01 – ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

Εκ μέρους της οργανωσης “55 Σύν Πλήν Μαζι” η οποία αποτελείται απο απο ατομα μεγαλύτερης ηλικίας, χαιρετιζουμε τη διαμορφωση απο το Κράτος Εθνικής Στρατηγικής και Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ενεργό Γήρανση για την πενταετία 2025-2030. Είναι ένα μεγαλεπίβολο και φιλόδοξο έργο και ως οργανωση προσβλέπουμε επικοδομητική συμβολή μας στις σχετικές διαβουλεύσεις για την ολοκλήρωσή της και την υλοποίησή της.
Παρατίθενται πιο κάτω πρωτον, κάποια γενικά σχόλια και περίληψη των εισηγήσεων επί όλου του κειμένου καθώς και δυτερο ειδικά σχόλια/προτάσεις επί των διαφόρων κεφαλαίων και Πυλώνων της Στρατηγικής και του Εθνικού Σχεδίου Δράσης όπως έχουν τεθεί για δημόσια διαβούλευση(θα σταλει επ’ισης παράληλα και επιστολή στο Υφυπουργείο :
A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ/ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Tο προσχέδιο του κειμένου της Εθνικής Στρατηγικής και Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ενεργό Γήρανση είναι μια καλή βάση και πληροί τις προϋποθέσεις για να κάνει τη διαφορά για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Ωστόσο χρειάζεται σημαντική ενίσχυση τόσο ως προς την όλη προσέγγιση όσο και ως στο περιεχόμενο καθώς επέκταση της ηλικιακής ομάδας στόχου. Για αυτό τον σκοπό γίνονται με εποικοδομητικό πνεύμα παρατηρήσεις και εισηγήσεις για βελτίωση του περιεχομένου ώστε να επιτευχθούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι.
2. Η γενική εικόνα που αποκομίζεται για την όλη φιλοσοφία του κειμένου είναι ότι εστιάζεται περισσότερο στα άτομα πολύ μεγάλης ηλικίας που χρειάζονται βοήθεια και φροντίδα για να εισαχθούν σε κλειστές δομές και λιγότερο στις δράσεις προώθησης της ενεργούς και υγιούς γήρανσης που απευθύνονται σε μια πιο μεγάλή ομάδα ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας. Πρέπει να υπάρχουν περισσότερα μέτρα στήριξης για την προώθηση της ενεργούς ζωής για τις ηλικιακές ομάδες πέραν των 50 ετών, ορισμένα από τα οποία την υλοποίησή τους μπορούν να αναλάβουν από τοπικές αρχές και ΜΚΟ σε συνεργασία με την Κυβέρνηση.
3. Θεωρείται πολύ σημαντικό να γίνει διαχωρισμός του κείμενου της Στρατηγικής με το Σχέδιο Δράσης. Σύμφωνα με καλές πρακτικές αλλά και να παρουσιάζεται με πιο ξεκάθαρο τρόπο το όλο εγχείρημα, το κείμενο της Στρατηγικής πρέπει να περιέχει την ανάλυση της παρούσας κατάστασης, το όραμα, τους ειδικούς στόχους και τα ανάλογα για κάθε ομάδα-στόχο μέτρα/δράσεις. Στο δε Σχέδιο Δράσης να καταγραφούν τα σταδια υλοποίησης και τα αντίστοιχα χρονικά ορόσημα.
4. Η υφιστάμενη κατάσταση τόσο στην εισαγωγή όσο και στα επιμέρους κεφάλαια χρειάζεται να αναλυθεί περαιτέρω και όπου τούτο κρίνεται αναγκαίο να καθοριστεί το baseline situation. Eκεί που δεν υπάρχουν στοιχεία να γίνει πρόβλεψη για έρευνες και μελέτες.
5. Οι δράσεις είναι πολύ γενικές με αναφορά μόνο των τίτλων τους χωρίς λεπτομερή ανάλυση του περιεχομένου τους. Εκεί που χρειάζεται περαιτέρω μελέτη, γίνεται μόνο μια γενική αναφορά. Θεωρείται εξαιρετικά χρήσιμο αναλυθούν περαιτέρω τα μέτρα και οι δράσεις και να μελετηθούν περισσότερο οι καλές πρακτικές άλλων χωρών.
Το προτεινόμενο κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής αφήνει σχεδόν εντελώς εκτός το θέμα της συμμετοχής και προσφοράς των ατόμων στην οικονομία και την αγορά εργασίας και την εκπόνηση μέτρων που θα αφορούν κίνητρα αλλά και την αντιμετώπιση των εμποδίων για ένταξη στην αγορά εργασίας, για τα οποία βέβαια θα χρειαστεί μελέτη για το πως θα εφαρμοστούν στην Κύπρο. Αυτά τα μέτρα τα οποία δυνατόν να συμβάλουν και στην αντιμετώπιση του συνταξιοδοτικού είναι, η σταδιακή και ευέλικτη συνταξιοδότηση (χωρίς να παραβιάζεται το δικαίωμα σύνταξης στις ηλικίες που καθορίζονται), ευέλικτες μορφές απασχόλησης, μερική απασχόληση, η προώθηση της επιχειρηματικότητας σε ειδικούς τομείς με micro finance, mentoring, εθελοντική εργασία με συμβολική πληρωμή και άλλα. Ορισμένα μέτρα μπορούν να μελετηθούν στα πλαίσια της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης. Υπάρχουν βέλτιστες πρακτικές σε Κράτη μέλη της ΕΕ (θα γίνει αναφορά πιο κάτω στα ειδικά σχόλια).
7. Η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και προώθηση της ενεργούς ζωής μπορεί να γίνει και πέραν από τη βελτίωση του επιπέδου των συντάξεων. Για παράδειγμα η λεγόμενη κοινωνική κάρτα, η οποία είναι ανενεργή αυτή τη στιγμή, μπορεί να εκσυγχρονιστεί ως smart seniors card που να παρέχει εκπτώσεις και μειωμένες τιμές σε ευρύ φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών. Υπάρχουν καλές πρακτικές.
8. Είναι αναγκαίο να μελετηθούν επειγόντως οι εναλλακτικές μορφές στέγασης και φροντίδας όπως εφαρμόζονται για δεκαετίες σε άλλα Κράτη πέραν από οίκους ευγηρίας και άλλες παρόμοιες δομές, οι οποίες είναι ξεπερασμένες και είναι σε πολλές περιπτώσεις προκαλούν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις για την ενεργό και υγιή ζωή κακό. Το θέμα της γενικότερης στέγασης ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας μεσοπρόθεσμα θα γίνεται όλο και μεγαλύτερο με τις κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελιξεις.
9. Στον Πυλώνα Υγιή Γήρανση γίνεται παραπομπή στην Στρατηγική για την υγεία των ηλικιωμένων (σελ 14). Όμως θα πρέπει να ενσωματωθεί μια περίληψη στην παρούσα Στρατηγική και να καθοριστούν οι συνέργειες με άλλα μέτρα. Τα θέματα στο τομέα της υγείας για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι πολλά και σοβαρά και πρέπει να αντιμετωπιστούν σφαιρικά,
10. Για τις ηλικιακές διακρίσεις και ρατσισμό υπάρχει κατ’αρχάς νομοθετικό κενό που να αφορά τις ηλικιακές διακρίσεις όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών και προϊόντων. Για το θεσμικό ηλικιακό ρατσισμό πρέπει να εφαρμοστεί το age streaming(όπως το gender streaming). Μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα μέτρα διαγενεακής προσέγγισης και διαλόγου. Επίσης το κράτος μπορεί να παρέμβει και με κίνητρα για αποφυγή ηλικιακών διακρίσεων τόσο στην αγορά εργασίας όσο και σε άλλους τομείς όπως είναι η πιστοληπτική δυνατότητα και οι ασφάλειες. Υπάρχει επίσης ανάγκη για θεσμική παρακολούθηση του θέματος
11. Είναι σημαντικό να τεθούν οι βάσεις για τη δημιουργία δομής(εντός ίσως του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας) που θα είναι υπεύθυνη για το συντονισμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής της στρατηγικής. Η δομή αυτή θα έχει την αρμοδιότητα να συνεργάζεται με τους εμπλεκόμενους φορείς και να εξασφαλίζει την αποτελεσματική υλοποίηση των πολιτικών και προγραμμάτων. Ιδεωδώς θα ήταν καλό σε κάποιο χρονικό σημείο να αναβαθμιστεί αυτή δομή.
12. Θα πρέπει να καθιερωθούν τακτικοί μηχανισμοί αξιολόγησης και παρακολούθησης της στρατηγικής, με τη χρήση συγκεκριμένων δεικτών απόδοσης και παρακολούθησης που θα καταγράφουν την πρόοδο.
13. Θα ήταν επωφελές να δημιουργηθεί ένα ειδικό ταμείο ή ειδικό συγκεντρωτικό κονδύλι στο κρατικό προϋπολογισμό για την χρηματοδότηση των μέτρων/κινήτρων για υλοποίηση της Στρατηγικής και στήριξη όλων των προγραμμάτων ενεργούς και υγιούς γήρανσης από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.
14. Για τη βιωσιμότητα των προτεινομένων μέτρων θα πρέπει μελετηθούν σε συνεργασία με το ιδιωτικό τομέα και τις ΜΚΟ διάφορες χρηματοδοτικές λύσεις και μοντέλα στηριξης.
15. Τέλος, αναφέρεται ότι χρησιμοποιούνται οι όροι «άτομα τρίτης ηλικίας» και «ηλικιωμένοι» ενώ πλέον ο όρος που καθιερώθηκε από διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ειδικά για στρατηγικές για υγιή και ενεργό γήρανση, είναι «άτομα μεγαλύτερης ηλικίας»(older persons). Ο όρος αυτός θεωρείται ο πιο ουδέτερος και συμπεριληπτικός, αποφεύγοντας στιγματιστική προσέγγιση και αρνητικούς συνειρμούς. Δεν είναι όμως μόνο θέμα «πολιτικής ορθότητας» αλλά και ουσίας όσον αφορά την ηλικιακή ομάδα που αναφέρεται. Ο όρος αυτός αναφέρεται συνήθως για άτομα ηλικίας 60 και πάνω. Όμως και η ηλικιακή ομάδα 50-60 πρέπει να περιλαμβάνεται στις στρατηγικές για ενεργό γήρανση, καθώς η προληπτική προσέγγιση (π.χ. προγράμματα υγείας, κατάρτιση για εργασία, ηλικιακός ρατσισμός στην εργασία) ενισχύει την κοινωνική και οικονομική τους συμμετοχή.