ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΓΗΡΑΝΣΗ 2025-2030

Σχόλια Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας Κύπρου

Ως μέλη του Φορέα Τρίτης Ηλικίας Κύπρου, εκφράζουμε εκ μέρους όλων των μελών, την έντονη δυσαρέσκεια μας για τη μηδενική σχεδόν ενημέρωση του Φορέα για το προτεινόμενο στρατηγικό σχέδιο πριν από τη δημόσια διαβούλευση, όπως είχε συμφωνηθεί. Αν δεν ενημερωνόμασταν από το ΠΣΣΕ ότι το παρών σχέδιο βρισκόταν σε δημόσια διαβούλευση, δεν θα είμασταν σε θέση να προβούμε στα πιο κάτω σχόλια.

Θεωρούμε ότι το σχέδιο είναι ελλιπές και δεν εμπερικλείει όλα εκείνα που βρίσκονται στη δημόσια σφαίρα συζήτησης για πολλά χρόνια. Ενώ το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας Κύπρου κατέθεσε εδώ και αρκετούς μήνες στην κυβέρνηση ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο, μόνο ένα πολύ μικρό μέρος του έχει συμπεριληφθεί στο παρών έγγραφο. Παράλληλα, αρκετές από τις νέες δράσεις που καταγράφονται, αναφέρονται σε υφιστάμενες δράσεις, ενώ κάποιες άλλες αναφέρονται αόριστα και χωρίς συγκεκριμένη επεξήγηση.

Σχόλια και ερωτήματα επί του εγγράφου:

1. Συμπερίληψη στους ειδικότερους στρατηγικούς στόχους το πιο κάτω:
• Ενημέρωση και διαφώτιση των ηλικιωμένων για τη διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους σε ότι αφορά την αυτοσυνηγορία και του δικαιώματος της επιλογής.

2. Πυλώνας 1 – Κοινωνική Ενσωμάτωση
• Πρόγραμμα φροντίζω
o Θέλουμε να γνωρίζουμε ποιες υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας θα αναβαθμιστούν και με ποιο τρόπο.
o Οι εθελοντές θα είναι εκπαιδευμένοι και εξοικειωμένοι στα θέματα της τρίτης ηλικίας;
o Τι εννοείτε με την παροχή υπηρεσιών συντροφιάς;
o Ποιες δικλείδες ασφαλείας υπάρχουν για την προστασία των ηλικιωμένων και των εθελοντών;

• Εκσυγχρονισμός, αναβάθμιση και αύξηση της παροχής κατ’ οίκον φροντίδας
o Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του 1 και του 2; Τι σημαίνει αύξηση της παροχής κατ΄οίκον φροντίδας; Εννοείτε την αύξηση του κονδυλίου ή των υπηρεσιών ή και τα δυο;

• Εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος «Κόκκινο Κουμπί»
o Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι διεργασίες και γιατί δεν υλοποιείται η απόφαση του Υπουργικού Συμβούλιου του 2019 που αναθέτει το πρόγραμμα στο Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας Κύπρου;

• Παγκύπρια επέκταση και ενίσχυση προγράμματος Κοινωνικός Λειτουργός της Γειτονιάς
o Οι κοινωνικοί λειτουργοί θα τύχουν ειδικής εκπαίδευσης για τις ιδιαίτερες ανάγκες των ηλικιωμένων;
o Ποια θα είναι η συχνότητα των επισκέψεων σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας;
o Πως θα λειτουργήσει η υπηρεσία για τους ηλικιωμένους;
o Θα χαρτογραφηθούν οι περιοχές όπου διαμένουν οι ηλικιωμένοι καθώς και οι ανάγκες τους;

• Δημιουργία 6 μικρών κατοικιών οικογενειοκεντρικού χαρακτήρα, μακροχρόνιας χωρητικότητας 10 ατόμων στο πλαίσιο του ΣΑΑ
o Δηλαδή θα δημιουργηθούν οικίες τύπου μικρού γηροκομείου;
o Τι θα περιλαμβάνουν αυτές οι δομές που θα πρέπει να σέβονται την ανεξαρτησία και ιδιωτικότητα των ενοίκων;
o Αυτή η δράση θα είναι στη βάση της ανεξάρτητης υποβοηθούμενης διαβίωσης;

3. Απασχόληση, μετάβαση στη σύνταξη και οικονομική ασφάλεια
• Μελέτη χορήγησης σύνταξης χηρείας σε όλους τους άντρες χήρους
o Τι θα γίνει με τους άντρες χήρους που απεβίωσαν οι σύζυγοι τους πριν από το 2018;

• Επιδότησης Διαμονής και Φροντίδας σε Στέγες Ηλικιωμένων
o Τι γίνεται με τις στέγες ηλικιωμένων που δεν πληρούν τα κριτήρια του προγράμματος και δεν θα ενταχθούνστο σχέδιο; Θα συνεχίσουν να λειτουργούν κάτω από τις ίδιες συνθήκες που λειτουργούν σήμερα;
o Πως θα διαχειριστούν οι ΥΚΕ τις στέγες που δεν θα ενταχθούν στο σχέδιο; Ποια είναι τα δεσμευτικά ποιοτικά κριτήρια ένταξης στο πρόγραμμα;
o Μέσα σε αυτά τα κριτήρια περιλαμβάνεται η κατάρτιση του προσωπικού στα θέματα φροντίδας ηλικιωμένων και ανθρώπων με Άνοια/Αλτσχάιμερ;
o Περιλαμβάνεται η επαρκής γνώση της Ελληνική γλώσσας για τους αλλοδαπούς εργαζόμενους;

Επιπρόσθετο σχόλιο του Παρατηρητηρίου:
Να μελετηθεί η παροχή βοηθήματος ενοικίου σε χαμηλοσυνταξιούχους που δεν εμπίπτουν στην καταβολή του σχετικού επιδόματος (μικρή επιταγή) και δεν έχουν άλλα εισοδήματα.

4. Φιλικό ηλικιακά περιβάλλον
Σχόλιο του Παρατηρητηρίου σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση όπως περιγράφεται στο παρών έγγραφο:

Αυτό το μέτρο ισχύει μόνο για τους εκτοπισθέντες συνταξιούχους που διαμένουν σε προσφυγικούς οικισμούς. Τι γίνεται με τους υπόλοιπους συνταξιούχους που δεν εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία;

• Ανάπτυξη πολιτικών και δράσεων με γνώμονα τις στεγαστικές ανάγκες των ατόμων τρίτης ηλικίας και ιδιαίτερα σε σχέση με την προσβασιμότητα για ενθάρρυνση της παραμονής στην οικία τους και αποφυγή της ιδρυματοποίησης
o Ποια μέτρα προτίθεται να λάβει η κυβέρνηση στις περιπτώσεις που ηλικιωμένοι διαβιούν σε κακές συνθήκες στέγασης και δεν μπορούν να επιδιορθώσουν τις οικίες τους ή να τις μετατρέψουν σύμφωνα με τις κινητικές ή άλλες δυσκολίες τους;

• Ανάπτυξη συστήματος δημόσιων μεταφορών φιλικών προς την Τρίτη ηλικία.
o Δημιουργία φιλικών ηλικιακά και σύγχρονων στάσεων λεωφορείων

5. Αλληλεγγύη μεταξύ γενεών
Αντί σχολίου, παρατίθενται πιο κάτω αυτούσιες οι προτάσεις που παραδόθηκαν στην Υπουργό Παιδείας από το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας Κύπρου τον Οκτώβριο 2024:

Σύνοψη: Το έγγραφο αυτό παρέχει μια πολιτική πρόταση για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών. Περιλαμβάνει δράσεις για την εκπαίδευση, τις κοινωνικές πρωτοβουλίες και τη νομοθεσία, προκειμένου να δημιουργηθεί μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις ηλικίας.

Ο ηλικιακός ρατσισμός, ή οι διακρίσεις λόγω ηλικίας, είναι ένα διάχυτο ζήτημα που επηρεάζει τα άτομα και στα δύο άκρα του ηλικιακού φάσματος. Εκδηλώνεται σε στερεότυπα, προκαταλήψεις και πρακτικές διακρίσεων που περιθωριοποιούν τόσο τους νέους όσο και τους ηλικιωμένους, διαβρώνοντας και υπονομεύοντας την κοινωνική συνοχή, διαιωνίζοντας παράλληλα επιβλαβείς κοινωνικούς κανόνες. Οι συνέπειες του ηλικιακού ρατσισμού είναι εκτεταμένες, επηρεάζοντας όχι μόνο την προσωπική ταυτότητα και τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και τις ευκαιρίες και τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους τα άτομα.

Το παρόν έγγραφο παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη πρόταση πολιτικής με στόχο την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών. Περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις και στρατηγικές που μπορούν να εφαρμοστούν στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, ξεκινώντας από την προσχολική εκπαίδευση και επεκτεινόμενο σε ευρύτερες κοινωνικές πρωτοβουλίες. Με την εμπέδωση αξιών σεβασμού, ενσυναίσθησης και κατανόησης σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, μπορούμε να προωθήσουμε μια πιο περιεκτική και αρμονική κοινωνία, διατηρώντας υγιή τον κοινωνικό ιστό.

Οι πολιτικές που περιγράφονται στην παρούσα πρόταση αποσκοπούν να:
• Εκπαιδεύσουν τα παιδιά σχετικά με την αξία και τη συμβολή όλων των ηλικιακών ομάδων.
• Καταπολεμήσουν τον ηλικιακό ρατσισμό στη ρίζα του, αντιμετωπίζοντας τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις.
• Προωθήσουν την κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ των γενεών για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

1. Εισαγωγή
1.1 Κατανόηση του ηλικιακού ρατσισμού
Ο ηλικιακός ρατσισμός ή ηλικιωτισμός, είναι μια μορφή διάκρισης που περιλαμβάνει αρνητικά στερεότυπα, προκαταλήψεις και ενέργειες διακρίσεων κατά ατόμων με βάση την ηλικία τους. Επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών, αλλά είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος σε βάρος των ηλικιωμένων και, σε μικρότερο βαθμό, των νέων. Ο ηλικιακός ρατσισμός μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι διακρίσεις στον χώρο εργασίας και η άνιση πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες. Αυτές οι μορφές διακρίσεων μπορεί να έχουν βαθιές ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στα άτομα και στην κοινωνία στο σύνολό της.

1.2 Η σημασία της δημοτικής εκπαίδευσης για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού
Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις εντυπώσεις και οι στάσεις και οι πεποιθήσεις που αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια των παιδικών τους χρόνων μπορούν να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις. Η δημοτική εκπαίδευση παρέχει μια κρίσιμη ευκαιρία να διαμορφωθούν αυτές οι στάσεις και να αμφισβητηθούν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που συμβάλλουν στον ηλικιακό ρατσισμό. Με την εμπέδωση αξιών σεβασμού, ενσυναίσθησης και κατανόησης από νεαρή ηλικία, μπορούμε να θέσουμε τα θεμέλια για μια κοινωνία που εκτιμά όλα τα μέλη της, ανεξαρτήτως ηλικίας.

1.3 Γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών
Το χάσμα μεταξύ των γενεών αναφέρεται στις κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων ηλικιακών ομάδων, ιδίως μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων. Το χάσμα αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις, έλλειψη επικοινωνίας, ακόμη και σε συγκρούσεις μεταξύ των γενεών. Η γεφύρωση αυτού του χάσματος είναι απαραίτητη για τη δημιουργία μιας συνεκτικής κοινωνίας όπου όλες οι ηλικιακές ομάδες μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά και να συμβάλλουν στο κοινό καλό. Η εκπαίδευση διαδραματίζει βασικό ρόλο στην προώθηση της κατανόησης και της συνεργασίας μεταξύ των γενεών, η οποία μπορεί να συμβάλει στη μείωση του ηλικιακού ρατσισμού και στη δημιουργία ισχυρότερων κοινοτήτων.

2. Πολιτικές και δράσεις για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού ξεκινώντας από τα παιδιά
2.1 Ενσωμάτωση της ευαισθητοποίησης για τον ηλικιακό αποκλεισμό στο σχολικό πρόγραμμα
Ένα κρίσιμο πρώτο βήμα για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού είναι η ενσωμάτωση της ευαισθητοποίησης για τον ηλικιακό ρατσισμό στο σχολικό πρόγραμμα. Αυτό περιλαμβάνει τη διδασκαλία των παιδιών σχετικά με την ποικιλομορφία των ηλικιακών εμπειριών, την αξία όλων των ηλικιακών ομάδων και τις αρνητικές επιπτώσεις του ηλικιακού ρατσισμού.

• Ανάπτυξη προγράμματος εκπαίδευσης
Συνεργασία με εκπαιδευτικούς εμπειρογνώμονες και εμπλεκόμενους φορείς για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού προγράμματος που θα περιλαμβάνει την ευαισθητοποίηση σε θέματα «ηλικιακής ευαισθησίας» ως βασικό συστατικό. Το εν λόγω πρόγραμμα θα πρέπει να καλύπτει θέματα όπως οι βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές πτυχές της γήρανσης, η συμβολή των ηλικιωμένων στην κοινωνία και οι βλαβερές συνέπειες των στερεοτύπων και των διακρίσεων που βασίζονται στην ηλικία.

• Ο ηλικιακός ρατσισμός στην ιστορία και τη λογοτεχνία
Ενσωμάτωση μαθήματος που να εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο ο ηλικιακός ρατσισμός έχει παρουσιαστεί στην ιστορία και τη λογοτεχνία. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη μελέτη της αντιμετώπισης των ηλικιωμένων σε διάφορες ιστορικές περιόδους, καθώς και την ανάλυση του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται θέματα σχετικά με την ηλικία στη λογοτεχνία και τα μέσα ενημέρωσης.

• Διαδραστικές ενότητες μάθησης
Ανάπτυξη διαδραστικών μαθησιακών ενοτήτων που να επιτρέπουν στους μαθητές να ασχοληθούν με τον ηλικιακό ρατσισμό με πρακτικό τρόπο. Για παράδειγμα, οι προσομοιώσεις ή οι ασκήσεις ρόλων μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να βιώσουν πώς μπορεί να είναι ένας ηλικιωμένος ενήλικας που αντιμετωπίζει τον ηλικιακό ρατσισμό.

2.2 Εκπαίδευση και ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών
Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης του ηλικιακού ρατσισμού στην τάξη. Η παροχή σε αυτούς της απαιτούμενης κατάρτισης και πόρων είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι μπορούν να διδάσκουν αποτελεσματικά και να διαμορφώνουν συμπεριφορές χωρίς αποκλεισμούς της ηλικίας.

• Προγράμματα επαγγελματικής ανάπτυξης
Εφαρμογή προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης που να επικεντρώνονται στην ευαισθητοποίηση σε θέματα ηλικιακής συμπεριφοράς και ευαισθησίας μεταξύ των γενεών. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να εφοδιάζουν τους εκπαιδευτικούς με τις γνώσεις και τα εργαλεία για να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν τον ηλικιακό ρατσισμό στις διδακτικές τους πρακτικές.

• Κατανομή πόρων
Παροχή στους εκπαιδευτικούς ειδικά σχεδιασμένου διδακτικού υλικού κατάλληλου για κάθε ηλικία, συμπεριλαμβανομένων σχεδίων μαθημάτων, βιβλίων και πηγές πολυμέσων, που προάγουν θετικές στάσεις απέναντι στη γήρανση και στη συνεργασία μεταξύ των γενεών.

• Συμβουλευτική και υποστήριξη από ομοτίμους
Καθιέρωση προγραμμάτων καθοδήγησης όπου έμπειροι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να καθοδηγούν και να υποστηρίζουν τους συναδέλφους τους στην εφαρμογή δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης για την ηλικία εντός της τάξης αλλά και σε εξωσχολικές δραστηριότητες.

2.3 Προώθηση της διαγενεακής μάθησης και συνεργασίας
Η διαγενεακή μάθηση παρέχει την ευκαιρία σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες να αλληλεπιδρούν, να μοιράζονται γνώσεις και να αναπτύσσουν αμοιβαίο σεβασμό. Τα σχολεία μπορούν να χρησιμεύσουν ως πλατφόρμα για τη διευκόλυνση αυτών των αλληλεπιδράσεων, συμβάλλοντας στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών.

• Προγράμματα διαγενεακής καθοδήγησης
Δημιουργία προγραμμάτων όπου οι μεγαλύτεροι ενήλικες θα είναι μέντορες μαθητών σε διάφορα μαθήματα, όπως π.χ. η ιστορία, οι τέχνες, τα μαθηματικά κλπ. Αυτά τα προγράμματα μπορούν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά σε θέματα όπου η εμπειρία ζωής είτε αυτή είναι επαγγελματική ή προσωπική, προσθέτει πολύτιμη προοπτική.

• Συνεργατικά προγράμματα
Ανάπτυξη σχολικών προγραμμάτων που απαιτούν συνεργασία μεταξύ μαθητών και ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν προφορικές συνεντεύξεις, δραστηριότητες κοινωνικής προσφοράς ή κοινές δημιουργικές προσπάθειες, όπως καλλιτεχνικές ή θεατρικές παραγωγές.

• Διαγενεακές σχολικές εκδηλώσεις
Οργάνωση εκδηλώσεων που φέρνουν κοντά μαθητές, γονείς και παππούδες/γιαγιάδες για κοινές δραστηριότητες όπως π.χ. πολιτιστικά φεστιβάλ, συνεδρίες αφήγησης παραμυθιών και αθλητικές ημερίδες ή συναντήσεις μεταξύ των γενεών.

2.4 Αντιμετώπιση του ηλικιακού ρατσισμού στο Εκπαιδευτικό Υλικό και στα ΜΜΕ
Το εκπαιδευτικό υλικό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίληψης των παιδιών για την ηλικία και τη γήρανση. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι το υλικό αυτό δεν διαιωνίζει τα ηλικιακά στερεότυπα και, αντίθετα, προωθεί θετικές αναπαραστάσεις όλων των ηλικιακών ομάδων.

• Αξιολόγηση και αναθεώρηση του εκπαιδευτικού υλικού
Διεξαγωγή ενδελεχούς επανεξέτασης του υπάρχοντος εκπαιδευτικού υλικού για τον εντοπισμό και την εξάλειψη του ηλικιακού περιεχομένου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σχολικά βιβλία, βιβλία εργασίας και ψηφιακούς πόρους που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση.

• Προώθηση θετικών αναπαραστάσεων
Ανάπτυξη και διάδοση εκπαιδευτικού υλικού που να περιλαμβάνει θετικές αναπαραστάσεις των ηλικιωμένων και να τονίζει την αξία των σχέσεων μεταξύ των γενεών.

• Προγράμματα γραμματισμού στα ΜΜΕ
Εισαγωγή προγραμμάτων γραμματισμού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που θα διδάσκουν τους μαθητές να αναλύουν κριτικά τον τρόπο με τον οποίο η ηλικία και η γήρανση απεικονίζονται σε διάφορες μορφές των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της τηλεόρασης, ταινιών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

3. Ευρύτερες κοινωνικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών
3.1 Εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού
Εκτός από τις εκπαιδευτικές προσπάθειες εντός των σχολείων, είναι ζωτικής σημασίας η ευαισθητοποίηση σχετικά με τον ηλικιακό ρατσισμό σε εθνικό επίπεδο. Οι δημόσιες εκστρατείες με τη συνεργασία και συντονισμό των διαφόρων Υπουργείων και κρατικών υπηρεσιών, μπορούν να συμβάλουν στην αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων και να ενθαρρύνουν συμπεριφορές χωρίς αποκλεισμούς σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

• Εκστρατείες πολλαπλών πλατφορμών μέσω ενημέρωσης
Οργάνωση εκστρατειών ευαισθητοποίησης του κοινού σε διάφορες πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης, όπως η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο έντυπος τύπος και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτές οι εκστρατείες θα πρέπει να τονίζουν την αξία όλων των ηλικιακών ομάδων και να αμφισβητούν τα κοινά ηλικιακά στερεότυπα. Π.χ. μια προτεινόμενη στρατηγική θα μπορούσε να είναι η δημιουργία διαφημιστικών σποτ, χρησιμοποιώντας πραγματικές μαρτυρίες ανθρώπων διαφορετικών ηλικιακών ομάδων που συνεργάζονται μεταξύ τους, προκειμένου να αναδείξουμε τις θετικές πλευρές της διαγενεακής συνεργασίας.

• Συνεργασίες με μέσα ενημέρωσης
Συνεργασίες με μέσα ενημέρωσης για την παραγωγή περιεχομένου που προωθεί την κατανόηση και τον σεβασμό μεταξύ των γενεών. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει ντοκιμαντέρ, συνεντεύξεις και αφιερώματα που αναδεικνύουν τις θετικές σχέσεις μεταξύ των γενεών.

• Πρωτοβουλίες κοινοτικής δέσμευσης
Διοργάνωση κοινοτικών πρωτοβουλιών, όπως εργαστήρια, σεμινάρια και δημόσιες συζητήσεις, που να εμπλέκουν τους πολίτες σε διάλογο σχετικά με τον ηλικιακό ρατσισμό και τη σημασία της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών.

3.2 Νομοθετικά μέτρα και μέτρα πολιτικής
Η νομική προστασία κατά του ηλικιακού ρατσισμού είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα όλων των ηλικιών αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και σεβασμό. Η ενίσχυση/επικαιροποίηση των υφιστάμενων νόμων και πολιτικών κατά των διακρίσεων, μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού σε διάφορους τομείς.

• Ενίσχυση/επικαιροποίηση των νόμων κατά των διακρίσεων
Επανεξέταση και τροποποίηση των υφιστάμενων νόμων κατά των διακρίσεων ώστε να περιλαμβάνουν ρητή προστασία κατά του ηλικιακού ρατσισμού. Αυτό θα πρέπει να καλύπτει τομείς όπως η απασχόληση, η υγειονομική περίθαλψη, η στέγαση και η πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες.

• Καθιέρωση μηχανισμών αναφοράς
Δημιουργία προσβάσιμων μηχανισμών αναφοράς για τα άτομα που βιώνουν ηλικιακό ρατσισμό. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια εθνική γραμμή βοήθειας, διαδικτυακά εργαλεία αναφοράς και υπηρεσίες υποστήριξης για τα θύματα διακρίσεων λόγω ηλικίας.

• Ανάπτυξη πολιτικής χωρίς αποκλεισμούς λόγω ηλικίας
Ενθάρρυνση των κυβερνητικών υπηρεσιών, επιχειρήσεων και οργανισμών να υιοθετήσουν πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς ηλικίας, που να προωθούν τη συμμετοχή και την ένταξη ατόμων όλων των ηλικιών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

3.3 Προώθηση των διαγενεακών προγραμμάτων στην Κοινότητα
Οι κοινότητες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην προώθηση των δεσμών μεταξύ των γενεών και στη μείωση του ηλικιακού ρατσισμού. Με την προώθηση διαγενεακών προγραμμάτων σε κοινοτικό επίπεδο, μπορούμε να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφορετικών ηλικιακών ομάδων.

• Κοινοτικά κέντρα διαγενεακών προγραμμάτων
Δημιουργία ή επαναχρησιμοποίηση κοινοτικών κέντρων για να χρησιμεύσουν ως κόμβοι για δραστηριότητες μεταξύ των γενεών. Τα κέντρα αυτά θα μπορούσαν να φιλοξενούν μια σειρά προγραμμάτων, όπως εργαστήρια τέχνης και χειροτεχνίας, μαθήματα γυμναστικής και εκδηλώσεις πολιτιστικής ανταλλαγής.

• Πρωτοβουλίες παροχής κοινοτικών υπηρεσιών
Ενθάρρυνση των κοινοτικών οργανώσεων να αναπτύξουν πρωτοβουλίες παροχής υπηρεσιών που φέρνουν κοντά νέους και ηλικιωμένους, ώστε να εργαστούν σε κοινούς στόχους, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, ο καλλωπισμός της γειτονιάς ή η υποστήριξη τοπικών οργανώσεων.

• Υποστήριξη της φροντίδας και του εθελοντισμού
Παροχή υποστήριξης και κινήτρων για άτομα που συμμετέχουν σε δραστηριότητες φροντίδας ή εθελοντισμού που περιλαμβάνουν αλληλεπίδραση μεταξύ των γενεών. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει φορολογικές ελαφρύνσεις, προγράμματα αναγνώρισης ή πρόσβαση σε κατάρτιση και άλλους πόρους.

4. Ο ρόλος της τεχνολογίας στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών
Η τεχνολογία προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών, διευκολύνοντας την επικοινωνία, τη μάθηση και τη συνεργασία μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Αξιοποιώντας τις ψηφιακές πλατφόρμες, μπορούμε να δημιουργήσουμε νέους δρόμους για τη σύνδεση μεταξύ των γενεών.

4.1 Προγράμματα ψηφιακού γραμματισμού για ηλικιωμένους
Ένα από τα εμπόδια στη διαγενεακή αλληλεπίδραση είναι το ψηφιακό χάσμα, όπου οι ηλικιωμένοι μπορεί να μην έχουν τις δεξιότητες ή την αυτοπεποίθηση να χρησιμοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία. Η αντιμετώπιση αυτού του χάσματος είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία ουσιαστικών συνδέσεων μεταξύ των γενεών.

• Εκπαίδευση στον ψηφιακό αλφαβητισμό
Εφαρμογή προγραμμάτων ψηφιακού αλφαβητισμού ειδικά σχεδιασμένων για ηλικιωμένους. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να καλύπτουν τα βασικά για τη χρήση υπολογιστών, έξυπνων κινητών και του διαδικτύου, καθώς και άλλα θέματα όπως π.χ. η ηλεκτρονική επικοινωνία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η κυβερνοασφάλεια.

• Διαγενεακή τεχνολογική διδασκαλία
Εφαρμογή προγραμμάτων απόκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων σε ηλικιωμένους από φοιτητές με τεχνολογικές γνώσεις με τη μέθοδο της κατ’ ιδίαν διδασκαλίας, προάγοντας με αυτό τον τρόπο τις θετικές σχέσεις μεταξύ των γενεών.

• Πρόσβαση στην τεχνολογία
Εξασφάλιση ότι οι ηλικιωμένοι έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές υπηρεσίες τεχνολογίας και διαδικτύου. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει κρατικά επιδοτούμενα προγράμματα ή/και συνεργασίες με εταιρείες τεχνολογίας για την παροχή συσκευών με έκπτωση.

4.2 Διαδικτυακές πλατφόρμες για τη συνεργασία μεταξύ των γενεών
Οι ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να χρησιμεύσουν ως ισχυρά εργαλεία για τη διασύνδεση των ανθρώπων μεταξύ των γενεών, επιτρέποντάς τους να μοιράζονται γνώσεις, εμπειρίες και ιδέες. Οι πιο κάτω δράσεις μπορούν να γίνουν σε συνεργασία του ΥΠΑΝ και του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής.

• Διαγενεακές διαδικτυακές κοινότητες
Δημιουργία και προώθηση διαδικτυακών πλατφορμών που διευκολύνουν τον διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ ηλικιωμένων και νέων. Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν φόρουμ συζητήσεων και ομάδες κοινωνικής δικτύωσης, όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών μπορούν να συνδεθούν και να εργαστούν μαζί.

• Ψηφιακά διαγενεακά προγράμματα
Ανάπτυξη ψηφιακών προγραμμάτων που φέρνουν σε επαφή νέους και ηλικιωμένους για κοινές δραστηριότητες, όπως π.χ. εικονικές λέσχες βιβλίου, διαδικτυακά μαθήματα τέχνης ή συνεργατικά έργα. Τα προγράμματα αυτά μπορούν να βοηθήσουν στη γεφύρωση της απόστασης που συχνά χωρίζει τις γενιές.

• Εργαλεία εκπαιδευτικής τεχνολογίας
Επένδυση στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών εργαλείων και εφαρμογών που προωθούν τη μάθηση μεταξύ των γενεών. Για παράδειγμα, οι εμπειρίες εικονικής πραγματικότητας θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους μαθητές να «βιώσουν» τη ζωή ως ηλικιωμένοι ενήλικες, προωθώντας την ενσυναίσθηση και την κατανόηση.

5. Αξιολόγηση και παρακολούθηση των πολιτικών και δράσεων
Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων πολιτικών και δράσεων, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν ισχυροί μηχανισμοί αξιολόγησης και παρακολούθησης. Αυτό θα συμβάλει στην παρακολούθηση της προόδου, στον εντοπισμό τομέων για βελτίωση και στη διασφάλιση ότι οι πρωτοβουλίες παραμένουν σχετικές και αποτελεσματικές. Ο καθορισμός σαφών και μετρήσιμων κριτηρίων αξιολόγησης είναι πολύ σημαντικός και απαραίτητος για την αξιολόγηση της επιτυχίας των πολιτικών και δράσεων που περιγράφονται στην παρούσα πρόταση. Δείκτες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά την αξιολόγηση είναι π.χ. η μείωση των περιστατικών ηλικιακού ρατσισμού, η αύξηση της συμμετοχής σε διαγενεακές δράσεις και η βελτίωση της αντίληψης των νέων για τη γήρανση.

• Αξιολόγηση με βάση τα αποτελέσματα
Καθορισμός συγκεκριμένων αποτελεσμάτων που στοχεύουν να επιτύχουν οι πολιτικές και οι δράσεις, όπως π.χ. η μείωση των περιπτώσεων ηλικιακής ρατσιστικής συμπεριφοράς στα σχολεία, η αύξηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των γενεών ή η βελτίωση των αντιλήψεων των νέων για τη γήρανση.

• Τακτική συλλογή δεδομένων
Εφαρμογή διαδικασιών τακτικής συλλογής δεδομένων για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τα αποτελέσματα των δράσεων. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει έρευνες, συνεντεύξεις και μελέτες παρατήρησης που διεξάγονται σε σχολεία, κοινότητες και χώρους εργασίας.

• Ποιοτικές και ποσοτικές μετρήσεις
Χρήση συνδυασμού ποιοτικών και ποσοτικών μετρήσεων για την αξιολόγηση του αντίκτυπου των δράσεων. Τα ποιοτικά δεδομένα, όπως τα σχόλια των συμμετεχόντων σε προγράμματα διαγενεακής συνεργασίας, μπορούν να παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες που οι αριθμοί από μόνοι τους δεν μπορούν να αποτυπώσουν.

5.2 Συνεχής βελτίωση και προσαρμογή
Οι πολιτικές και οι δράσεις για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών πρέπει να είναι δυναμικές και προσαρμόσιμες στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και τις νέες προκλήσεις και να είναι βασισμένες σε πετυχημένες καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε παγκόσμιο επίπεδο.

• Μηχανισμοί ανατροφοδότησης
Καθιέρωση μηχανισμών ανατροφοδότησης που να επιτρέπουν στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, τους ηλικιωμένους και τα μέλη της κοινότητας να μοιράζονται τις εμπειρίες τους και τις προτάσεις τους για βελτίωση των δράσεων και των προγραμμάτων.

• Τακτική επανεξέταση και αναθεώρηση
Πραγματοποίηση τακτικών αναθεωρήσεων των πρωτοβουλιών για να αξιολογείται η αποτελεσματικότητά τους και να προωθούνται τυχόν αναγκαίες προσαρμογές. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την αναθεώρηση των σχολικών προγραμμάτων και εκπαιδευτικού υλικού, την επικαιροποίηση των προγραμμάτων κατάρτισης ή την επέκταση επιτυχημένων κοινοτικών πρωτοβουλιών.

• Πιλοτικά προγράμματα
Πριν από την επέκταση νέων πρωτοβουλιών σε μεγάλη κλίμακα, θα πρέπει να εφαρμοστούν πιλοτικά προγράμματα για τη δοκιμή της αποτελεσματικότητάς τους σε ένα μικρότερο περιβάλλον π.χ. σε σχολεία εντός και εκτός του αστικού περιβάλλοντος.

5.3 Αναφορά και λογοδοσία
Η διαφάνεια και η λογοδοσία αποτελούν το κλειδί για την επιτυχία κάθε πολιτικής πρωτοβουλίας. Η τακτική υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο και τα αποτελέσματα θα συμβάλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και θα διασφαλίσει ότι οι πρωτοβουλίες επιτυγχάνουν τους επιδιωκόμενους στόχους τους και ότι τα κονδύλια του κράτους χρησιμοποιούνται ως πρέπει.

• Ετήσιες εκθέσεις προόδου
Δημοσίευση ετήσιων εκθέσεων στις οποίες θα περιγράφεται λεπτομερώς η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών. Αυτές οι εκθέσεις θα πρέπει να δημοσιοποιούνται και να περιλαμβάνουν στοιχεία για τις βασικές μετρήσεις, τις αναφορές επιτυχίας και τους τομείς που χρήζουν βελτίωσης.

• Συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών
Συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, των μαθητών, των ηλικιωμένων και των κοινοτικών οργανώσεων, στη διαδικασία αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων. Η συμβολή τους είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων των εμπλεκόμενων μερών.

• Κυβερνητική εποπτεία
Δημιουργία ενός ειδικού κυβερνητικού οργάνου ή μια ειδική ομάδα εργασίας που θα είναι υπεύθυνη για την εποπτεία της εφαρμογής και της αξιολόγησης των πρωτοβουλιών. Το όργανο αυτό θα πρέπει να αναλάβει να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές εφαρμόζονται αποτελεσματικά και ότι οι όποιες προκλήσεις αντιμετωπίζονται αμέσως.

6. Συμπεράσματα
Η αντιμετώπιση του ηλικιακού ρατσισμού και η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των γενεών αποτελούν κρίσιμες προκλήσεις που απαιτούν συντονισμένες προσπάθειες σε πολλούς τομείς της κοινωνίας. Ξεκινώντας από την εκπαίδευση και επεκτείνοντας τις προσπάθειές μας μέσω ευρύτερων κοινωνικών πρωτοβουλιών, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα σεβασμού, κατανόησης και συνεργασίας σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Οι πολιτικές και οι δράσεις που περιγράφονται στην παρούσα πρόταση παρέχουν ένα πλαίσιο για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και την προώθηση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, εξασφαλίζοντας ότι τα άτομα όλων των ηλικιών εκτιμώνται, γίνονται σεβαστά και είναι σε θέση να συνεισφέρουν στο κοινό καλό.

Καλούμε το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας να εξετάσει αυτές τις προτάσεις και να λάβει αποφασιστικά μέτρα για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και την προώθηση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών. Δουλεύοντας μαζί, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία όπου κάθε άτομο, ανεξαρτήτως ηλικίας, μπορεί να ευημερεί και να συμβάλλει σε ένα καλύτερο μέλλον για όλους.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

5. Υγιής γήρανση
Υπάρχει έτοιμο και ολοκληρωμένο το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Υγεία των Ηλικιωμένων στο οποίο συνέβαλε τα μέγιστα το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας Κύπρου. Δεν υπάρχουν σχόλια επί της υγιούς γήρανσης.

6. Ενεργοποίηση
Οι προτάσεις του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας Κύπρου αναφέρονται σε λεπτομέρεια στο στρατηγικό σχέδιο που έχει κατατεθεί από τον οργανισμό μας στην κυβέρνηση.

7. Ηλικιακές διακρίσεις / Κακοποίηση και κακομεταχείριση
Η έκθεση του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας Κύπρου για τον ηλικιακό ρατσισμό και την κακοποίηση περιλαμβάνει προτάσεις για αυτά τα φαινόμενα και βρίσκονται στον ακόλουθο σύνδεσμο. https://www.ctaobservatory.org/εκθέσεις