02 – Πυλώνας: Διακυβέρνηση

Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Προδημοτική Εκπαίδευση και Φροντίδα

2.1 Υφιστάμενη κατάσταση

Η διακυβέρνηση της ΠΕΦ παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα ενός διττού και παράλληλου συστήματος, όπου οι δύο αρμόδιες Αρχές (το ΥΠΑΝ και το ΥφΚΠ) έχουν επιμερισμένες αρμοδιότητες, βάσει ξεχωριστών νομικών πλαισίων που διέπουν τη λειτουργία δημόσιων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων, των ιδιωτικών και κοινοτικών (βρεφο)παιδοκομικών σταθμών και της κατ’ οίκον φροντίδας.

Βάσει του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, η λειτουργία, η εγγραφή και η επιθεώρηση των δημόσιων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων για παιδιά ηλικίας από τριών έως έξι χρονών αποτελεί αρμοδιότητα της ΔΔΕ του ΥΠΑΝ, σύμφωνα με τους περί Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης (Υποχρεωτική Φοίτηση και Παροχή Δωρεάν Παιδείας) Νόμους του 1993 έως 2024 και τον περί Ιδιωτικών Σχολείων Νόμο του 2019 [Ν. 147(Ι)/2019] αντίστοιχα. Παράλληλα, η λειτουργία, η εγγραφή και η επιθεώρηση (βρεφο)παιδοκομικών σταθμών και των κατ’ οίκον παιδοκόμων, που παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας σε παιδιά από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των τεσσάρων χρονών και πέντε μηνών, αποτελεί αρμοδιότητα των ΥΚΕ του ΥφΚΠ, σύμφωνα με τους περί Παιδίων Νόμους (ΚΕΦ. 352) και το περί Παιδιών (Παιδοκομικοί Σταθμοί) Διάταγμα Κ.Δ.Π 262/2011 δυνάμει του άρθρου 29 (4) του Νόμου.

Ως εκ τούτου, οι δύο Αρχές είναι αρμόδιες για την εγγραφή προγραμμάτων ΠΕΦ για τις ηλικίες από τριών έως τεσσάρων χρονών και πέντε μηνών, βάσει ξεχωριστών νομοθετικών πλαισίων. Αυτό σημαίνει, ότι τα παιδιά της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, επιτρέπεται να φοιτούν σε (βρεφο)παιδοκομικούς σταθμούς ή σε κατ΄ οίκον παιδοκόμους ή να φοιτούν σε νηπιαγωγεία.

Επίσης, τα νηπιαγωγεία (δημόσια, κοινοτικά, ιδιωτικά), τα οποία παρέχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες σε παιδιά ηλικίας από τριών έως έξι χρονών και επιλέγουν να επεκτείνουν τη λειτουργία τους (δηλ. μετά τη λήξη του εκπαιδευτικού προγράμματος του ΥΠΑΝ στις 13.05 ή κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών), πρέπει να είναι εγγεγραμμένα ως νέοι παιδοκομικοί σταθμοί στις ΥΚΕ και να επιθεωρούνται από αυτές.

Με βάση τα στοιχεία που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα των ΥΚΕ[1] σήμερα λειτουργούν 404 εγκεκριμένοι (βρεφο)παιδοκομικοί σταθμοί: (κοινοτικά/ ΜΚΟ: 72, ιδιωτικά: 328, κρατικά: 4) και 101 κατ’ οίκον Παιδοκόμοι. Λειτουργούν, επίσης, 275 δημόσια νηπιαγωγεία, 64 κοινοτικά νηπιαγωγεία και 193 ιδιωτικά νηπιαγωγεία[2].

Στα παραδοτέα του Έργου “Υποστήριξη της Επέκτασης και Στρατηγικής Ανάπτυξης της Προδημοτικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας στην Κύπρο» περιλαμβάνεται παρουσίαση των δυνατών και αδύνατων σημείων του τομέα της διακυβέρνησης της ΠΕΦ, κατόπιν χαρτογράφησης της προσφοράς και της ζήτησης υπηρεσιών ΠΕΦ. Τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης της προσφοράς και της ζήτησης καταδεικνύουν ότι, το διττό σύστημα διακυβέρνησης στην ΠΕΦ δημιουργεί σημαντικές αποκλίσεις ως προς τους σκοπούς και τους στόχους του τομέα της ΠΕΦ καθώς και, ως προς τις πολιτικές και στρατηγικές που αφορούν την παροχή υπηρεσιών ΠΕΦ. Δημιουργούν εμπόδια στην ίση πρόσβαση όλων των παιδιών σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, στη συνοχή των παρεχόμενων υπηρεσιών και στις ευκαιρίες που έχει το προσωπικό της ΠΕΦ για τη μετάδοση της γνώσης και εμπειρίας τους μέσα από τη συνεργασία. Οδηγεί δε, στη διαμόρφωση διαφορετικών πεποιθήσεων και στάσεων του ευρύτερου κοινού ως προς τα διάφορα στάδια της ΠΕΦ.

ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Παροχή δωρεάν, υποχρεωτικής προδημοτικής εκπαίδευσης σε όλα τα παιδιά από την ηλικία των τεσσάρων χρονών και πέντε μηνών.

Απουσία μηχανισμού συντονισμού μεταξύ των δύο αρμόδιων Αρχών (ΥφΚΠ και ΥΠΑΝ) σε θέματα που αφορούν τον τομέα της ΠΕΦ.

Παροχή οικονομικής βοήθειας σε οικογένειες με παιδιά ηλικίας έως τεσσάρων χρονών βάσει κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων μέσω του Σχεδίου Επιδότησης Διδάκτρων και Σίτισης Παιδιών μέχρι τεσσάρων χρονών.

Διαφορετικοί νόμοι, κανονισμοί, πρότυπα και διαδικασίες που εφαρμόζονται από τις δύο αρμόδιες κρατικές Αρχές.

Παροχή οικονομικής βοήθειας σε οικογένειες με παιδιά ηλικίας από τεσσάρων χρονών μέχρι του ορίου της ηλικίας της δωρεάν υποχρεωτικής προδημοτικής εκπαίδευσης μέσω του Σχεδίου Επιδότησης Διδάκτρων Παιδιών ηλικίας από τεσσάρων (4) χρονών μέχρι του ορίου της ηλικίας της δωρεάν υποχρεωτικής προδημοτικής εκπαίδευσης^[3].

Απουσία ενιαίας εθνικής στρατηγικής για το σύνολο του τομέα της ΠΕΦ, δηλαδή για τα παιδιά από μηδέν έως έξι χρονών.

Παροχή ετήσιας χρηματοδότησης σε ΜΚΟ (ΜΚΟ) και ΑΤΑ μέσω κρατικών ενισχύσεων για τη λειτουργία (βρεφο)παιδοκομικών σταθμών.

Απουσία νομικού πλαισίου που να προβλέπει στην ανάπτυξη ουσιαστικών και συμμετοχικών σχέσεων μεταξύ των δομών της ΠΕΦ με τις οικογένειες και την κοινότητα και περιορισμένη συμμετοχή γονέων στο σύνολο του τομέα και ιδιαίτερα για παιδιά ηλικίας από μηδέν έως τριών χρονών.

Με σκοπό την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ΠΕΦ, το ΥφΚΠ βρίσκεται στο στάδιο ετοιμασίας νέου νομοσχεδίου που θα εκσυγχρονίσει την υφιστάμενη νομοθεσία (περί Παιδίων Νόμος, Κεφ. 352 και ΚΔΠ 262/2011) για την παιδική φροντίδα και προστασία στην Κύπρο, και θέματα που άπτονται των στρατηγικών στόχων και δράσεων του υπό αναφορά Πυλώνα της ΠΕΦ θα ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο λειτουργίας των (βρεφο)παιδοκομικών σταθμών και των κατ’ οίκον παιδοκόμων.

2.2 Στρατηγικοί στόχοι

Οι στρατηγικοί στόχοι και δράσεις για τον Πυλώνα Διακυβέρνηση αποσκοπούν στην προώθηση κοινού οράματος για την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών της ΠΕΦ σε όλα τα παιδιά, ηλικίας από μηδέν έως και έξι χρονών, το οποίο βασίζεται στα δικαιώματα και τις ανάγκες των παιδιών και των οικογενειών τους. Προκειμένου να γίνει αυτό εφικτό, χρειάζεται η εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα συμβάλουν στην εξάλειψη υφιστάμενων εμποδίων για ίση πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες για όλα τα παιδιά.

Οι στρατηγικοί στόχοι είναι:

2.2.1	Έγκριση του κοινού οράματος του τομέα της ΠΕΦ.
2.2.2	Διάδοση και ενημέρωση του κοινού οράματος της ΠΕΦ σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.
2.2.3	Ανάθεση της αρμοδιότητας της παροχής υπηρεσιών της ΠΕΦ για παιδιά ηλικίας από τριών έως και έξι χρονών, από το ΥφΚΠ στο ΥΠΑΝ[4].
2.2.4	Συστηματική συνεργασία όλων των αρμόδιων Αρχών για την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών της ΠΕΦ σε παιδιά από τη γέννηση έως και έξι χρονών.
2.2.5	Παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης για την ΠΕΦ[5].

2.3 Σχέδιο Δράσης

Α/Α	Δράσεις	Αρμόδιοι/ Εμπλεκόμενοι Φορείς	Χρονοδιάγραμμα	Εκτιμώμενο κόστος/ Πηγή χρηματοδότησης
1.	Έγκριση και υιοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης.	ΥΣ	Q2 2025	–
2.	Δράσεις Επικοινωνίας για την προώθηση και εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής και Σχεδίου Δράσης.	ΥΠΑΝ, ΥφΚΠ / ΓΤΠ	Q3 2025- 2026	€10.000
3.	α) Σύσταση Ενδουπηρεσιακής Ομάδας ΥΠΑΝ και ΥφΚΠ με στόχο την ομαλή ανάθεση της αρμοδιότητας της παροχής υπηρεσιών της ΠΕΦ για παιδιά ηλικίας από τριών έως και έξι χρονών, από το ΥφΚΠ στο ΥΠΑΝ.	ΥΠΑΝ, ΥφΚΠ	Q4 2025-2026	–
	β) Ετοιμασία και υποβολή Πρότασης ΥΣ για τη μετακίνηση και εγγραφή των επηρεαζόμενων τμημάτων των (βρεφο)παιδοκομικών σταθμών της ηλικιακής ομάδας από τριών χρόνων και άνω από το ΥφΚΠ στο ΥΠΑΝ, με πλήρη συμμόρφωση με τις πρόνοιες του περί Ιδιωτικών Σχολείων Νόμου, με ειδικές ρυθμίσεις[6].	ΥΠΑΝ, ΥφΚΠ	Q4 2025-2026	–
	γ) Τροποποίηση του περί Παιδίων Νόμου (Κεφ. 352) και του περί Παιδίων (Παιδοκομικοί Σταθμοί) Διατάγματος του 2011 (Κ.Δ.Π. 262/2011).	ΥφΚΠ/ΥΚΕ	2025- 2026	–
	δ) Δράσεις ενημέρωσης των νομοθετικών αλλαγών στους παρόχους ΠΕΦ.	ΥφΚΠ/ΥΚΕ	2026-2027	€5.000
4.	Θεσμοθέτηση διαδικασίας συνεργασίας μεταξύ συναρμόδιων Αρχών για τον τομέα της ΠΕΦ.	ΥΠΑΝ, ΥφΚΠ	2025-2026	–
5.	Σύσταση Καθοδηγητικής Επιτροπής και Υπηρεσιακής Επιτροπής με απόφαση ΥΣ με όρους εντολής την παρακολούθηση της προόδου υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης, περιλαμβανομένου και του Εθνικού Πλαισίου Ποιότητας της ΠΕΦ[7].	ΥΠΑΝ, ΥφΚΠ, ΥΠΟΙΚ, ΥΕΚΑ, ΥΥ/ΥΣ	Q3 2025	–

2.4 Εθνικό Πλαίσιο Ποιότητας

Οι Δηλώσεις Ποιότητας του Πυλώνα Διακυβέρνηση και οι Δομικοί Δείκτες Ποιότητας που καθορίστηκαν για την επίτευξή τους, έχουν ως ακολούθως:

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ	ΔΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ	ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
1. Το νομοθετικό πλαίσιο και το πλαίσιο πολιτικής προωθούν την παροχή υψηλής ποιότητας, προσβάσιμης, οικονομικά προσιτής και χωρίς αποκλεισμούς ΠΕΦ με την απαραίτητη χρηματοδότηση.	Ορίζονται πρότυπα κτιριακών εγκαταστάσεων και υποδομών της ΠΕΦ, καθώς και τρόπος λειτουργίας των προγραμμάτων της ΠΕΦ.
2. Το νομοθετικό πλαίσιο καθορίζει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες για την επίτευξη του κοινού οράματος για την ΠΕΦ.	Τίθενται σαφείς στόχοι, ρόλοι και υποχρεώσεις για τα αρμόδια και εμπλεκόμενα πρόσωπα και Φορείς σε ολόκληρο τον τομέα της ΠΕΦ.