07. Τέταρτος Πυλώνας: Πρόσβαση σε Υπηρεσίες Υγείας και Θεραπευτικής Παρέμβασης

7.1 Γενική επιδίωξη σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες:

Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα απόλαυσης του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας των ατόμων με αναπηρίες, χωρίς διακρίσεις βάσει της αναπηρίας. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, για να διασφαλίζουν την πρόσβαση, για τα άτομα με αναπηρίες, σε υπηρεσίες υγείας που να είναι προσαρμοσμένες στο φύλο. Επίσης, παρέχουν υπηρεσίες αποκατάστασης στη βάση νομοθετικής ρύθμισης, ώστε να διασφαλιστεί η παροχή των εν λόγω υπηρεσιών σύμφωνα με διεθνή και/ή ευρωπαϊκά πρότυπα, νομοθεσίες και/ή πρωτόκολλα.

7.2  Υφιστάμενη κατάσταση:

Τα άτομα με αναπηρίες, όπως όλοι οι πολίτες, έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας και φυσικής αποκατάστασης, που παρέχονται στο πλαίσιο του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ), που διαχειρίζεται ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ).

Αναφορικά με τις υπηρεσίες αποκατάστασης, στο ΓεΣΥ σήμερα παρέχονται:

• Υπηρεσίες αποκατάστασης εξωνοσοκομειακά από Φυσιοθεραπευτές, Λογοπαθολόγους και Εργοθεραπευτές.
• Υπηρεσίες ιδρυματικής (ιατρικής) αποκατάστασης σε περιπτώσεις νευρολογικών παθήσεων, πολυτραυματιών και καρδιοχειρουργικών περιστατικών. Για τις υπηρεσίες αυτές, λόγω απουσίας σχετικής νομοθεσίας (βλέπε σχετική αναφορά πιο κάτω), ο Οργανισμός συμβάλλεται με νοσηλευτήρια που ικανοποιούν πρόσθετες απαιτήσεις/κριτήρια που έχει θέσει ο Οργανισμός και καλύπτει υπηρεσίες στη βάση της περιορισμένης διαθεσιμότητας κλινών.

Σήμερα στην Κύπρο δεν υπάρχει νομοθεσία η οποία να ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας κέντρων αποκατάστασης και την παροχή των εν λόγω υπηρεσιών, γεγονός το οποίο δυσχεραίνει το έργο του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας να εντάξει στο Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ) τις υπηρεσίες αυτές σύμφωνα με το Νόμο. Στην παρούσα φάση, ο Οργανισμός αναγκάστηκε να εισάξει τις υπηρεσίες ιδρυματικής (ιατρικής) αποκατάστασης, επιτρέποντας την σύναψη σχετικής συμβάσης με παροχείς που διαθέτουν άδεια λειτουργίας νοσηλευτηρίου και ικανοποιούν τις πρόσθετες απαιτήσεις/κριτήρια που έχει θέσει ο Οργανισμός για τις εν λόγω υπηρεσίες, εφόσον ήταν ο μόνος τρόπος που θα ήταν εφικτός κάποιου είδους έλεγχος ως προς την ικανοποίηση προϋποθέσεων συνδεδεμένων με την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Για τη διασφάλιση προσβασιμότητας σε άτομα με αναπηρίες στις υπηρεσίες φροντίδας υγείας, ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας, στις συμβάσεις με τους παροχείς:

(α) έχει συμπεριλάβει πρόνοια για τήρηση οποιασδήποτε ισχύουσας νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία αφορά τους παροχείς υπηρεσιών υγείας, και

(β) έχει εισαγάγει όρο στις νέες συμβάσεις παροχέων βάσει του οποίου ο παροχέας υποχρεούται να διασφαλίζει ότι οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας που παρέχει στο πλαίσιο του ΓεΣΥ είναι πλήρως προσβάσιμες από άτομα με αναπηρίες και ότι διαθέτει τον αναγκαίο εξοπλισμό που καθιστά τις εν λόγω υπηρεσίες προσβάσιμες σύμφωνα με τα κριτήρια, τις προδιαγραφές και τις απαιτήσεις που καθορίζονται από το Υπουργείο Υγείας. Ταυτόχρονα ο Οργανισμός βρίσκεται σε διαδικασία σχετικής τροποποίησης όλων των υφιστάμενων συμβάσεων για τη συμπερίληψη του εν λόγω όρου.

Δεδομένων των παραπάνω:

• Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει σχετική νομοθεσία που ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας των παροχέων ο Οργανισμός έχει συμπεριλάβει στα ελάχιστα κριτήρια εγγραφής την υποβολή έγκυρης άδειας λειτουργίας βάσει της σχετικής νομοθεσίας. Σχετικές είναι οι περιπτώσεις ιδιωτικών νοσηλευτηρίων, Φαρμακείων και Εργαστηρίων για τα οποία εφαρμόζονται οι Νόμοι περί Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων (Έλεγχος Ίδρυσης και Λειτουργίας) Νόμος, περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμος, περί Εγγραφής και Λειτουργίας Κλινικών Εργαστηρίων Νόμος αντίστοιχα. Οι νομοθεσίες που διέπουν τα κριτήρια λειτουργίας των υποδομών παροχέων υγείας μεταξύ άλλων ρυθμίζουν τις κτιριακές εγκαταστάσεις τους διασφαλίζοντας την προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρίες και κατ’ επέκταση την εναρμόνισης του Κράτους με τον περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και Άλλων Συναφών Θεμάτων (Κυρωτικό) Νόμο (Ν.8(ΙΙΙ)2011).
• Στις περιπτώσεις κατηγοριών παροχέων που δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί από το Κράτος νομοθεσία που να ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας τους, ο Οργανισμός έχει προβεί στην εισαγωγή του ακόλουθου όρου στις νέες συμβάσεις παροχέων και βρίσκεται σε διαδικασία σχετικής τροποποίησης όλων των υφιστάμενων συμβάσεων:

«Ο Παροχέας υποχρεούται να διασφαλίζει ότι οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας που παρέχει στο πλαίσιο του ΓεΣΥ είναι πλήρως προσβάσιμες από άτομα με αναπηρίες και ότι διαθέτει τον αναγκαίο εξοπλισμό που καθιστά τις εν λόγω υπηρεσίες προσβάσιμες σύμφωνα με τα κριτήρια, τις προδιαγραφές και τις απαιτήσεις που καθορίζονται από το Υπουργείο Υγείας και οι οποίες ανακοινώνονται από τον Οργανισμό».   

Οι Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας, μετά την πανδημία του COVID-19, λόγω των μακροχρόνιων επιπτώσεων της πανδημίας, σύστησε από το 2022,  Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την ανάπτυξη δράσεων, οι οποίες θα ενισχύσουν την ψυχική υγεία του γενικού πληθυσμού όλων των ηλικιακών ομάδων. Επιπρόσθετα λόγω και των νέων λοιμωδών νοσημάτων που εμφανίζονται, επανεμφανίζονται και μεταδίδονται εύκολα και γρήγορα και πιθανόν να αποτελέσουν κίνδυνο για την Δημόσια Υγεία, η Επιτροπή εργάζεται για την ενεργοποίηση μηχανισμών και ετοιμασία σχεδίου δράσης για την ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας του γενικού πληθυσμού όλων των ηλικιακών ομάδων από μελλοντικές απειλές κατά της Δημόσιας Υγείας.

Η Σχολιατρική Υπηρεσία (σχολίατροι και επισκέπτες/τριες υγείας) των Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, προσφέρει τις υπηρεσίες της (ιατρική εξέταση και ανιχνευτικά προγράμματα) στα σχολεία, για όλα τα παιδιά με χρόνιες παθήσεις και αναπηρίες. Σε αυτά τα ανιχνευτικά προγράμματα δίνεται προτεραιότητα στα παιδιά με αναπηρίες. Γίνονται εξετάσεις από Σχολίατρο για τα παιδιά με αναπηρίες για απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία.

Οι κοινοτικοί νοσηλευτές του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) πραγματοποιούν κατ’οίκον επισκέψεις σε ασθενείς με μηχανική αναπνευστική υποστήριξη στο σπίτι.

Στον τομέα της αποκατάστασης στην κοινότητα των ψυχικά ασθενών και αναπήρων, οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, τον Οκτώβριο 2023 λειτούργησαν τον Ξενώνα Υποστηριζόμενης Διαβίωσης για ασθενείς με χρόνια προβλήματα ψυχικής υγείας σε σταθερή κατάσταση, οι οποίοι βρίσκονταν στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν παρουσιάζουν επικινδυνότητα και δύναται να αποκατασταθούν στην κοινότητα, στα πλαίσια παροχής ενός ανθρωπιστικού και υποστηριζόμενου περιβάλλοντος,  σεβόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Διαμορφώθηκε κατάλληλα το πρώην Κέντρο Υγείας Λατσιών προς χρήση ως προστατευόμενος ξενώνας στην κοινότητα, δυναμικότητας δέκα κλινών και στο παρόν στάδιο διαμένουν στον χώρο έξι ασθενείς. Ο χώρος τηρεί όλες τις προδιαγραφές που απαιτούνται για λειτουργία τέτοιων χώρων και  στελεχώνεται με εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό ψυχικής υγείας με 24ωρη κάλυψη 7 ημέρες την εβδομάδα.

7.3 Στρατηγικοί στόχοι και δείκτες μέτρησης αποτελεσμάτων

Ο γενικός στρατηγικός στόχος της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι η διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και θεραπευτικής παρέμβασης χωρίς διάκριση.

Οι ειδικότεροι στρατηγικοί στόχοι είναι:

7.3.1 Η ενδυνάμωση του νομοθετικού πλαισίου για τη ρύθμιση της λειτουργίας των ιδιωτικών νοσηλευτηρίων, αναφορικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες (ειδικοί χώροι στάθμευσης, ράμπες πρόσβασης, ανελκυστήρες κοινού και φορείων, κατάλληλοι χώροι νοσηλείας με διευκόλυνση κίνησης τροχοκαθίσματος ανάμεσα στις κλίνες καθώς και ειδικές ευρύχωρες τουαλέτες και ντουζιέρες για τα άτομα σε τροχοκάθισμα, ειδικός εξοπλισμός και διευκολύνσεις) και η τροποποίηση όλων των υφιστάμενων συμβάσεων μεταξύ ΟΑΥ και Παροχέων (Δείκτες: αριθμός ελέγχων από τα κλιμάκια Επιθεωρητών Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων στα Ιδιωτικά Νοσηλευτήρια και αριθμός συστάσεων και διορθωτικών ενεργειών, αριθμός συμβάσεων παροχέων που συμμορφώνονται με τα κριτήρια προσβασιμότητας ατόμων με αναπηρίες)

7.3.2 Θέσπιση νομοθεσίας που να ρυθμίζει τη λειτουργία των κέντρων αποκατάστασης (Δείκτες: νέα νομοθεσία)

7.3.3 Ενίσχυση της γνώσης και ορθής συμπεριφοράς των επαγγελματιών υγείας προς τους ασθενείς και τα άτομα με αναπηρίες

7.3.4 Παροχή υψηλού, ποιοτικού και αποδοτικού επιπέδου υπηρεσιών υγείας, με πλήρη σεβασμό στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας μέσω της λειτουργίας αντίστοιχων δομών και περαιτέρω αύξηση κλινών.

7.4 Νέες δράσεις 2024-2028

Τέλος