ή και Υπηρεσίες, οι οποίοι αναπτύσσουν δράσεις και προγράμματα για τα παιδιά.  Η Τεχνική Επιτροπή υπό την Προεδρία του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας έχει την ευθύνη παρακολούθησης της υλοποίησης των δράσεων που περιλήφθηκαν στο ΕΣΔ.  Συγκεκριμένα, στην Τεχνική Επιτροπή συμμετέχουν τα ακόλουθα Υπουργεία/ Υφυπουργεία:

• Υπουργείο Εσωτερικών,
• Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων
• Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας,
• Υπουργείο Υγείας,
• Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας
• Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος,
• Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες και Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας).

Ως πρώτη Εθνική Συντονίστρια του Εθνικού Σχεδίου Δράσης ορίστηκε το 2021 η Δρ Μαρίνα Ιωάννου-Χασάπη, ενεργώντας ως Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, η οποία συμμετείχε σε όλες τις προγραμματισμένες συναντήσεις Συντονιστών που έγιναν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Από τον Αύγουστο του 2023 ως νέα Εθνική Συντονίστρια ορίστηκε η κα Μαρία Θ. Γιάγκου, Λειτουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Α’ (Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας), η οποία επίσης συμμετέχει σε όλες τις προγραμματισμένες συναντήσεις Συντονιστών που διοργανώνονται.  Στόχος του Υφυπουργείου είναι ο συντονισμός όλων των αρμόδιων Υπουργείων στη βελτίωση και αύξηση των δράσεων με σημαντική αύξηση των κονδυλίων προς όφελος των παιδιών σε σχέση με την αρχή 11 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, η οποία αφορά στην «Φροντίδα και υποστήριξη όλων των παιδιών».

Το ΕΣΔ αποτελεί μια απεικόνιση της προσπάθειας που καταβάλλει η Κυπριακή Δημοκρατία για την προστασία των παιδιών και την ολιστική πρόσβαση τους σε υπηρεσίες που αφορούν τους πιο κάτω τομείς:

1. Ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μείωση της παιδικής φτώχιας και της κοινωνικής ένταξης ή και τη βελτίωση της ευημερίας των Παιδιών
2. Φροντίδα για παιδιά τα οποία φοιτούν σε σχολεία

III.        Εκπαιδευτικές και Σχολικές Δραστηριότητες

1. Υγιεινή Διατροφή
2. Υγειονομική Περίθαλψη
3. Κατάλληλη Στέγη

Το εν λόγω Σχέδιο Δράσης συμπεριλαμβάνει υφιστάμενες δράσεις οι οποίες ήδη εφαρμόζονται, καθώς και νέες δράσεις οι οποίες αναμένεται να υλοποιηθούν με βάση εθνικούς πόρους ή με συγχρηματοδότηση της ΕΕ εντός του χρονικού ορίζοντα των δέκα ετών και συγκεκριμένα μέχρι το 2030.

Το ΕΣΔ στοχεύει με τις δράσεις του στη μείωση του αριθμού των ατόμων που κινδυνεύουν από φτώχια ή κοινωνικό αποκλεισμό στην ΕΕ κατά τουλάχιστον 15 εκατομμύρια μέχρι το 2030, τουλάχιστον 5 εκατομμύρια από τα οποία θα πρέπει να είναι παιδιά. Για κάθε άτομο που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους συντήρησης, παρέχεται Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ) για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχιας και του κοινωνικού αποκλεισμού.  Επιπλέον, παρέχονται συνοδευτικά επιδόματα σε οικογένειες με παιδιά (ανάλογα με το οικογενειακό εισόδημά τους, τον αριθμό των παιδιών και τις ιδιαιτερότητές τους όπως επίδομα τέκνου και μονογονεϊκής οικογένειας), η «Προίκα του Μωρού», ενώ αναθεωρήθηκε το 2023 και το Νέο «Σχέδιο Παραχώρησης Ωφελημάτων σε Οικογένειες με Τρίδυμα και Άνω».  Αναλυτικά στοιχεία παρουσιάζονται στο Παράρτημα Ι.

Σημειώνοντας την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην Κύπρο την τελευταία 6ετία διαπιστώνεται σταθερή μείωση του αναθεωρημένου δείκτη κινδύνου φτώχιας ή κοινωνικού αποκλεισμού για τα παιδιά κάτω των 18 ετών (AROPE[1]) από το 21,7% το 2017 σε 18,10% το 2022[2] με συντονισμένες δράσεις που αφορούν κυρίως τις παρεμβάσεις που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της παιδικής φτώχιας που αντιστοιχούν στο 6,08% των πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+(ΕΚΤ+).[3] Επιπλέον στο ΕΣΔ περιλαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για την υποστήριξη των παιδιών σε εναλλακτική φροντίδα ή/και την προώθηση μεταρρυθμίσεων που συνδέονται με την αποϊδρυματοποίηση και τη μετάβαση από τις επιλογές ιδρυματικής σε οικογενειακή και κοινοτική φροντίδα[4].

Ο εθνικός στόχος για την παιδική φτώχια που έχει τεθεί για το 2030, ήταν να μειωθεί ο αριθμός των παιδιών κάτω των 18 ετών που βρίσκονται σε «κίνδυνο φτώχιας ή κοινωνικού αποκλεισμού» θα μειωθεί από 35.000 παιδιά που ήταν το 2019 σε 32.000 παιδιά μέχρι το 2030[5].

Αυτός ο εθνικός στόχος της Κύπρου έχει επιτευχθεί από το 2022, αφού τα παιδιά κάτω των 18 ετών που βρίσκονται σε «κίνδυνο φτώχιας ή κοινωνικού αποκλεισμού» μειωθήκανε στα 31.000 παιδιά, ποσοστό 18,1% σε σχέση με το 20,3% (35.000) που ήταν το 2019.

Με βάση και τις συστάσεις της Επιτροπής για κοινό Ευρωπαϊκό Μηχανισμό παρακολούθησης της εφαρμογής των ΕΣΔ, στην παρούσα Έκθεση θα αξιοποιηθεί η 1^η έκδοση του πλαισίου παρακολούθησης για την Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά που εγκρίθηκε από την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας τον Νοέμβριο του 2023[6] και περιλαμβάνει επτά ενότητες, εκ των οποίων η πρώτη ενότητα είναι αφιερωμένη στην παρακολούθηση του αριθμού και της κατάστασης των παιδιών που έχουν ανάγκη, που προσδιορίζονται ως στόχος.

Στην 1^η αυτή έκδοση παρακολούθησης των ΕΣΔ, περιλαμβάνονται δείκτες που αφορούν συνοπτικά τα ακόλουθα:

• αποτελεσματική και δωρεάν πρόσβαση σε τουλάχιστον ένα υγιεινό γεύμα ανά σχολική ημέρα,
• αποτελεσματική και δωρεάν πρόσβαση στην εκπαίδευση και τις σχολικές δραστηριότητες,
• αποτελεσματική και δωρεάν πρόσβαση στην προδημοτική εκπαίδευση και φροντίδα,
• αποτελεσματική και δωρεάν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη,
• αποτελεσματική πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή και
• αποτελεσματική πρόσβαση σε ποιοτική στέγαση.

Στη βάση των παρατηρήσεων της Επιτροπής στο ΕΣΔ της Κύπρου τον 2/2023, όλα τα εμπλεκόμενα Υπουργεία, αφού μελέτησαν τα σχόλια, υπέβαλαν βελτιωμένες εισηγήσεις, οι οποίες θα παρουσιαστούν στην υφιστάμενη Έκθεση.  Το αναθεωρημένο ΕΣΔ, όπως τροποποιήθηκε μετά τις παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα υποβληθεί μαζί με τη Διετή Έκθεση, για να δημοσιευτεί ως «Αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Θέσπιση Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά, 2024».

Τα μέλη της Τεχνικής Επιτροπής τηρούνται συνεχώς ενήμερα για τις αποφάσεις που προωθούνται στο πλαίσιο των προγραμματισμένων συναντήσεων των Εθνικών Συντονιστών και έχουν υποβάλει βελτιώσεις ή παραδείγματα καλών πρακτικών για ενημέρωση του συνόλου των κρατών μελών.

Στο πλαίσιο της Σύστασης για διαβούλευση, όπως σημειώνεται στην παράγραφο 30, για την ανάγκη για εξασφάλιση της συμμετοχής των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων και μη κυβερνητικών οργανώσεων που προάγουν τα δικαιώματα του παιδιού, όπως και τη συμμετοχή των ίδιων των παιδιών, η παρούσα Έκθεση έτυχε ηλεκτρονικής διαβούλευσης[7] στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της Κυπριακής Δημοκρατίας «η-Διαβούλευση», σε μία προσπάθεια  ελεύθερης πρόσβασης στην πληροφόρηση και στην πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες που αφορούν το ΕΣΔ από όλους τους ενδιαφερόμενους, προτού υποβληθεί η Έκθεση στην ΕΕ.

[1] AROPE: At-Risk-of-Poverty and Social Exclusion

[2]Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών, 2017-2022

[3] ΓΔ Ανάπτυξης Υπουργείο Οικονομικών, Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης 2021-2027, 2022

[4] UNICEF & Eurochild ,2023, Children in alternative care in the Child Guarantee NAP, A summative analysis

[5] Ο στόχος σχετίζεται με το Σχέδιο Δράσης του ευρωπαϊκού πυλώνα για τα Κοινωνικά Δικαιώματα για τη μείωση του αριθμού των ατόμων που κινδυνεύουν από φτώχια ή κοινωνικό αποκλεισμό στην ΕΕ

[6] Revised note for publication of the ECG monitoring framework, 2023

[7] Η Διαβούλευση αποτελεί μορφή δημόσιου διαλόγου, και στοχεύει στην καταγραφή των απόψεων και των εισηγήσεων σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

Τέλος