Nομοσχέδιο με τίτλο: Ο περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης των Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος του 2025
Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας - Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες
Το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας με την ενεργή εμπλοκή στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία των εκπροσώπων της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων και με διαβούλευση με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες, ετοίμασε το νομοσχέδιο με τίτλο «Ο περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος του 2025» και διεξάγει δημόσια διαβούλευση, από τις 12 Σεπτεμβρίου 2025 μέχρι τις 17 Οκτωβρίου 2025.
Το νομοσχέδιο αποσκοπεί σε μια σημαντική μεταρρύθμιση στην κοινωνική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας για τα άτομα με αναπηρίες, που εκσυγχρονίζει, αναβαθμίζει, αυξάνει και επεκτείνει τις κοινωνικές υπηρεσίες και κοινωνικές παροχές στις οποίες έχουν πρόσβαση οι πολίτες με αναπηρίες, για την υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης τους. Πυξίδα στην επιδίωξη αυτή είναι οι αρχές της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αναπηρία 2021-2030 και οι Εθνικές Στρατηγικές της Κύπρου για την Αναπηρία και τον Αυτισμό και Εθνικά Σχέδια Δράσης 2024-2028.
Πιο συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο θέτει ως στόχους:
- Μια ενιαία, για πρώτη φορά στην ιστορία των αναπηρικών ζητημάτων, νομοθεσία που θα ενσωματώνει, συγκεντρώνει και ρυθμίζει ολοκληρωμένα όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες σε είδος και όλες τις κοινωνικές χρηματικές και άλλες παροχές για τα άτομα με αναπηρίες.
- Την εισαγωγή τεσσάρων νέων κοινωνικών υπηρεσιών σε είδος και επέκταση τεσσάρων υφιστάμενων υπηρεσιών :
- Σύμβουλος Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων
- Εκπαιδευτής
- Προσωπικός Βοηθός Εργασίας
- Επαγγελματίας Εργασιακής Ενσωμάτωσης
- Κοινωνικός Συνοδός/Βοηθός
- Διερμηνέας Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας
- Πάροχος Προγράμματος Υπηρεσιών σε Κατοικία Υποστηριζόμενης Διαβίωσης
- Ψυχολόγος Έγκαιρης Οικογενειακής Στήριξης.
- Τη δημιουργία Μητρώων Αδειούχων Παρόχων Υπηρεσιών, με αδειοδότηση των παρόχων, κατάρτιση τους και έλεγχο της ποσότητας και ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών τους.
- Τον εκσυγχρονισμό έντεκα υφιστάμενων κοινωνικών χρηματικών και άλλων παροχών δηλαδή των μηνιαίων επιδομάτων και εφάπαξ επιχορηγήσεων, με ενσωμάτωση τους στη νέα νομοθεσία, με διαφύλαξη των δικαιωμάτων όλων των υφιστάμενων δικαιούχων και με δυνατότητα στο Υπουργικό Συμβούλιο με έκδοση Γνωστοποιήσεων που θα δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, για άμεση ή σταδιακή αύξηση των ποσών των παροχών και διεύρυνση σε νέους δικαιούχους, στο πλαίσιο των μέγιστων διαθέσιμων κρατικών πόρων:
- Επίδομα Προσωπικής Βοήθειας και Κατ’ Οίκον Φροντίδας
- Επίδομα Διακίνησης
- Επίδομα Υποστηρικτικών Αναλωσίμων
- Επίδομα Συμμετοχής σε Κέντρο Ημέρας
- Επιχορήγηση Αγοράς Αυτοκινήτου
- Επιχορήγηση Αγοράς Τροχοκαθίσματος
- Επιχορήγηση Αγοράς Τεχνικών Μέσων και Βοηθημάτων Υποστηρικτικής Τεχνολογίας
- Επιχορήγηση Διακοπών
- Δανεισμός Τροχοκαθισμάτων, Τεχνικών Μέσων και Βοηθημάτων Υποστηρικτικής Τεχνολογίας
- Έκδοση Δελτίου Στάθμευσης
- Έκδοση Ευρωπαϊκής Κάρτας Αναπηρίας.
- Την σταδιακή αποσύνδεση των αναπηρικών παροχών και υπηρεσιών από τα εισοδηματικά κριτήρια και την νομοθεσία του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, για τα άτομα με σοβαρές αναπηρίες και με ηλικία μέχρι 65 χρόνων κατά την αίτηση τους, αναγνωρίζοντας το επιπρόσθετο κόστος που δημιουργεί η αναπηρία, ιδιαίτερα κατά την πιο παραγωγική ηλικία στη ζωή του ανθρώπου.
- Την κατάργηση όλων των περιορισμών που υφίστανται σήμερα σε σχέση με την επιλογή από το άτομο με αναπηρία του φροντιστή του και στην παραχώρηση του δικαιώματος ελεύθερης επιλογής του ατόμου ή ατόμων που επιθυμεί να έχει για την προσωπική βοήθεια και κατ’ οίκον φροντίδα του, περιλαμβανομένων των άτυπων βοηθών και φροντιστών του.
- Tην ενδυνάμωση των ατόμων με αναπηρίες και αύξηση των ευκαιριών για ένταξη τους στην απασχόληση, επαγγελματική αποκατάσταση, ανεξάρτητη διαβίωση, αυτονομία, συμμετοχή και ενσωμάτωση στην κοινωνία.
- Tην ενδυνάμωση των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα άτομα με αναπηρίες στην Κύπρο ώστε να επεκταθούν ως πάροχοι επαγγελματικών και ποιοτικών υπηρεσιών σε είδος, αποκεντρωμένα, πιο ευέλικτα και με αμεσότερη και πιο ουσιαστική υποστήριξη των ατόμων με αναπηρίες
- Υπό επεξεργασία
- Αναρτήθηκε
10 Σεπ 2025 @ 0:00 - Ανοικτή σε σχόλια ως
17 Οκτ 2025 @ 23:50 - 442 σχόλια
Γενικές παρατηρήσεις και σχόλια:
Η τυχόν υιοθέτηση της παρούσας νομοθεσίας, έστω με ορισμένες διαφοροποιήσεις, θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στο ξύλωμα του προνοιακού κράτους, αντί να συμβάλει στην υλοποίηση της δικαιωματικής προσέγγισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μειώσεις επιδομάτων και σοβαροί περιορισμοί υφιστάμενων υποστηρικτικών υπηρεσιών, κατάργηση υφιστάμενων νομοθεσιών και περιορισμός σχεδίων, προγραμμάτων και νόμων που ισχύουν για χρόνια στην κυπριακή δημοκρατία είναι τα χαρακτηριστικά του πρόχειρου αυτού εγγράφου που παραπέμπει και ανήκει σε παροχειμένες εποχές και σκοτεινές στιγμές του παρελθόντος. Ενδεικτικά είναι και τα 400 σχόλια για το νομοσχέδιο, τρανή απόδειξη των πιο πάνω καθώς και ότι το νομοσχέδιο αυτό δεν είναι καθόλου ώριμο για ψήφιση από τη βουλή των αντιπροσώπων. Σοβαρές επιπτώσεις έχουμε για τους τυφλούς, όπου πέραν από την κατάργηση εξ’ ολοκλήρου του επιδόματος με το οποίο καλύπτεται το επιπρόσθετο κόστος της αναπηρίας, αποκλείονται από άλλα επιδόματα εν μέρη και καθ’ ολοκληρία οι τυφλοί, οι κωφοί και τα άτομα με οπτικοακουστική αναπηρία, ενώ στερούνται εύλογων προσαρμογών τα άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες.
Με τη νομοθεσία, ως έχει, παραβιάζονται συγκεκριμένες διατάξεις του ίδιου του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Δεν υιοθετούνται ούτε λαμβάνονται υπόψη ο χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων, οι διεθνείς συμβάσεις που κύρωσε η χώρα μας, Πλείστοι από τους Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς και τις οδηγίες, ακόμα και αυτές που ενσωματώθηκαν στο κυπριακό νομικό πλαίσιο, όπως η Οδηγία Αρ. 2078/ΕΚ του 2000, , η Οδηγία 2019/882 για την προσβασιμότητα προϊόντων και Υπηρεσιών, η Οδηγία 2024/882, ο Ευρωπαϊκός κώδικας Επικοινωνίας, η Οδηγία για το Δελτίο Στάθμευσης και την Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας,
Για την ετοιμασία της νομοθεσίας δε λήφθηκαν υπόψη οι εκθέσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών, ούτε οι παρατηρήσεις/συστάσεις τους για τη χώρα μας.
Στη νομοθεσία δεν περιλαμβάνονται διεθνή και Ευρωπαϊκά πρότυπα για την προσβασιμότητα,
Με την νομοθεσία σωρεία γενικές αρχές ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως είναι οι θεμελιώδεις αρχές της διαβούλευσης και συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, της συμπερίληψης, της από_ιδρυματοποίησης, της μη διάκρισης, της προσβασιμότητας, της εύλογης προσαρμογής και άλλες επί μέρους αρχές όπως είναι οι αρχές της διαφάνειας, της ιδιωτικότητας, της μη οπισθοδρόμησης, της συμμετοχής στην κοινότητα, της χρηστής διοίκησης, της αποτελεσματικότητας, της επιλεξιμότητας, της χρηστικότητας, της εμπιστευτικότητας, της αυτονομίας, της εμπιστευτικότητας, της ελεύθερης επιλογής, της αξιοπρέπειας.
Το σημαντικότερο από όλα είναι ωστόσο, ότι το νομοσχέδιο απέχει πολύ από την υιοθέτηση μιας πολιτικής ανεξάρτητης διαβίωσης και ενσωμάτωσης στην κοινότητα, που αν δεν συζητηθεί αναλυτικά και γίνουν ουσιαστικές και ριζικές αλλαγές στο νομοσχέδιο, το δικαίωμα αυτό των ατόμων με αναπηρίες θα παραμείνει όνειρο απατηλό.
Δεν υπάρχουν επίσης, πρόνοιες για εποπτεία και παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας,, οι διαδικασίες για αναφορές και παράπονα της νομοθεσίας είναι ελλειπείς,
Τα πιο πάνω και πολλές άλλες προχειρότητες και στρεβλώσεις θα συμβάλουν στην απώλεια και αναστολή χρηματοδοτήσεων από Ευρωπαϊκά και άλλα προγράμματα,, ενώ είναι ορατός παράλληλα ο κίνδυνος επίπληξης ή/και καταδίκης της χώρας μας για τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου που θα υλοποιούνται με βάση τη νομοθεσία αυτή, δεδομένου ότι υπάρχουν σημεία στη νομοθεσία με βάση τα οποία ποινικοποιείται η ίδια αναπηρία.
Η περίοδος με την ετσιθελική επιβολή της νομοθεσίας με την οποία τερματίζεται η προστασία μέρους των δικαιωμάτων θα είναι μακρά και δύσκολη, και αυτό τον αγώνα καλούνται να δώσουν τα άτομα με αναπηρία, αφού φαίνεται στην πράξη, με τις ενέργειες του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας ότι η πρόχειρη αυτή νομοθεσία θα περάσει χωρίς να ληφθούν υπόψη οι σοβαρές ενστάσεις μεγάλου ποσοστού των ατόμων με αναπηρίες και των οργανώσεων τους!!!
Η Ομοσπονδία Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου (ΟΣΑΚ) χαιρετίζει το σημαντικό αυτό βήμα προς τη θέσπιση ενός ολοκληρωμένου νομοθετικού πλαισίου, το οποίο αποσκοπεί στην κοινωνική ενσωμάτωση, συμπερίληψη και ανεξάρτητη διαβίωση των Ατόμων με Αναπηρίες. Η εν λόγω πρωτοβουλία συνιστά μία ιδιαίτερα σημαντική μεταρρύθμιση στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής, συμβάλλοντας στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των συμπολιτών μας με αναπηρίες.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ΟΣΑΚ δεν κλήθηκε να συμμετάσχει σε κανένα στάδιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Θεωρούμε ότι η συμμετοχή της ΟΣΑΚ θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στην διαμόρφωση του νομοσχεδίου.
Η ΟΣΑΚ υποβάλλει τα ακόλουθα γενικά σχόλια και εισηγήσεις επί του νομοσχεδίου:
1. Θεσμική Εναρμόνιση με Διεθνείς συμβάσεις και κανονισμούς
Στα πλαίσια αποτελεσματικής εφαρμογής των αρχών της ισότητας και της μη διάκρισης, είναι ουσιώδης σημασίας η πλήρης εναρμόνιση της νομοθεσίας με τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως αυτές απορρέουν από:
– τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD),
– τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και
– τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού
2. Μέριμνα για τις Ευάλωτες Ομάδες του πληθυσμού
Το νομοσχέδιο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των πλέον ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, ιδίως των ατόμων με νοητικές και πολλαπλές αναπηρίες, καθώς και των ατόμων με αναπηρίες που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται στα πρόθυρα της εξαθλίωσης.
Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί, μέσα από τις πρόνοιες του νομοσχεδίου, ότι δεν θα επιτραπούν άμεσες οι έμμεσες διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με αναπηρίες, τόσο ως προς την πρόσβαση σε επιδόματα και υπηρεσίες όσο και ως προς την κοινωνική ενσωμάτωση και συμμετοχή.
3. Συνδυασμός Επιδομάτων και Υπηρεσιών
Παρότι χαιρετίζεται η αποσύνδεση του αναπηρικού επιδόματος από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ), κρίνεται αναγκαίο να θεσπιστούν πρόνοιες που να διασφαλίζουν τον συνδυασμό οικονομικών επιδομάτων με παροχή υπηρεσιών.
Οι υπηρεσίες αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν:
– προγράμματα εργασιακής ενασχόλησης,
– εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ευκαιρίες, και
– υπηρεσίες κοινωνικής ένταξης,
προκειμένου να υποστηριχθεί ουσιαστικά η ανεξάρτητη διαβίωση και η ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία.
4. Οικονομικοί Πόροι για Εφαρμογή της Νομοθεσίας
Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις σοβαρές μας ανησυχίες αναφορικά με το ύψος των κονδυλίων που προβλέπεται να διατεθούν από την πολιτεία για την εφαρμογή του νομοσχεδίου.
Τα εγκριθέντα εκτιμώνται ότι είναι ανεπαρκή για την υλοποίηση των προβλεπόμενων προνοιών, ιδίως όταν υφιστάμενα επιδόματα και παροχές παραμένουν χαμηλά και χρήζουν άμεσης αναθεώρησης. Η ΟΣΑΚ θεωρεί ότι η επιτυχής υλοποίηση του νομοθετήματος προϋποθέτει επαρκή και σταθερή χρηματοδότηση, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των επιδομάτων και υπηρεσιών που αυτό προβλέπει.
5. Κατοχύρωση Αρχών Αξιοπρέπειας και Ισότητας
Η φιλοσοφία του νομοσχεδίου θα πρέπει να εδράζεται στις αρχές της αξιοπρέπειας, της ισότητας και της συμπερίληψης, ανεξαρτήτως του είδους ή του βαθμού της αναπηρίας. Είναι αναγκαίο να κατοχυρωθεί θεσμικά η ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες σε όλους τους τομείς της ζωής, χωρίς άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις, ενισχύοντας έτσι την ενεργό συμμετοχή και την κοινωνική ενσωμάτωσή τους.
Οι πρόνοιες του άρθρου 4(β) του Παραρτήματος 3, που αφορά Επίδομα Προσωπικής Βοήθειας και κατ’ οίκον φροντίδας, αναφέρουν ότι, αυτό θα καταβάλλεται μετά από προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων τα οποία κρίνει απαραίτητα η αρμόδια αρχή. Το άρθρο αυτό, αντιβαίνει το άρθρο 28 CRDP.
Το άρθρο 14 του Μέρους IV, παραχωρεί εξουσία στην αρμόδια αρχή να λαμβάνει αποφάσεις για το άτομο, περιλαμβανομένης της διακοπής ή αντικατάστασης επιδομάτων με υπηρεσίες. Αυτό αποτελεί παράβαση του άρθρου 12 CRDP.
Το άρθρο 19 CRDP διασφαλίζει το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής του τόπου διαμονής και με ποιον θα ζει το άτομο. Η ανεξάρτητη διαβίβωση παραπέμπει σε υποστηριζόμενη διαβίωση (ιδρυματοποίηση) την οποία θα λειτουργούν και θα διαχειρίζονται νομικά πρόσωπα.
Δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου ποιότητας των υπηρεσιών.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΕΣ
Προτεινόμενη Τροποποίηση
(α) απάλειψη από τους Πίνακες του Παραρτήματος 1 όλων των αναφορών που
συνιστούν άσκηση εργοθεραπείας
(β) προσθήκη αναγκαίας επιφύλαξης ώστε οι Υπηρεσίες Ανεξάρτητης Διαβίωσης
που θα παρέχονται βάσει του Νόμου να συνάδουν και να αποτελούν απόρροια της
αξιολόγησης και θεραπευτικής παρέμβασης όπως αυτή διαμορφώνεται από τους
επαγγελματίες υγείας και αποκατάστασης που παρέχουν υπηρεσίες προς το άτομο
με αναπηρία.
Παρατίθεται η προτεινόμενη επιφύλαξη προς συμπερίληψη στους Πίνακες του
Παραρτήματος 1:
«Νοείται ότι η παροχή υπηρεσιών [καταγραφή κατηγορία υπηρεσίας] δεν
περιλαμβάνει οποιαδήποτε διάγνωση, αξιολόγηση ή θεραπευτική παρέμβαση και
αποκατάσταση που παρέχουν εγγεγραμμένοι επαγγελματίες υγείας όπως ιατροί,
νοσηλευτές, εργοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές και λογοπαθολόγοι. Η παροχή
υπηρεσιών [καταγραφή κατηγορία υπηρεσίας] θα πρέπει να συνάδει και να αποτελεί
απόρροια της αξιολόγησης και θεραπευτικής παρέμβασης όπως αυτή διαμορφώνεται
από τους επαγγελματίες υγείας και αποκατάστασης που παρέχουν υπηρεσίες προς το
άτομο με αναπηρία. Όπου απαιτείται εξειδικευμένη εκτίμηση λειτουργικότητας ή
σχεδιασμός αποκατάστασης το άτομο με αναπηρία λαμβάνει υπηρεσίες από
αρμόδιους επαγγελματίες υγείας και αποκατάστασης που κατέχουν άδεια ασκήσεως
επαγγέλματος για παροχή τέτοιων υπηρεσιών σύμφωνα με την ισχύουσα
νομοθεσία.»
Επεξήγηση Λόγων που επιβάλλουν την τροποποίηση
Με δεδομένες τις ισχύουσες νομοθετικές επιταγές / απαγορεύσεις που
περιλαμβάνονται στους περί Εγγραφής Επαγγελματιών Εργοθεραπευτών Νόμους
του 2006 και 2014 (ο Ν. 34(Ι)/2006) βάσει του οποίου απαγορεύεται ρητώς η άσκηση
εργοθεραπείας από οποιοδήποτε πρόσωπο που δεν είναι εγγεγραμμένος
επαγγελματίας εργοθεραπευτής και κατέχει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος,
επιβάλλεται η απάλειψη όλων των δραστηριοτήτων που συνιστούν άσκηση
εργοθεραπείας και για την άσκηση των οποίων απαιτείται ειδική αδειοδότηση βάσει
Νόμου.
Παράλληλα θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι υπηρεσίες προβλέπονται στο
νομοσχέδιο θα συνάδουν με την αξιολόγηση και θεραπεία που παρέχεται στα άτομα
με αναπηρία από τους αδειοδοτημένους και εγγεγραμμένους επαγγελματίες υγείας
που παρέχουν θεραπεία στο άτομο με αναπηρία. Η προτεινόμενη τροποποίηση
διασφαλίζει τη συνέχεια της φροντίδας και της ολιστικής υποστήριξης του ατόμου
ενώ παράλληλα ενισχύει την ποιότητα και ασφάλεια των παρεχόμενων υπηρεσιών
ανεξάρτητης διαβίωσης σύμφωνα πάντοτε με τις επιθυμίες του ατόμου με αναπηρία.
ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΥΡΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ:
«Ο περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος του 2025»
Δεν πρόκειται για ολοκληρωμένο Νόμο Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης αλλά απλά:
• Για χρήση Υπηρεσιών Στήριξης από παρόχους αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα.
• Για παροχή ορισμένων τεχνικών μέσων τα οποία ήδη παρέχονται.
• Για παροχή συγκεκριμένων επιδομάτων στη βάση, κυρίως της Ιστορικής Παροχής τους ή και της σωματικής και άλλης βλάβης που προκαλούν την αναπηρία (παραπληγία, τετραπληγία/αντί ακινησία άκρων).
Λανθασμένη είναι επίσης η διαβάθμιση της αναπηρίας σε μέτρια και σοβαρή που αποτελεί και πάλι ιατρικό προσδιορισμό και είναι σε αντίθεση με τη θέση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Σύμβασης ΟΗΕ, όπου αναφέρεται ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για τη στήριξη των ατόμων με αναπηρία οι προσωπικές τους ανάγκες και όχι ο βαθμός της σωματικής τους ή άλλης βλάβης .
Οι Κρατικές Υπηρεσίες δεν υπάρχουν μόνο για να εκδίδουν άδειες και να ασκούν την εκτελεστική τους εξουσία αλλά να εξυπηρετούν χωρίς περιττή γραφειοκρατία τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.
Τούτο είναι ιδιαίτερα εμφανές για τα άτομα με Νοητική ή Ψυχοκοινωνικές αναπηρίες που αγνοούνταν κυριολεκτικά ως τώρα.
ΕΠΙΔΟΜΑΤΑ
Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Σύμβασης των ΗΕ μας υποδεικνύει ότι :
Όλα τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα για επαρκές βιοτικό επίπεδο για τους ιδίους και την οικογένεια τους συμπεριλαμβανομένων επαρκούς σίτισης , ένδυσης , κατοικίας και για διαρκή βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους και λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζουν και προάγουν την πραγμάτωση του δικαιώματος αυτού χωρίς διάκριση με βάση την αναπηρία.
Δηλαδή η Σύμβαση στο άρθρο αυτό στοχεύει απόλυτα στην “Ευημερία” των Ατόμων , όλων ατόμων με Αναπηρία , περιλαμβανομένων και των ηλικιωμένων ατόμων με αναπηρίες με τη συμμετοχή τους σε προγράμματα κοινωνικής προστασίας και προγράμματα μείωσης της φτώχειας.
Όπως αναφέρεται στο άρθρο 28 αλλά και από το όλο πνεύμα της Σύμβασης του ΟΗΕ, όλα τα άτομα με αναπηρίες έχουν το δικαίωμα για επαρκές βιοτικό επίπεδο άσχετα από το είδος και το επίπεδο της αναπηρίας, του φύλου και της ηλικίας και επομένως οι διακρίσεις που φαίνονται στο κείμενο και στους πίνακες (ιατρικοί όροι και επίπεδα ) αντίκεινται στη Σύμβαση των ΗΕ.
Επομένως ως βάση για την παροχή επιδομάτων πρέπει να αποτελεί ένα γενικό επίδομα διαβίωσης για όλα τα άτομα με αναπηρία, το οποίο να καλύπτει τα έξοδα της αναπηρίας του ατόμου σύμφωνα με τις κοστολογημένες προσωπικές του ανάγκες και να προάγει την ευημερία του και όχι σύμφωνα με “ιστορικούς λόγους” και την ιατρική ορολογία και το επίπεδο της βλάβης.
Να σημειώσουμε ότι υπάρχουν κατηγορίες αναπηριών όπως η νοητική και ψυχοκοινωνικές αναπηρίες όπου η διάγνωση της βλάβης είναι δυσδιάκριτη και χρειάζεται πολύχρονη παρακολούθηση από διάφορους ειδικούς για ορθολογική διακρίβωση.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Η αξιολόγηση της οποιασδήποτε μορφής αναπηρίας δε φαίνεται να είναι παρά τις φερόμενες στο κείμενο του νόμου βελτιώσεις , η καταλληλότερη δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν έχει δημιουργηθεί η δομή της Έγκαιρης Παιδικής Διάγνωσης και Παρέμβασης η οποία με τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων Υπηρεσιών Υγείας, Πρόνοιας, Παιδείας, Εργασίας κ.α. , θα παρείχε όλα τα στοιχεία για την έγκαιρη διάγνωση των αναγκών τόσο για παρεμβάσεις όσο και για στήριξη σ’ όλα τα στάδια της ζωής του ατόμου με αναπτυξιακές διαταραχές και αναπηρίες.
Αποτελεί επομένως ανάγκη εισαγωγής στον Νόμο σχετικής πρόνοιας που προϋποθέτει την ετοιμασία και εισαγωγή “Ειδικού Δελτίου Υπηρεσιακής Παρακολούθησης”, της εξέλιξης της Αναπηρίας και την δημιουργία εξιδεικευμένων Κέντρων Αποκατάστασης στους τομείς της Υγείας και της Κοινωνικής Παρέμβασης. Το Δελτίο αυτό θα αξιολογείται και εκσυγχρονίζεται στα διάφορα στάδια της ζωής του ατόμου από το νηπιαγωγείο, στο σχολείο, στην εργασία, στην κοινότητα κ.τ.λ.
Το Δελτίο αυτό, επιπρόσθετα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως η πηγή για διάφορες πληροφορίες που απαιτούνται από τα διάφορα Τμήματα για αιτήσεις , Παροχή Υπηρεσιών και έτσι θα απαλλάσσονται τα άτομα από πολλές ταλαιπωρίες . Ορισμένες κατηγορίες από τα άτομα δεν είναι σε θέση να το πράξουν (νοητική αναπηρία κ.ά. ).
Παράρτημα (3)
(Άρθρο 6)
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Επίδομα Προσωπικής Βοήθειας και Κατ’ οίκον Φροντίδας
1. Να διατυπωθεί ο ορισμός της Νοητικής και Ψυχοκοινωνικών Αναπηριών στο άνω ψηλό σημείο (όπως τετραπληγία ) και απόδοση στον πίνακα του πιο ψηλού σημείου του Επιδόματος Προσωπικής βοήθειας και Κατ’οίκον φροντίδας (και τυχόν διαβαθμίσεων).
Η ως τώρα αξιολόγηση της Νοητικής Αναπηρία αδικεί κατάφορα τα άτομα και τις οικογένειες τους.
2. Να καταγραφεί ειδική κατηγορία ατόμων με νοητική και ψυχοκοινωνικές αναπηρίες που είναι με πολλαπλές αναπηρίες (περιλαμβανομένης της τετραπληγίας και διαφόρων χρόνιων ασθενειών και δυσλειτουργιών λόγω της πρωτογενούς αναπηρίας τους) που μπορεί να ταξινομηθεί στο ύψιστο δυνατό σημείο των αναγκών του ατόμου και του επιδόματος τους.
3. Σε περίπτωση που τα καθήκοντα Προσωπικής βοήθειας και Κατ΄οίκον φροντίδας εκτελούνται από γονείς Ατόμων με Νοητική Αναπηρία (Άτυπη Φροντίδα), η παροχή να καταλήγει σε αυτούς – να τους καθιστά παρόχους.
4. Στον Πίνακα Α Επίδομα Προσωπικών Βοηθών και Κατ΄οίκον Φροντίδας να εξηγηθεί :
Γιατί τα παιδιά με σοβαρές αναπηρίες και μέτρια νοητική αναπηρία δικαιούνται μεγαλύτερο ποσό στην αντίστοιχη παροχή από τους ενήλικες με την ίδια αναπηρία €848 (€368 – €768) το μήνα ;
Κωνσταντίνος Εφραίμ
Μέλος ΠΑΣΥΓΟΑΝΑ
Ιδιωτικό Μέλος στην ΕΠΑΝΑ
Η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για τα άτομα με αναπηρία αποτελεί ένα θετικό βήμα για κοινωνική συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρίες, όμως θα θέλαμε ως ΠΑ. ΣΥ. ΓΟ. Παγκύπριος Σύνδεσμος Γονέων Παιδιών με Απώλεια Ακοής κάποιες διευκρινήσεις τις όποιες θα παραθέσουμε στα σχετικά σημεία. Όμως δεν μπορούμε ως Σύνδεσμος να παραβλέψουμε τις ελλείψεις που άλλα οργανωμένα σύνολα γονέων και ενηλίκων αναφέρουν και να τους δηλώσουμε την στήριξή μας. Το γεγονός ότι το Νομοσχέδιο είναι σε διαβούλευση είναι θετικό μιας και αναμένεται ότι οι φωνές μας θα εισακουστούν και θα ληφθούν υπόψη στην επόμενη φάση.
Τα σχόλια του Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου αφορούν τα άρθρα 13(2) και 15(1) του Νομοσχεδίου και έχουν αναρτηθεί στα σχετικά πεδία που αφορούν τα εν λόγω άρθρα (Μέρος IV & Μέρος V του Νομοσχεδίου).
Ο τελικός στόχος του Νέου Νομοσχεδίου θα πρέπει να είναι, η όσον το δυνατό εξυπηρέτηση και ανακούφιση των ατόμων με αναπηρία αλλά και της οικογένειας. Η δημιουργία κατοικιών σε όλες τις επαρχίες για τα άτομα με βαριά αναπηρία, είναι απαραίτητα/αναγκαία, εφόσον ο χρόνος κυλά και οι γονείς μεγαλώνουν, μη μπορώντας να προσφέρουν τα απαραίτητα για τα παιδιά τους. Ποσό μάλλον όταν αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι τα δικά τους προβλήματα. Η δημιουργία χώρων, ολιγοώρης ή και λίγων ημερών, για φιλοξενία/φύλαξη των παιδιών/ατόμων με αναπηρία είναι επίσης άμεσης ανάγκης, για διευκόλυνση των γονέων ή των συγγενών
1.Ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, δεν μπορώ να μη νιώσω αγωνία και ανησυχία διαβάζοντας το Άρθρο 14 του νομοσχεδίου. Σύμφωνα με αυτό, «η αρμόδια αρχή δύναται να ρυθμίζει με απόφασή της προς όφελος δικαιούχου παροχών ή υπηρεσιών οποιαδήποτε τυχόν θέματα προκύπτουν σε σχέση με την άσκηση των δικαιωμάτων του».
Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι ένα τμήμα ή μια υπηρεσία θα μπορεί να αποφασίζει χωρίς δικαστική εποπτεία αν το παιδί μου έχει ή όχι δικαιοπρακτική ικανότητα και πώς θα διαχειρίζεται τις παροχές που δικαιούται. Αυτό δεν είναι απλώς άδικο, είναι και αντίθετο με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), και συγκεκριμένα με το Άρθρο 12 – Ίση αναγνώριση ενώπιον του νόμου. Η Σύμβαση απαγορεύει ρητά να στερείται κάποιος τη νομική του ικανότητα, αυθαίρετα από μια διοικητική αρχή.
2. Ανησυχώ ιδιαίτερα για όσα προβλέπονται στο Παράρτημα 1, στους πίνακες υπηρεσιών, σχετικά με τον «σύμβουλο αποφάσεων» που θα προσφέρεται από παρόχους. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αυτός ο θεσμός, αντί να στηρίζει πραγματικά το άτομο, να μετατραπεί σε εργαλείο ελέγχου του. Ιδιαίτερα αν ο πάροχος που προσφέρει τη «συμβουλευτική» είναι ο ίδιος που αποφασίζει για το πρόγραμμα ή την κατοικία του ατόμου. Σε μια τέτοια περίπτωση, το παιδί μου, και κάθε άτομο με αναπηρία, μπορεί να χάσει την αυτονομία του, ενώ υποτίθεται πως ο θεσμός έχει σκοπό να την ενισχύσει. Για να μη χαθεί η ουσία της υποστηριζόμενης λήψης αποφάσεων, η τροποποίηση πρέπει να: Α) Αναγνωρίζει τον θεσμό του συμβούλου αποφάσεων που παρέχει το κράτος, αλλά ταυτόχρονα να εγγυάται το δικαίωμα του ίδιου του ατόμου να επιλέγει ποιον εμπιστεύεται ως υποστηρικτή του, είτε πρόκειται για γονέα, συγγενή ή άλλο πρόσωπο της επιλογής του,β) Να απαγορεύει ρητά οι σύμβουλοι που διορίζονται από παρόχους να υποκαθιστούν ή να υπερκαλύπτουν τον υποστηρικτή που το ίδιο το άτομο έχει επιλέξει. Η υποστήριξη δεν πρέπει ποτέ να σημαίνει έλεγχο. Θέλουμε ένα σύστημα που να βοηθά τα παιδιά μας να παίρνουν αποφάσεις, όχι να τους τις αφαιρεί.
3. Άρθρο 14Α – Υποστηριζόμενη Λήψη Αποφάσεων. Ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, θεωρώ θεμελιώδες το δικαίωμα κάθε ατόμου να μπορεί να επιλέγει ο ίδιος τα πρόσωπα που θα το υποστηρίζουν στη λήψη αποφάσεων.
Κάθε άτομο με αναπηρία πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ορίζει ένα ή περισσότερα πρόσωπα της εμπιστοσύνης του, συμπεριλαμβανομένων γονέων, μελών της οικογένειας ή άλλων προσώπων που γνωρίζουν και σέβονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, ως υποστηρικτές στη λήψη αποφάσεων. Μόνο έτσι διασφαλίζεται πραγματικά η ισότιμη συμμετοχή και η αυτονομία των ανθρώπων με αναπηρία, όπως προβλέπει και η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD).
4. Απουσία πραγματικής ανεξάρτητης διαβίωσης. Ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, νιώθω βαθιά απογοήτευση βλέποντας ότι το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση, όπως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 19 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), δεν διασφαλίζεται στην πράξη.
Η Σύμβαση αναγνωρίζει ξεκάθαρα ότι κάθε άτομο με αναπηρία έχει δικαίωμα να επιλέγει τον τόπο διαμονής του και με ποιον θα ζει, χωρίς να εξαναγκάζεται να ζει σε συγκεκριμένο πλαίσιο ή να περιορίζεται στις επιλογές του. Ωστόσο, στο προσχέδιο νόμου η έννοια της ανεξάρτητης διαβίωσης συγχέεται με την «υποστηριζόμενη διαβίωση», καθώς η επιλογή περιορίζεται σε δομές συστέγασης (group homes) που θα διαχειρίζονται νομικά πρόσωπα.
Αυτό δεν είναι πραγματική ανεξάρτητη διαβίωση· είναι απλώς μια πιο «σύγχρονη» μορφή ιδρυματισμού.
Το παιδί μου, όπως και κάθε άνθρωπος με αναπηρία, έχει δικαίωμα να ζει εκεί που θέλει, με όποιον θέλει, με την υποστήριξη που χρειάζεται, αλλά όχι υπό έλεγχο. Αν θέλουμε να μιλάμε για ισότητα και αξιοπρέπεια, πρέπει να διασφαλίσουμε επιλογές ζωής που να σέβονται τη βούληση του ατόμου, όχι να τη διαμορφώνουν εκ των προτέρων.
Με τέτοιες διατάξεις, η βούληση του ατόμου και της οικογένειάς του αντικαθίσταται από διοικητικές αποφάσεις, λες και κάποιοι άλλοι ξέρουν καλύτερα τι είναι «προς το συμφέρον» του.
Αυτό δεν είναι προστασία, είναι πατερναλισμός που στερεί στους ανθρώπους με αναπηρία το θεμελιώδες δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και αξιοπρέπεια.
5. Η CRPD θεωρεί την αναπηρία ζήτημα δικαιωμάτων, όχι φιλανθρωπίας ή οικονομικής ανάγκης.
Άρα, τα επιδόματα αναπηρίας δεν πρέπει να συνδέονται με περιουσιακά ή εισοδηματικά κριτήρια, γιατί δεν αποτελούν εισόδημα, αλλά αντιστάθμιση ενός μόνιμου πρόσθετου κόστους ζωής. Εξαίρεση των ατόμων με αναπηρία από οικονομικά κριτήρια.
Ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, θεωρώ άδικο και απάνθρωπο να εξαρτάται το δικαίωμα στο επίδομα αναπηρίας από οικονομικά ή περιουσιακά κριτήρια.
Το επίδομα αυτό δεν είναι βοήθημα φτώχειας, αλλά αντιστάθμιση του κόστους της αναπηρίας, των επιπλέον εξόδων που φέρνει η καθημερινότητα: φάρμακα, θεραπείες, βοηθήματα, μετακινήσεις, απώλεια εισοδήματος. Η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD) στο Άρθρο 28 αναγνωρίζει ρητά το δικαίωμα σε επαρκές βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία, χωρίς διακρίσεις.
Κανένα παιδί ή ενήλικας με αναπηρία δεν πρέπει να στερείται το επίδομά του επειδή έχει στο όνομά του ένα σπίτι ή κάποια περιουσία. Η κατοχή ενός σπιτιού δεν αναιρεί τις ανάγκες που απορρέουν από την αναπηρία. Αντίθετα, η οικονομική στήριξη είναι αυτή που επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να ζουν με αξιοπρέπεια και ανεξαρτησία, όπως επιβάλλει η Σύμβαση και η απλή ανθρώπινη λογική. Η εφαρμογή οικονομικών κριτηρίων: α) Αντιβαίνει στις διατάξεις των Άρθρων 5, 19 και 28 της CRPD (ισότητα, ανεξάρτητη διαβίωση και επαρκές βιοτικό επίπεδο), β) Θέτει σε κίνδυνο την ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρία, γ) Μετατρέπει ένα δικαίωμα σε παροχή υπό όρους, υπονομεύοντας την αρχή της ισότιμης μεταχείρισης. Πρόταση: Να προστεθεί ρητή διάταξη που να προβλέπει ότι «Η καταβολή επιδόματος αναπηρίας δεν υπόκειται σε εισοδηματικά ή περιουσιακά κριτήρια. Η αναπηρία αποτελεί αυτοτελές κριτήριο χορήγησης του επιδόματος, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση του δικαιούχου».
Το Σωματείο Στήριξης Αυτισμού Αμμόχωστου έπειτα από τη μελέτη του νομοσχεδίου επιθυμεί να θέσει υπόψη του Υφυπουργείου ορισμένους προβληματισμούς και εισηγήσεις που θεωρούμε σημαντικούς για την αποτελεσματική και δίκαιη εφαρμογή του νόμου:
Άρθρο 2 – Πεδίο εφαρμογής και δικαιούχοι
• Να προστεθεί ρητή πρόνοια ώστε να μην αποκλείονται ευάλωτες ομάδες με μη σταθερό
καθεστώς διαμονής (π.χ. παιδιά, άτομα σε διαδικασία ασύλου).
Ενδεικτική διατύπωση: «…ή άτομα που τελούν υπό διαδικασία διεθνούς προστασίας, εφόσον
διαμένουν στην επικράτεια της Δημοκρατίας.»
• Δεν προβλέπονται δεσμευτικές προθεσμίες για αξιολόγηση, απόφαση και πληρωμή. Η
απουσία τους ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντικές καθυστερήσεις.
Άρθρο 3 – Αναδρομικά
• Να υπάρξει πρόνοια για λήψη αναδρομικών ποσών, ιδίως σε περιπτώσεις καθυστέρησης
έκδοσης αποφάσεων από τη Διοίκηση
Άρθρο 8 – Ανεξάρτητη Αξιολόγηση Αναπηρίας
• Η αξιολόγηση πρέπει να είναι λειτουργική, διεπιστημονική και συμμετοχική, βασισμένη σε
δημοσιευμένα πρότυπα και κριτήρια.
• Να λαμβάνονται υπόψη οι αυτο-αναφορές του αιτητή και οι εύλογες προσαρμογές.
• Η αποκλειστική χρήση ιατρικών τεκμηρίων δεν επαρκεί, καθώς δεν αποτυπώνει την
πραγματική λειτουργικότητα του ατόμου.
Άρθρο 10 – Κοινωνικοί Συνοδοί
• Δεν διευκρινίζεται το ωράριο απασχόλησης των Κοινωνικών Συνοδών.
Απαιτείται σαφές πλαίσιο εργασίας και καθορισμός καθηκόντων, προς όφελος τόσο των
εργαζομένων όσο και των ωφελούμενων.
Ανεξάρτητη Επιτροπή Αξιολόγησης Αναπηρίας
• Πρόβλεψη για σύσταση Επιτροπής με συμμετοχή εκπροσώπων οργανώσεων ΑμεΑ και
ειδικών.
• Η Επιτροπή πρέπει να αποφασίζει εντός 60 ημερών, με διαδικασία πλήρως προσβάσιμη,
προσαρμογές και δυνατότητα προφορικής ακρόασης κατόπιν αιτήματος.
Άρθρο 13 – Καταβολή παροχών σε εκπρόσωπο
• Να θεσπιστεί μηχανισμός εποπτείας και απλών αποδεικτικών χρήσης των παροχών, με
αναλογικότητα, ώστε να εξασφαλίζεται το όφελος του δικαιούχου χωρίς υπερβολική
γραφειοκρατία.
• Να υπάρξει πρόνοια ότι ο δικαιούχος μπορεί να αλλάξει πάροχο
Άρθρο 14 – Υποστηριζόμενη λήψη απόφασης
• Να προστεθεί ότι οι πάροχοι υποστηρίζουν τη λήψη αποφάσεων από το άτομο και δεν
ενεργούν αντίθετα με τη ρητά εκφρασμένη βούλησή του.
• Επισημαίνεται ο κίνδυνος ευρείας εξουσίας ρύθμισης της “δικαιοπρακτικής ικανότητας” από
την Αρχή, που μπορεί να οδηγήσει σε υποκατάσταση αντί υποστηριζόμενης λήψης
απόφασης, αντίθετα με το άρθρο 12 της CRPD.
Άρθρο 15 – Επίδομα Προσωπικής Βοήθειας και Κατ’ Οίκον Φροντίδας
• Το επίδομα πρέπει να καλύπτει βοήθεια και φροντίδα:
• κατά τη φοίτηση στη μέση εκπαίδευση,
• κατά την εργασία,
• και κατά τη διαμονή σε νοσηλευτήρια, κέντρα αποκατάστασης, στέγες ή άλλες δομές
(κρατικές ή ιδιωτικές).
• Τα ποσά για ενήλικες δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες και απαιτούν
αναπροσαρμογή.
Άρθρο 18 – Επίδομα Συμμετοχής σε Κέντρο Ημέρας
• Το ύψος του επιδόματος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα των αναγκών συμμετοχής
σε Κέντρα Ημέρας. Χρειάζεται αναθεώρηση.
Άρθρο 21 – Επιχορήγηση τεχνικών μέσων και βοηθημάτων
• Τα τεχνικά μέσα πρέπει να επιχορηγούνται κατά 100%, χωρίς ιδία συμμετοχή.
• Να προβλεφθεί ότι η επιχορήγηση ισχύει και για άτομα που διαμένουν σε Στέγες
Ηλικιωμένων, Κέντρα Αποκατάστασης ή Ιατρικά Κέντρα.
Το 2018 οι παροχές αναπηρίας στην Κύπρο αντιστοιχούσαν περίπου στο 4.6% του συνόλου των κοινωνικών παροχών. Το ποσοστό αυτό ήταν απο τα χαμηλότερα στην ΕΕ. Το 2024 περίπου 27.6% των Κυπρίων άνω των 16 ετών με αναπηρία δήλωσαν ότι τα οικονομικά τους δεν επαρκούν για να καλύψουν τα βασικά έξοδα. Αναπηρικές συντάξεις /περιοδικά επιδόματα αναπηρίας για τα άτομα μεταξύ 50-74 ετών 1.9% στην Κύπρο λαμβάνουν τέτοιο επίδομα.
Ποιος μπορεί να διασφαλίσει ότι η άποψη που θα μεταφέρει ο σύμβουλος θα αντικατοπτρίζει τη βούληση του ίδιου του ατόμου με αναπηρία και όχι τη δική του προσωπική θέση; Μια τέτοια πρακτική παραβιάζει θεμελιωδώς το δικαίωμα του ατόμου στην αυτοδιάθεση και την ελεύθερη έκφραση!
📌 Επίσημο Σχόλιο για τη Δημόσια Διαβούλευση
Θέμα: Επιδείνωση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία από το νέο νομοσχέδιο – Παραβίαση βασικών αρχών ανεξάρτητης διαβίωσης και νομικής προστασίας
Ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, εκφράζω την έντονη αντίθεσή μου στο νομοσχέδιο «Ο περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης των Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος του 2025». Αντί να προάγει τα δικαιώματα και την ανεξάρτητη διαβίωση, το νομοσχέδιο επιδεινώνει την κατάσταση, μετατρέποντας την αυτονομία και τα δικαιώματα σε κρατικά ελεγχόμενα προνόμια.
1. Επιτήρηση και έλεγχος αντί για υποστήριξη και ελευθερία
Το νομοσχέδιο επιτρέπει στο κράτος να παρεμβαίνει μέχρι και στην οικονομική ζωή των ατόμων με αναπηρία, θέτοντας υπό κρατική εποπτεία ακόμη και τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Αυτή η πρακτική:
Παραβιάζει κατάφωρα το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και οικονομική αυτοδιάθεση,
Υπονομεύει την αξιοπρέπεια και την ανεξάρτητη διαβίωση,
Αντιβαίνει στις αρχές του κράτους δικαίου και της ισότητας.
Το άτομο με αναπηρία πρέπει να έχει το δικαίωμα να επιλέγει ελεύθερα ποιος το υποστηρίζει – είτε μέλος της οικογένειας, είτε άλλος άνθρωπος της εμπιστοσύνης του – και να μην του επιβάλλεται “εκπρόσωπος” ή “υποστηρικτής” από το κράτος.
2. Απαράδεκτη μεταφορά αρμοδιοτήτων από τα δικαστήρια σε επιτροπές (Άρθρο 14)
Το Άρθρο 14 του νομοσχεδίου επιχειρεί να αφαιρέσει από τα δικαστήρια την αρμοδιότητα λήψης κρίσιμων αποφάσεων για τα δικαιώματα και την ικανότητα των ατόμων με αναπηρία, μεταβιβάζοντάς την σε συμβούλια ή διοικητικά όργανα. Πρόκειται για:
Θεσμική εκτροπή που καταλύει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη από ανεξάρτητο δικαστήριο (άρθρο 6 ΕΣΔΑ),
Ευθεία παραβίαση της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (CRPD), ιδίως του άρθρου 12, που κατοχυρώνει την ισότητα ενώπιον του νόμου και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης.
Η μεταφορά αρμοδιοτήτων από τη δικαιοσύνη σε μη δικαστικά όργανα αφήνει το άτομο εκτεθειμένο σε αυθαίρετες και αντιδημοκρατικές παρεμβάσεις, υπονομεύοντας την ίδια του τη νομική προσωπικότητα.
3. Παραβίαση της Σύμβασης CRPD και των διεθνών υποχρεώσεων της Κύπρου
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ήδη δεσμευτεί να εφαρμόσει τη Σύμβαση CRPD (Νόμος 8(III)/2011) και έχει λάβει υποδείξεις από την Επιτροπή CRPD του ΟΗΕ (2017) για μετάβαση σε συστήματα υποστηριζόμενης λήψης αποφάσεων, με σεβασμό στη βούληση και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.
Το νομοσχέδιο, όμως, αντί να προχωρήσει προς αυτήν την κατεύθυνση:
Διατηρεί και νομιμοποιεί λογικές υποκατάστασης και ελέγχου,
Επιβάλλει κρατική εποπτεία και περιορισμούς,
Ακυρώνει το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση και την αυτεξουσιότητα.
4. Απαιτήσεις
Ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, ζητώ:
Την άμεση απόσυρση ή ουσιαστική αναθεώρηση των διατάξεων που προβλέπουν κρατική εποπτεία οικονομικών και προσωπικών δεδομένων.
Την κατάργηση κάθε διάταξης που υποκαθιστά το δικαστικό έλεγχο από διοικητικά συμβούλια (ιδιαίτερα το Άρθρο 14).
Τη ρητή κατοχύρωση του δικαιώματος του ατόμου με αναπηρία να επιλέγει τον υποστηρικτή του, με σεβασμό στην ελεύθερη βούληση και την αξιοπρέπεια.
Τη θεσμοθέτηση και χρηματοδότηση μηχανισμών υποστηριζόμενης λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με την CRPD.
Την πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και των υποδείξεων της Επιτροπής CRPD.
Την ουσιαστική αποϊδρυματοποίηση και δημιουργία επιλογών ανεξάρτητης διαβίωσης με πραγματική ελευθερία.
Η Κύπρος δεν μπορεί να ισχυρίζεται ότι είναι μια ευρωπαϊκή χώρα σεβασμού των δικαιωμάτων, όταν νομοθετεί την κρατική επιτήρηση και την απονομιμοποίηση της αυτοδιάθεσης των ατόμων με αναπηρία.
Η αναπηρία δεν είναι λόγος περιορισμού της νομικής προσωπικότητας ή της αυτονομίας.
Η ανεξάρτητη διαβίωση είναι αναφαίρετο δικαίωμα, όχι κρατικό προνόμιο.
Καμία κυβέρνηση δεν έχει το δικαίωμα να το καταπατά.
Οι εισηγήσεις αποσκοπούν στη θεσμική εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC), τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Επίδομα Προσωπικής Βοήθειας και Κατ’ Οίκον Φροντίδας
1. Παρ. 1 – Φύση και Σκοπός: ρήτρα ιδιωτικότητας, συναίνεσης και φύλου
Προτείνεται η προσθήκη ρητής πρόνοιας που κατοχυρώνει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, τον σεβασμό της ιδιωτικότητας και την ισότητα φύλων στην παροχή προσωπικής βοήθειας. Η απουσία τέτοιας ρήτρας αποδυναμώνει τη δικαιωματική διάσταση του επιδόματος και συνιστά παραβίαση των άρθρων 3, 8, 19 και 22 της CRPD.
2. Παρ. 2(α) – Πρόνοια για πολλαπλές ή σύνθετες αναπηρίες και συννοσηρότητες
Προτείνεται η συμπερίληψη ρητής πρόνοιας για άτομα με πολλαπλές ή σύνθετες αναπηρίες, ώστε να διασφαλίζεται η ίση μεταχείριση και η πλήρης συμμόρφωση με τα άρθρα 6 και 7 της CRPD.
3. Παρ. 2(β) – Νέα διάταξη για δικαιώματα παιδιών με αναπηρίες
Προτείνεται η προσθήκη ειδικής πρόνοιας που διασφαλίζει τη συμμετοχή των παιδιών με αναπηρίες στη λήψη αποφάσεων που τα αφορούν, σύμφωνα με τα άρθρα 7 της CRPD και 12 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC).
4. Παρ. 3(δ) – Πρόνοια για προσωρινή ανακούφιση φροντιστή (respite care)
Προτείνεται η εισαγωγή διάταξης που παρέχει προσωρινή ανακούφιση στους φροντιστές, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα της φροντίδας και την πρόληψη εξουθένωσης, σύμφωνα με το άρθρο 19 της CRPD.
5. Παρ. 4(γ) – Υποχρεωτική επιμόρφωση βοηθών/φροντιστών για πρόληψη βίας
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρεωτικής εκπαίδευσης όλων των παρόχων και βοηθών σε θέματα πρόληψης κακοποίησης και θεσμικής βίας, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 16 και 17 της CRPD.
6. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται η εισαγωγή διάταξης για επιβολή κυρώσεων ή ανάκληση πιστοποίησης σε περιπτώσεις παραβάσεων, σε συμμόρφωση με το άρθρο 33 της CRPD και το άρθρο 16 του Νόμου.
7. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία και αξιολόγηση
Προτείνεται η καθιέρωση μηχανισμού ετήσιας εποπτείας και αξιολόγησης της εφαρμογής του επιδόματος από τον Εθνικό Μηχανισμό και την Ελεγκτική Υπηρεσία, σύμφωνα με τα άρθρα 15 του Νόμου και 33(2) της CRPD.
________________________________________
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Επίδομα Διακίνησης Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Ρήτρα για ασφάλεια, προσβασιμότητα και αξιοπρέπεια μετακίνησης
Προτείνεται η εισαγωγή ρήτρας που διασφαλίζει ασφαλή, αξιοπρεπή και προσβάσιμη μετακίνηση των ατόμων με αναπηρίες, σε πλήρη συμμόρφωση με τα άρθρα 9 και 20 της CRPD.
2. Παρ. 2 – Ειδική πρόνοια για γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους
Προτείνεται η ενσωμάτωση ρήτρας που λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των ευάλωτων ομάδων (γυναικών, παιδιών, ηλικιωμένων), σύμφωνα με τα άρθρα 6 και 7 της CRPD, ώστε να αποτρέπονται έμμεσες διακρίσεις.
3. Παρ. 4 – Εισαγωγή GDPR / Ν.125(Ι)/2018 για προστασία προσωπικών δεδομένων
Προτείνεται η πρόβλεψη ρητής αναφοράς στον GDPR και στον Ν. 125(Ι)/2018, για τη διασφάλιση του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων των δικαιούχων.
4. Παρ. 5 – Νέα διάταξη για συνδυασμό επιδόματος με υπηρεσίες ανεξάρτητης διαβίωσης
Προτείνεται η εισαγωγή πρόνοιας που επιτρέπει τον συνδυασμό του επιδόματος με υπηρεσίες απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κοινωνικής ένταξης, ώστε να προάγεται η ανεξάρτητη διαβίωση, σύμφωνα με το άρθρο 27 της CRPD.
5. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται η προσθήκη διάταξης για επιβολή κυρώσεων και ανάκληση πιστοποίησης σε περίπτωση παραβάσεων, για διασφάλιση της λογοδοσίας, σύμφωνα με το άρθρο 33 της CRPD και το άρθρο 16 του Νόμου.
6. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία και αξιολόγηση
Προτείνεται η καθιέρωση μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης της εφαρμογής του επιδόματος από τον Εθνικό Μηχανισμό, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 15 του Νόμου και 33(2) της CRPD.
7. Πίνακας Β – Αναθεώρηση ανά διετία και δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα
Προτείνεται η θεσμοθέτηση υποχρεωτικής διετούς αναθεώρησης και δημοσίευσης των κριτηρίων του επιδόματος στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια και ισότητα μεταχείρισης των δικαιούχων.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 4 Επίδομα Συμμετοχής σε Κέντρα Ημέρας
1. Παρ. 1 – Ρήτρα ελεύθερης και ενημερωμένης επιλογής συμμετοχής
Προτείνεται η προσθήκη ρήτρας που διασφαλίζει ότι η συμμετοχή του ατόμου σε Κέντρο Ημέρας αποτελεί προϊόν ελεύθερης και ενημερωμένης επιλογής. Η απουσία της δημιουργεί κίνδυνο επιβολής ή μη συναινετικής συμμετοχής, σε αντίθεση με τα άρθρα 3 και 19 της CRPD.
2. Παρ. 2 – Ειδική πρόνοια για γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα με πολλαπλές αναπηρίες
Προτείνεται η ενσωμάτωση πρόνοιας για την ισότιμη πρόσβαση όλων των ευάλωτων ομάδων. Η παράλειψη αυτής της πρόνοιας συνιστά διάκριση κατά παράβαση των άρθρων 6 και 7 της CRPD.
3. Παρ. 3Α – Δημοσίευση και διαβούλευση καταλόγου διαβάθμισης ποσών και κριτηρίων τεκμηρίωσης
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρέωσης δημοσιοποίησης και διαβούλευσης των κριτηρίων καταβολής του επιδόματος, σύμφωνα με το άρθρο 4(3) της CRPD για συμμετοχική διακυβέρνηση και διαφάνεια.
4. Παρ. 4(β) – Ρήτρα προσβασιμότητας και πολιτικών πρόληψης/καταγγελιών για βία ή κακοποίηση
Προτείνεται η προσθήκη ρητής πρόνοιας για προσβασιμότητα και για καθιέρωση εσωτερικών διαδικασιών πρόληψης, καταγγελίας και διερεύνησης περιστατικών κακοποίησης, σύμφωνα με τα άρθρα 9, 16 και 17 της CRPD.
5. Παρ. 4(γ) – Ρήτρα προστασίας προσωπικών δεδομένων και ιδιωτικότητας
Προτείνεται η ενσωμάτωση αναφοράς στον GDPR και στον Ν.125(Ι)/2018, για τη διασφάλιση του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων των ωφελούμενων.
6. Παρ. 5 – Δικαίωμα συνδυασμού επιδόματος με άλλες παροχές
Προτείνεται να καθιερωθεί η δυνατότητα συνδυασμού του επιδόματος με άλλες υπηρεσίες ή παροχές, προκειμένου να ενισχυθεί η ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρίες, σε συμμόρφωση με το άρθρο 19 της CRPD.
7. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται η εισαγωγή σαφούς διάταξης για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης, σε περίπτωση παραβάσεων, σύμφωνα με το άρθρο 33 της CRPD και το άρθρο 16 του Νόμου.
8. Παρ. 7 – Παρακολούθηση και ετήσια εποπτεία
Προτείνεται η καθιέρωση μηχανισμού ετήσιας εποπτείας και αξιολόγησης της λειτουργίας των Κέντρων Ημέρας από τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με τα άρθρα 15 του Νόμου και 33(2) της CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 5 Επιχορήγηση Αγοράς Αυτοκινήτου Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Προτείνεται η αναθεώρηση της διατύπωσης του σκοπού από «διευκόλυνση διακίνησης» σε «δικαίωμα κινητικότητας, ανεξάρτητης διαβίωσης και κοινωνικής συμμετοχής», ώστε το μέτρο να αποκτήσει δικαιωματικό χαρακτήρα, σύμφωνα με τα άρθρα 19 και 20 της CRPD.
2. Παρ. 2 – Κατάργηση ηλικιακών και συγγενικών περιορισμών
Προτείνεται η διαγραφή περιορισμών ηλικίας ή συγγένειας και η αντικατάστασή τους με εξατομικευμένη αξιολόγηση, σύμφωνα με το άρθρο 5 της CRPD και την Οδηγία 2000/78/ΕΚ για ίση μεταχείριση στην απασχόληση.
3. Παρ. 3 – Ενοποίηση ποσών και διετής αναθεώρηση
Προτείνεται η ενοποίηση των ποσών επιχορήγησης και η καθιέρωση διετούς αναθεώρησης, με παράλληλη υποχρέωση τεχνικής πιστοποίησης των οχημάτων από αδειοδοτημένο μηχανικό, σε συμμόρφωση με το άρθρο 20 της CRPD.
4. Παρ. 4(α) – Ηλεκτρονική αίτηση και προσβάσιμα έντυπα
Προτείνεται η καθιέρωση ηλεκτρονικής αίτησης και εντύπων προσβάσιμων σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 21 της CRPD και τον Ν.127(Ι)/2023 για την προσβασιμότητα ψηφιακών υπηρεσιών.
5. Παρ. 4(γ) – Κώδικας Δεοντολογίας και έλεγχος διαφάνειας
Προτείνεται η προσθήκη υποχρέωσης συμμόρφωσης με τον Κώδικα Δεοντολογίας και με διαφανείς διαδικασίες ελέγχου δαπανών, σε συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) της CRPD.
6. Παρ. 5 – Συνδυασμός με άλλες παροχές χωρίς διπλή χρηματοδότηση
Προτείνεται η θέσπιση δυνατότητας συνδυασμού της επιχορήγησης με άλλα επιδόματα (π.χ. Διακίνησης ή Προσωπικής Βοήθειας), υπό τον όρο της μη διπλής χρηματοδότησης, σε συμμόρφωση με το άρθρο 20 της CRPD.
7. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται η καθιέρωση ρητής διάταξης για επιβολή κυρώσεων και ανάκληση πιστοποίησης, ώστε να διασφαλίζεται η λογοδοσία της αρμόδιας αρχής, σύμφωνα με τα άρθρα 33 της CRPD και 16 του Νόμου.
8. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία και αξιολόγηση εφαρμογής
Προτείνεται η εισαγωγή μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης της εφαρμογής της επιχορήγησης, σε συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με τα άρθρα 15 του Νόμου και 33(2) της CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 6 Επιχορήγηση Αγοράς Τροχοκαθίσματος Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Απαιτείται σαφής αναφορά στο «δικαίωμα κινητικότητας, αυτονομίας και ανεξάρτητης διαβίωσης» ώστε το μέτρο να αποκτήσει δικαιωματικό χαρακτήρα· η απουσία του παραβιάζει τα άρθρα 19 και 20 CRPD.
2. Παρ. 2 – Κατάργηση ηλικιακών και ιατρικών περιορισμών
Η διατήρηση περιορισμών ηλικίας ή διάγνωσης εισάγει έμμεσες διακρίσεις, αντίθετες προς τα άρθρα 5 και 25 CRPD και την Οδηγία 2000/78/ΕΚ.
3. Παρ. 3 – Ενοποίηση ποσών, διετής αναθεώρηση και πιστοποίηση ασφάλειας εξοπλισμού
Προτείνεται καθιέρωση Πινάκων 6Α και 6Β με μηχανισμό τακτικής αναθεώρησης και τεχνικής πιστοποίησης για λόγους διαφάνειας και ασφάλειας, σύμφωνα με το άρθρο 20 CRPD.
4. Παρ. 4(α)-(ε) – Μεταφορά διαδικασιών σε Απόφαση αρμόδιας αρχής βάσει άρθρου 19(3Α)
Η ρύθμιση σε ενιαίο πλαίσιο εξασφαλίζει διαφάνεια, ασφάλεια, ανακύκλωση και ψηφιακή προσβασιμότητα· η απουσία της συνεπάγεται γραφειοκρατία και μη συμμόρφωση με τα άρθρα 4(1)(α), 9 και 19 CRPD.
5. Παρ. 5 – Συνδυασμός με άλλες παροχές χωρίς διπλή χρηματοδότηση
Η πρόνοια αυτή διασφαλίζει αποδοτική χρήση πόρων και ενισχύει τη συνέργεια παροχών, σε συμμόρφωση με το άρθρο 5 CRPD.
6. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Η καθιέρωση κυρώσεων και δυνατότητας ανάκλησης πιστοποίησης ενισχύει τη λογοδοσία, σύμφωνα με τα άρθρα 16 και 33 CRPD.
7. Παρ. 7 – Παρακολούθηση και ετήσια εποπτεία
Προτείνεται ετήσια εποπτεία σε συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα ΑμεΑ, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 7 Επιχορήγηση Αγοράς Τεχνικών Μέσων και Βοηθημάτων Υποστηρικτικής Τεχνολογίας
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Το μέτρο πρέπει να αναγνωρίζει το «δικαίωμα κινητικότητας, επικοινωνίας και ανεξάρτητης διαβίωσης»· η τρέχουσα τεχνική διατύπωση αντίκειται στα άρθρα 9, 19 και 20 CRPD.
2. Παρ. 2 – Κατάργηση αναφοράς σε “δυσανάλογη επιβάρυνση εργοδότη” και εισαγωγή δημόσιας υποστήριξης
Η πρόνοια αυτή κατοχυρώνει τις εύλογες προσαρμογές και τη στήριξη στην εργασία, σύμφωνα με το άρθρο 27 CRPD και την Οδηγία 2000/78/ΕΚ.
3. Παρ. 3 – Αντικατάσταση στατικών ποσών με ευέλικτο Πίνακα 7Α και διετή αναθεώρηση
Εξασφαλίζει επικαιροποίηση και ισότητα μεταξύ δικαιούχων· η απουσία της οδηγεί σε ανισότητες κατά παράβαση του άρθρου 28 CRPD.
4. Παρ. 4 – Κατάργηση αυθαίρετων περιορισμών και μεταφορά διαδικασιών βάσει άρθρου 19(3Α)
Προτείνεται η κατάργηση ηλικιακών ή θεσμικών περιορισμών και η καθιέρωση ενιαίας διαδικασίας, ώστε να αποφευχθεί διάκριση κατά παράβαση των άρθρων 5 και 19 CRPD.
5. Παρ. 5 – Καθολική προσβασιμότητα εντύπων και πλατφορμών (Braille, εύκολη γλώσσα, WCAG 2.2)
Απαραίτητη για συμμόρφωση με το άρθρο 9 CRPD και τον Ν.127(Ι)/2023 περί προσβασιμότητας ψηφιακών υπηρεσιών.
6. Παρ. 6 – Συνδυασμός με άλλες παροχές με όρο μη διπλής χρηματοδότησης
Η διάταξη αυτή διασφαλίζει οικονομική συνέπεια και αποτρέπει επικάλυψη παροχών, σε συμμόρφωση με το άρθρο 20 CRPD.
7. Παρ. 7 – Ετήσια παρακολούθηση και συνεργασία με Εθνικό Μηχανισμό
Η θεσμοθέτηση ετήσιας εποπτείας κατοχυρώνει τη λογοδοσία και τη συμμόρφωση με το άρθρο 33(2) CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 8 Επιχορήγηση Διακοπών Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Η παροχή πρέπει να αναγνωρίζεται ως δικαίωμα κοινωνικής συμμετοχής, ισότητας και αναψυχής, σύμφωνα με τα άρθρα 19, 28 και 30 της CRPD, και να περιλαμβάνει ρήτρα προσβασιμότητας και προστασίας δεδομένων (GDPR). Χωρίς αυτή τη διατύπωση, το μέτρο παραμένει διοικητική παροχή χωρίς δικαιωματική βάση.
2. Παρ. 2 – Κατάργηση περιορισμών επιλεξιμότητας
Προτείνεται η κατάργηση του περιορισμού «λήπτες Προσωπικής Βοήθειας» και κάθε ηλικιακού ή εισοδηματικού κριτηρίου, ώστε να διασφαλιστεί καθολική πρόσβαση όλων των ατόμων με αναπηρίες, σε συμμόρφωση με το άρθρο 5 CRPD και την Οδηγία 2000/78/ΕΚ.
3. Παρ. 3 – Θέσπιση ευέλικτου Πίνακα 8Α με πραγματικά κόστη
Απαιτείται η αντικατάσταση των στατικών ποσών με ευέλικτα εύρη βάσει πραγματικών δαπανών και Απόφασης της αρμόδιας αρχής (άρθρο 19(3Α)), ώστε να αποφεύγονται ανισότητες και καθυστερήσεις απορρόφησης κονδυλίων.
4. Παρ. 4 – Ρήτρα προσβασιμότητας και GDPR
Η αρμόδια αρχή οφείλει να διασφαλίζει ότι όλοι οι χώροι και οι δραστηριότητες είναι προσβάσιμοι, ασφαλείς και χωρίς διακρίσεις, με ρητή πρόνοια για τήρηση της νομοθεσίας προστασίας δεδομένων.
5. Παρ. 4(γ) – Δικαίωμα ελεύθερης επιλογής προσβάσιμου καταλύματος
Καθιερώνεται δικαίωμα ελεύθερης επιλογής προσβάσιμου καταλύματος, το οποίο επαληθεύεται με βάση κατάλογο του Υφυπουργείου Τουρισμού, σε συμμόρφωση με το άρθρο 9 CRPD.
6. Παρ. 4(στ) – Μηχανισμός καταγγελιών και ενστάσεων
Προτείνεται η δημιουργία προσβάσιμου μηχανισμού καταγγελιών και ένστασης με προθεσμία 30 ημερών και δυνατότητα προσφυγής στον Επίτροπο Διοικήσεως, σύμφωνα με τα άρθρα 13 και 33(2) της CRPD.
7. Παρ. 4(ζ) – Ρήτρα ψηφιακής και πληροφοριακής προσβασιμότητας
Εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα της διαδικασίας σε μορφές Braille, μεγέθυνσης, Εύκολης Γλώσσας και πρότυπα WCAG 2.2, σύμφωνα με το άρθρο 9 CRPD και τον Ν. 127(Ι)/2023.
8. Παρ. 5 – Συνδυασμός με άλλες παροχές
Επιτρέπεται ο συνδυασμός της επιχορήγησης με άλλες παροχές (χωρίς διπλή χρηματοδότηση), προκειμένου να ενισχυθεί η ανεξάρτητη διαβίωση, σύμφωνα με το άρθρο 20 CRPD.
9. Παρ. 6 – Ρήτρα συμμόρφωσης και κυρώσεων
Προτείνεται ρητή πρόνοια ότι η μη συμμόρφωση συνεπάγεται κυρώσεις ή/και απώλεια πιστοποίησης, σύμφωνα με το άρθρο 16 του Νόμου, το άρθρο 33 CRPD και τον Κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060.
10. Παρ. 7 – Παρακολούθηση και ετήσια αξιολόγηση
Προτείνεται η θεσμοθέτηση ετήσιας αξιολόγησης από την αρμόδια αρχή σε συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) CRPD και το άρθρο 15Α του Νόμου.
11. Πίνακας 8Α – Ενδεικτικά ποσά επιχορήγησης
Προτείνεται η δημοσίευση ενδεικτικού πίνακα ποσών, ώστε να τεκμηριώνεται η δίκαιη, αναλογική και διαφανής εφαρμογή της επιχορήγησης.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 9 Δανεισμός Τροχοκαθισμάτων, Τεχνικών Μέσων και Βοηθημάτων Υποστηρικτικής Τεχνολογίας
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Η παροχή πρέπει να ενσωματώνει ρητά τις αρχές κινητικότητας, προσβασιμότητας και ανεξάρτητης διαβίωσης, με πρόνοια για προστασία δεδομένων (GDPR). Η απουσία αυτής της βάσης αφήνει το μέτρο τεχνικό και μη δικαιωματικό, αντίθετο στα άρθρα 9 και 20 της CRPD.
2. Παρ. 2 – Επέκταση δικαιούχων και συμμετοχή του ίδιου του ατόμου
Προτείνεται επέκταση της επιλεξιμότητας σε όλα τα είδη αναπηρίας, με υποχρέωση συμμετοχής του ίδιου του ατόμου στη λήψη αποφάσεων. Η μη πρόβλεψη συνεπάγεται διακρίσεις, κατά παράβαση των άρθρων 4(3), 5 και 19 CRPD.
3. Παρ. 3 – Κατάργηση αυθαίρετου χρονικού ορίου και δυνατότητα ανανέωσης ή μετατροπής σε επιχορήγηση
Η καθιέρωση ευέλικτης διάρκειας, με δυνατότητα ανανέωσης ή μετατροπής του δανεισμού σε επιχορήγηση, ενισχύει την εξατομίκευση και την αυτονομία· η απουσία της παραβιάζει το άρθρο 19 CRPD.
4. Παρ. 4 – Εμπλουτισμός Όρων και Προϋποθέσεων
Προτείνεται προσθήκη Μητρώου Δανεισμού, Ανακύκλωσης και Ασφάλειας Εξοπλισμού, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια και η παρακολούθηση. Η έλλειψη μηχανισμού ελέγχου αντίκειται στα άρθρα 19(3Α) και 20 CRPD.
5. Παρ. 4(στ) – Θεσμοθέτηση προσβάσιμου μηχανισμού ενστάσεων και καταγγελιών
Αναγκαία η καθιέρωση μηχανισμού καταγγελιών, ενστάσεων και αιτημάτων επανεξέτασης, με δυνατότητα προσφυγής στον Επίτροπο Διοικήσεως, σύμφωνα με τα άρθρα 13 και 33(2) CRPD.
6. Παρ. 4(ζ) – Καθολική προσβασιμότητα σε όλα τα στάδια
Η διαδικασία οφείλει να είναι πλήρως προσβάσιμη (έντυπα σε Braille, μεγέθυνση, Εύκολη Γλώσσα, WCAG 2.2), όπως προβλέπεται από το άρθρο 9 CRPD και τον Ν. 127(Ι)/2023.
7. Παρ. 5 – Συνδυασμός με άλλες παροχές και δυνατότητα προσωρινής αντικατάστασης εξοπλισμού
Η διάταξη αυτή εξασφαλίζει αποδοτική χρήση πόρων και ευελιξία στις ανάγκες του ατόμου· η απουσία της δημιουργεί επικάλυψη και σπατάλη, αντίθετα με το άρθρο 20 CRPD.
8. Παρ. 6 – Ετήσια παρακολούθηση και αξιολόγηση με συμμετοχή Εθνικού Μηχανισμού
Η αρμόδια αρχή οφείλει να προβαίνει σε ετήσια αξιολόγηση σε συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα ΑμεΑ, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) CRPD.
9. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία εφαρμογής
Η συστηματική εποπτεία από την αρμόδια αρχή και τον Εθνικό Μηχανισμό διασφαλίζει τη λογοδοσία και τη συμμόρφωση με το άρθρο 33(2) CRPD.
10. Πίνακας 9Α – Εύρος δανεισμού ανά κατηγορία εξοπλισμού
Προτείνεται καθιέρωση ενδεικτικών ορίων και αναλογικών κριτηρίων διάρκειας, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια, ισότητα και αναλογικότητα, σύμφωνα με το άρθρο 4(1)(α) CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 10 Έκδοση Δελτίου Στάθμευσης Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Το δελτίο στάθμευσης καθιερώνεται ως δικαίωμα κινητικότητας, προσβασιμότητας και ισότιμης συμμετοχής, σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 20 της CRPD, με ρητή αναφορά στην Ευρωπαϊκή Κάρτα Στάθμευσης (EU Parking Card). Χωρίς τη δικαιωματική αυτή βάση, η παροχή παραμένει τεχνική και μη εναρμονισμένη με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
2. Παρ. 2 – Διεύρυνση δικαιούχων και δημιουργία Μητρώου Δικαιούχων
Προτείνεται η συμπερίληψη όλων των τύπων αναπηριών και των οργανισμών μεταφοράς ΑμεΑ, με δημιουργία Εθνικού Μητρώου Δικαιούχων, ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια και ίση μεταχείριση, σύμφωνα με τα άρθρα 5 και 9 της CRPD.
3. Παρ. 3 – Ευελιξία στη διάρκεια και στην ανανέωση
Η διάρκεια του δελτίου διαφοροποιείται ανάλογα με τη φύση της αναπηρίας, με απλοποιημένη διαδικασία ανανέωσης. Η απουσία διαφοροποίησης δημιουργεί γραφειοκρατία και ανισότητες.
4. Παρ. 4(α)-(ε) – Ψηφιακός εκσυγχρονισμός
Προβλέπεται ηλεκτρονική έκδοση με QR code και υιοθέτηση ευρωπαϊκού προτύπου για ενιαία αναγνώριση εντός ΕΕ. Η μη ψηφιακή μορφή στερεί τη διαλειτουργικότητα και καθυστερεί την εναρμόνιση με το EU Disability Card pilot.
5. Παρ. 4(η) – Μηχανισμός ενστάσεων και καταγγελιών
Εισάγεται προσβάσιμος μηχανισμός προσφυγής και καταγγελιών με προθεσμία 30 ημερών και δυνατότητα προσφυγής στον Επίτροπο Διοικήσεως, σύμφωνα με τα άρθρα 13 και 33(2) της CRPD.
6. Παρ. 4(θ) – Καθολική προσβασιμότητα της διαδικασίας
Τα έντυπα και οι ψηφιακές υπηρεσίες πρέπει να είναι διαθέσιμα σε Braille, Εύκολη Γλώσσα και να πληρούν τα πρότυπα WCAG 2.2, σε συμμόρφωση με τον Ν.127(Ι)/2023 και την Οδηγία (ΕΕ) 2019/882.
7. Παρ. 5 – Συνδυασμός με άλλες παροχές χωρίς διπλή χρηματοδότηση
Εξασφαλίζεται αποδοτική χρήση πόρων και αποφυγή επικαλύψεων, σύμφωνα με τις αρχές του άρθρου 20 CRPD.
8. Παρ. 6 – Ετήσια παρακολούθηση και αξιολόγηση με συμμετοχή Εθνικού Μηχανισμού ΑμεΑ
Θεσμοθετείται ετήσια αξιολόγηση σε συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ, βάσει του άρθρου 33(2) CRPD.
9. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία εφαρμογής
Η αρμόδια αρχή οφείλει να υποβάλλει ετήσια έκθεση συμμόρφωσης και εφαρμογής, με εποπτεία του Εθνικού Μηχανισμού.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΠΙΝΑΚΑΣ 11 Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας
1. Παρ. 1 – Αναδιατύπωση φύσης και σκοπού
Η παροχή πρέπει να βασίζεται στα άρθρα 18, 19, 20 και 30 της CRPD, ενσωματώνοντας νομική βάση για ευρωπαϊκό πρότυπο κινητικότητας και ισότιμη συμμετοχή. Χωρίς τη ρήτρα αυτή, το μέτρο παραμένει διοικητικό και όχι δικαιωματικό.
2. Παρ. 2 – Επέκταση δικαιούχων και χρήση Εθνικού Μητρώου Αναπηρίας
Η κάρτα εκδίδεται βάσει του Εθνικού Μητρώου Αναπηρίας, με κατάργηση περιοριστικών όρων και σήμανση “A” για συνοδό (Assistant), διασφαλίζοντας ισότητα και καθολική πρόσβαση.
3. Παρ. 3 – Ευελιξία διάρκειας και ακύρωση σε περίπτωση απάτης ή λήξης δικαιώματος
Η διάρκεια καθορίζεται έως 10 έτη ή αορίστου για μόνιμες αναπηρίες, με πρόβλεψη επιστροφής ή ακύρωσης, ώστε να αποφεύγονται ανισότητες και γραφειοκρατία.
4. Παρ. 4 – Ψηφιακός Κατάλογος Ωφελημάτων και Ευρωπαϊκή ενιαία μορφή
Η αρμόδια αρχή δημιουργεί προσβάσιμο ψηφιακό κατάλογο ωφελημάτων (πολιτισμός, τουρισμός, εκπαίδευση, αναψυχή), για διαφάνεια και εποπτεία.
5. Παρ. 5 – Θεσμοθέτηση μηχανισμού ενστάσεων και καταγγελιών
Προβλέπεται προσβάσιμος μηχανισμός ενστάσεων με προθεσμία 30 ημερών και δυνατότητα προσφυγής στον Επίτροπο Διοικήσεως, σύμφωνα με τα άρθρα 13 και 33(2) CRPD.
6. Παρ. 6 – Πρόνοια προσβάσιμης πληροφόρησης
Η πληροφόρηση διατίθεται σε Braille, Εύκολη Γλώσσα και πρότυπα WCAG 2.2, σε συμμόρφωση με το άρθρο 9 CRPD και τον Ν.127(Ι)/2023.
7. Παρ. 7 – Ετήσια παρακολούθηση και αξιολόγηση
Η εφαρμογή παρακολουθείται ετησίως από την αρμόδια αρχή και τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) CRPD.
8. Πίνακας 11Α – Τομείς εφαρμογής
Περιλαμβάνονται οι τομείς πολιτισμού, μεταφορών, τουρισμού, εκπαίδευσης και ψηφιακών υπηρεσιών, εξασφαλίζοντας καθολική συμμετοχή και κοινωνική ένταξη, βάσει του άρθρου 30 CRPD.
Οι εισηγήσεις αποσκοπούν στη θεσμική εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC), τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΑΣ 3 Επαγγελματίας Εργασιακής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Αναφορά σε ισότητα, μη διάκριση και εύλογες προσαρμογές:
Προτείνεται η ρητή αναφορά στις αρχές ισότητας, μη διάκρισης και εύλογων προσαρμογών. Η έλλειψη αυτών μειώνει τη συμβατότητα με τα άρθρα 5 και 27 της CRPD.
2. Παρ. 1(2)(3) – Συνεχής επικαιροποίηση επαγγελματικού προφίλ:
Προτείνεται η τακτική επικαιροποίηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων και προσόντων ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργαζομένων με αναπηρίες, όπως προβλέπει το άρθρο 27(1)(δ) της CRPD.
3. Παρ. 1(2)(7) – Αναφορά σε ψυχική υγεία και επαγγελματική ανθεκτικότητα:
Προτείνεται η προσθήκη διάταξης που αναγνωρίζει τη σημασία της ψυχικής υγείας και της ανθεκτικότητας στον εργασιακό χώρο, σύμφωνα με τα άρθρα 25 και 27 της CRPD και τις κατευθυντήριες οδηγίες WHO/ILO.
4. Παρ. 1(2)(10) – Πρόβλεψη για κοινωνική επιχείρηση:
Προτείνεται η ενσωμάτωση διάταξης που συνδέει τη δραστηριότητα του Επαγγελματία με την κοινωνική οικονομία, προάγοντας τη δημιουργία κοινωνικών επιχειρήσεων και την αξιοποίηση ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων βάσει του Κανονισμού 2021/1060.
5. Παρ. 2 – Προστασία εφήβων και ηλικιωμένων εργαζομένων:
Προτείνεται η πρόβλεψη για ίση μεταχείριση εφήβων και ηλικιωμένων ατόμων με αναπηρίες στην αγορά εργασίας, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 7 και 27 της CRPD.
6. Παρ. 3 – Παρακολούθηση από Εθνικό Μηχανισμό:
Προτείνεται η καθιέρωση ανεξάρτητης εποπτείας του ρόλου του Επαγγελματία από τον Εθνικό Μηχανισμό, όπως προβλέπει το άρθρο 33(2) της CRPD.
7. Παρ. 4(β) – Καθολικός σχεδιασμός και ψηφιακή προσβασιμότητα:
Προτείνεται η ενσωμάτωση των προτύπων καθολικού σχεδιασμού και ψηφιακής προσβασιμότητας (Οδηγία ΕΕ 2024/882), ώστε να διασφαλίζεται η ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες.
8. Παρ. 4(δ) – Υποχρέωση περιοδικής επιμόρφωσης:
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρεωτικής επανεκπαίδευσης ανά τριετία σε θέματα ένταξης και επαγγελματικής ανάπτυξης, για τη διατήρηση της ποιότητας υπηρεσιών.
9. Παρ. 5(ε) – Μετρήσιμοι δείκτες κοινωνικής ένταξης και απασχόλησης:
Προτείνεται η χρήση αντικειμενικών δεικτών απόδοσης για αξιολόγηση και χρηματοδότηση έργων, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
10. Παρ. 5(ζ)-(η) – Κώδικας Δεοντολογίας και στατιστικά δεδομένα:
Προτείνεται η υποχρεωτική τήρηση Κώδικα Δεοντολογίας και συλλογή στατιστικών δεδομένων για αξιολόγηση εφαρμογής της CRPD και των προγραμμάτων ένταξης.
11. Παρ. 6 – Συμμόρφωση:
Προτείνεται η εισαγωγή διαδικασίας κυρώσεων και ανάκλησης πιστοποίησης για περιπτώσεις παραβάσεων, ενισχύοντας τη λογοδοσία.
12. Παρ. 7 – Παρακολούθηση:
Προτείνεται ο ετήσιος έλεγχος εφαρμογής από τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με τα άρθρα 15 του Νόμου και 33(2) της CRPD, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχεια και η θεσμική διαφάνεια.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΑΣ 4 Προσωπικός Βοηθός Εργασίας Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Προσθήκη φράσης για εύλογες προσαρμογές, ιδιωτικότητα και όρια ρόλου
Προτείνεται η εισαγωγή ρητής αναφοράς σε εύλογες προσαρμογές, σεβασμό της ιδιωτικότητας και σαφή καθορισμό των ορίων του ρόλου του προσωπικού βοηθού. Η απουσία αυτών αποδυναμώνει τη δικαιωματική βάση της υπηρεσίας και αντίκειται στα άρθρα 3, 5, 19 και 27 της CRPD, οδηγώντας σε υποβάθμιση της αυτονομίας του ατόμου.
2. Παρ. 1(4) – Αναφορά στο δικαίωμα επιλογής τρόπου επικοινωνίας
Προτείνεται η προσθήκη φράσης που κατοχυρώνει το δικαίωμα του ατόμου να επιλέγει τον τρόπο επικοινωνίας που το εξυπηρετεί (λεκτικό, νοηματικό, γραπτό ή εναλλακτικό). Η απουσία αυτής της πρόνοιας συνιστά παραβίαση των άρθρων 9 και 21 της CRPD και της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/882.
3. Παρ. 1(5) – Προστασία δεδομένων και εμπιστευτικότητας
Προτείνεται η προσθήκη ρητής αναφοράς στην υποχρέωση τήρησης του απορρήτου και προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, σε συμμόρφωση με τον GDPR και τον Ν. 125(Ι)/2018. Η παράλειψη μπορεί να επιφέρει διοικητικές κυρώσεις.
4. Παρ. 2 – Αντικατάσταση της φράσης «σοβαρές ή πολλαπλές αναπηρίες» με «ανάγκη εξατομικευμένης υποστήριξης»
Προτείνεται η αντικατάσταση της ιατροκεντρικής διατύπωσης με φράση που αντικατοπτρίζει τη δικαιωματική προσέγγιση της CRPD. Η διατήρηση της παλαιάς φράσης αντιβαίνει στα άρθρα 1 και 2 της CRPD.
5. Παρ. 2(α) – Στήριξη σε στάδια επαγγελματικής μετάβασης ή απώλειας εργασίας
Προτείνεται η προσθήκη πρόνοιας που διασφαλίζει τη συνέχιση υποστηρικτικών υπηρεσιών κατά τη μεταβατική περίοδο ή μετά από απώλεια εργασίας. Η απουσία της συνιστά παραβίαση του άρθρου 27 της CRPD και περιορίζει την επαγγελματική αποκατάσταση.
6. Παρ. 3 – Αντικατάσταση φράσης με «ευέλικτη, εξατομικευμένη και αναλογική βάση»
Προτείνεται η τροποποίηση ώστε η παροχή υπηρεσιών να γίνεται σε ευέλικτη, εξατομικευμένη και αναλογική βάση, εξασφαλίζοντας προσαρμογή στις ανάγκες του ατόμου, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 3Α(2)(β) του Νόμου και 19 της CRPD.
7. Παρ. 4(γ) – Δεξιότητες επικοινωνίας με εναλλακτικούς τρόπους
Προτείνεται η εισαγωγή υποχρέωσης του προσωπικού βοηθού να κατέχει βασικές δεξιότητες επικοινωνίας μέσω εναλλακτικών και επαυξητικών μορφών, ώστε να αποτρέπεται ο αποκλεισμός ατόμων με αισθητηριακές αναπηρίες.
8. Παρ. 4(ε) – Πιστοποίηση φορέων βάσει EQF
Προτείνεται να προβλέπεται ότι οι φορείς εκπαίδευσης προσωπικών βοηθών πρέπει να είναι πιστοποιημένοι βάσει του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (EQF), ώστε να διασφαλίζεται ποιότητα και διεθνής αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων.
9. Παρ. 5(ε) – Έκθεση προόδου με δείκτες επαγγελματικής ένταξης, αυτονομίας και αποκατάστασης
Προτείνεται η θεσμοθέτηση υποχρέωσης ετήσιας έκθεσης προόδου με μετρήσιμους δείκτες, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060. Η απουσία τέτοιων δεικτών μειώνει τη διαφάνεια και θέτει σε κίνδυνο τη συνέχιση χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά ταμεία.
10. Παρ. 5(ζ) – Κώδικας Δεοντολογίας και συνεργασία με οργανώσεις ΑμεΑ
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρεωτικής τήρησης Κώδικα Δεοντολογίας και συνεργασίας με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις ΑμεΑ, σε εποπτεία του Εθνικού Μηχανισμού. Η απουσία συμμετοχικότητας και θεσμικής εποπτείας παραβιάζει τα άρθρα 4(3) και 33(2) της CRPD.
11. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται να εισαχθεί διάταξη που προβλέπει τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων και ανάκλησης πιστοποίησης σε περιπτώσεις παραβάσεων. Η μη ύπαρξη τέτοιου μηχανισμού περιορίζει τη λογοδοσία και εκθέτει την αρμόδια αρχή σε παρατηρήσεις της Επιτροπής CRPD.
12. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία από αρμόδια αρχή και Εθνικό Μηχανισμό
Προτείνεται η καθιέρωση ετήσιας εποπτείας των προγραμμάτων παροχής προσωπικών βοηθών από την αρμόδια αρχή και τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) της CRPD και το άρθρο 15 του Νόμου. Η απουσία συστηματικής παρακολούθησης οδηγεί σε απώλεια επιλεξιμότητας ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΑΣ 5 Κοινωνικός Συνοδός / Βοηθός Ατόμων με Αναπηρίες
1. Παρ. 1 – Εισαγωγή φράσης “με σεβασμό στην αξιοπρέπεια, την αυτονομία και την ελεύθερη επιλογή του ατόμου”
Προτείνεται η εισαγωγή ρητής αναφοράς που κατοχυρώνει την αξιοπρέπεια, την αυτονομία και την ελεύθερη επιλογή του ατόμου με αναπηρία. Η παράλειψη υποβαθμίζει την αρχή της ανεξάρτητης διαβίωσης και αντίκειται στα άρθρα 3 και 19 της CRPD.
2. Παρ. 1 – Προσθήκη αναφοράς σε “μείωση κινδύνου κοινωνικής απομόνωσης και ιδρυματοποίησης”
Προτείνεται η εισαγωγή πρόνοιας που προάγει την κοινοτική συμμετοχή και την πρόληψη της ιδρυματοποίησης, σύμφωνα με το άρθρο 19(β) της CRPD. Η απουσία της συνιστά θεσμική παράλειψη στην ενσωμάτωση του δικαιώματος ζωής στην κοινότητα.
3. Παρ. 1(3) – Εμπλουτισμός ικανοτήτων επικοινωνίας
Προτείνεται να προστεθεί η φράση “ή άλλες μορφές επικοινωνίας που επιλέγει το ίδιο το άτομο”, ώστε να κατοχυρώνεται η πολυμορφία των μέσων επικοινωνίας και να αποτρέπεται ο αποκλεισμός μη λεκτικών μορφών επικοινωνίας, σύμφωνα με το άρθρο 21 της CRPD.
4. Παρ. 1(4) – Αναφορά σε παράγοντες φύλου, ηλικίας και πολιτισμικού υπόβαθρου
Προτείνεται η ένταξη της διάστασης του φύλου και της παιδικής προστασίας στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών, ώστε να εξασφαλίζεται συμμόρφωση με τα άρθρα 6 και 7 της CRPD και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ για gender mainstreaming.
5. Παρ. 2 – Ετήσια αναθεώρηση εξατομικευμένου σχεδίου στήριξης
Προτείνεται η θεσμοθέτηση υποχρεωτικής αναθεώρησης των εξατομικευμένων σχεδίων στήριξης σε ετήσια βάση, με τη συμμετοχή του ίδιου του ατόμου. Η απουσία τέτοιας πρόνοιας αντίκειται στο άρθρο 33(2) της CRPD και μειώνει τη διαφάνεια.
6. Παρ. 3 – Κατάργηση σταθερού ανώτατου ορίου ωρών και εισαγωγή ευέλικτης αναλογικής παροχής
Προτείνεται η αντικατάσταση των σταθερών ορίων με ευέλικτο σύστημα καθορισμού ωρών, με βάση την αναλογικότητα και τις πραγματικές ανάγκες του ατόμου, σύμφωνα με το άρθρο 19 της CRPD.
7. Παρ. 4(β) – Κατάρτιση σε τεχνολογίες υποστηρικτικής επικοινωνίας
Προτείνεται να προστεθεί υποχρέωση κατάρτισης των συνοδών σε τεχνολογίες υποστηρικτικής επικοινωνίας και ψηφιακής προσβασιμότητας, σύμφωνα με την Οδηγία (ΕΕ) 2024/882 και το άρθρο 9 της CRPD.
8. Παρ. 4(δ) – Αναφορά σε EQF και τεκμηριωμένη επαγγελματική εμπειρία
Προτείνεται η αναφορά στα επαγγελματικά προσόντα βάσει του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (EQF), καθώς και η αναγνώριση τεκμηριωμένης εμπειρίας στο πεδίο ως κριτηρίου πιστοποίησης.
9. Παρ. 5(α) – Διορθώσεις φρασεολογίας (άρθρο 5(21))
Προτείνεται νομοτεχνική διόρθωση με αφαίρεση της διπλής στίξης για σαφήνεια και ενιαία ερμηνευτική συνοχή του κειμένου.
10. Παρ. 5(ε) – Κώδικας Δεοντολογίας και συνεργασία με οργανώσεις ΑμεΑ
Προτείνεται να καθιερωθεί Κώδικας Δεοντολογίας και θεσμοθετημένη συνεργασία με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις ΑμεΑ υπό την εποπτεία του Εθνικού Μηχανισμού, ώστε να διασφαλίζεται η λογοδοσία και η διαφάνεια.
11. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται να προστεθεί διάταξη για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης σε περιπτώσεις παραβάσεων. Η έλλειψη τέτοιας πρόνοιας περιορίζει τη θεσμική ευθύνη της αρμόδιας αρχής.
12. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία από αρμόδια αρχή και Εθνικό Μηχανισμό
Προτείνεται η καθιέρωση μηχανισμού ετήσιας παρακολούθησης και αξιολόγησης από την αρμόδια αρχή και τον Εθνικό Μηχανισμό, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 15 του Νόμου και 33(2) της CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΑΣ 6 Διερμηνέας Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας
1. Παρ. 1 – Συνεργασία με οργανώσεις κωφών και βαρήκοων
Προτείνεται η ρητή πρόβλεψη συνεργασίας του Διερμηνέα με τις οργανώσεις των κωφών και βαρήκοων ατόμων, σύμφωνα με το άρθρο 4(3) της CRPD. Η απουσία της μειώνει τη συμμετοχικότητα και τη διαβούλευση, γεγονός που έχει επισημανθεί από την Επιτροπή CRPD και αντικατοπτρίζεται στη χαμηλή βαθμολογία συμμόρφωσης στο EU Disability Monitor.
2. Παρ. 1 – Επέκταση παροχής υπηρεσιών σε πολιτιστικά, πολιτικά και δικαστικά πλαίσια
Προτείνεται η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής ώστε να καλύπτονται όλες οι μορφές δημόσιας ζωής (πολιτιστικές, πολιτικές, δικαστικές διαδικασίες), σε συμμόρφωση με το άρθρο 9 της CRPD. Η μη συμπερίληψη περιορίζει την προσβασιμότητα και μπορεί να επιφέρει απώλεια επιλεξιμότητας ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων (ESF).
3. Παρ. 2 – Συμπερίληψη συνεργασίας με οικογένειες και φροντιστές
Προτείνεται η εισαγωγή διάταξης που ενθαρρύνει τη συνεργασία του Διερμηνέα με τις οικογένειες και φροντιστές ατόμων με αναπηρίες, για βελτίωση της επικοινωνίας και της συμμετοχής, σύμφωνα με τα άρθρα 7 της CRC και 19 της CRPD.
4. Παρ. 3 – Κατάργηση ανώτατου ορίου ωρών και εισαγωγή εξατομικευμένου σχεδίου στήριξης
Προτείνεται η αντικατάσταση των σταθερών ορίων εργασίας με ευέλικτο, εξατομικευμένο σχέδιο παροχής υπηρεσιών, σε συμμόρφωση με το άρθρο 3Α(2)(β) του Νόμου και 19 της CRPD. Η απουσία τέτοιας πρόνοιας αντιβαίνει στην αρχή της αναλογικότητας και της εξατομίκευσης.
5. Παρ. 4(α) – Εγγραφή στο Μητρώο και συμμόρφωση με EULITA/EFSLI
Προτείνεται η πρόνοια για εγγραφή όλων των διερμηνέων στο Εθνικό Μητρώο και η ευθυγράμμιση με τα επαγγελματικά πρότυπα EULITA και EFSLI. Η έλλειψη τέτοιας αναγνώρισης μειώνει την επαγγελματική εγκυρότητα και τον ευρωπαϊκό συντονισμό.
6. Παρ. 4(β) – Ενσωμάτωση δεοντολογίας τηλεδιερμηνείας και οπτικοακουστικής μετάφρασης
Προτείνεται η συμπερίληψη προτύπων δεοντολογίας και κατάρτισης για τηλεδιερμηνεία και οπτικοακουστική μετάφραση, σε συμμόρφωση με την Οδηγία (ΕΕ) 2024/882. Η μη συμπερίληψη περιορίζει την ετοιμότητα σε ψηφιακά περιβάλλοντα.
7. Παρ. 4(γ) – Αναγνώριση πρακτικής εμπειρίας μέσω εθελοντισμού
Προτείνεται να λαμβάνεται υπόψη η τεκμηριωμένη εθελοντική εμπειρία στη διαδικασία πιστοποίησης. Η απουσία της αποθαρρύνει νέους επαγγελματίες και περιορίζει την πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις.
8. Παρ. 4(δ) – Υποχρεωτική κατάρτιση σε προσβασιμότητα και πολιτισμική ευαισθησία
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρεωτικής επιμόρφωσης των διερμηνέων σε ζητήματα καθολικής προσβασιμότητας, ενσυναίσθησης και διαπολιτισμικής ευαισθησίας, σύμφωνα με τα άρθρα 8 και 9 της CRPD.
9. Παρ. 5(γ) – Ελευθερία επιλογής διερμηνέα και ίση μεταχείριση παρόχων
Προτείνεται η καθιέρωση δικαιώματος ελεύθερης επιλογής διερμηνέα και ίσης μεταχείρισης όλων των πιστοποιημένων παρόχων. Η απουσία της ενδέχεται να οδηγήσει σε διακρίσεις, κατά παράβαση των άρθρων 3 και 5 της CRPD.
10. Παρ. 5(ε) – Εποπτεία συνεργασίας με οργανώσεις υπό τον Εθνικό Μηχανισμό
Προτείνεται η θεσμοθέτηση εποπτείας της συνεργασίας διερμηνέων και οργανώσεων από τον Εθνικό Μηχανισμό, για ενίσχυση της λογοδοσίας και της διαφάνειας.
11. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται η εισαγωγή ρητής διάταξης για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης σε περιπτώσεις παραβάσεων. Η απουσία μηχανισμού συμμόρφωσης περιορίζει τη θεσμική λογοδοσία.
12. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία από αρμόδια αρχή και Εθνικό Μηχανισμό
Προτείνεται η καθιέρωση ετήσιου μηχανισμού εποπτείας των υπηρεσιών διερμηνείας από την αρμόδια αρχή και τον Εθνικό Μηχανισμό, σύμφωνα με το άρθρο 15 του Νόμου και το άρθρο 33(2) της CRPD.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΑΣ 7 Κατοικία Υποστηριζόμενης Διαβίωσης
1. Παρ. 1 – Αναφορά στην αρχή της ελεύθερης επιλογής τόπου διαβίωσης
Προτείνεται η ρητή αναφορά στο δικαίωμα του ατόμου να επιλέγει τον τόπο και τον τρόπο διαβίωσής του, σύμφωνα με το άρθρο 19 της CRPD. Η απουσία αυτής της πρόνοιας οδηγεί σε μορφές έμμεσης ιδρυματοποίησης και συνιστά παραβίαση της ανεξάρτητης διαβίωσης.
2. Παρ. 2 – Υποχρέωση προσβασιμότητας σε όλες τις κατοικίες
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρεωτικής προσβασιμότητας για όλες τις κατοικίες υποστηριζόμενης διαβίωσης, σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 28 της CRPD και την Οδηγία (ΕΕ) 2019/882. Η μη συμμόρφωση περιορίζει την προσβασιμότητα και δημιουργεί αποκλεισμούς.
3. Παρ. 3 – Εξατομικευμένα σχέδια διαβίωσης με συμμετοχή του ατόμου
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρέωσης δημιουργίας εξατομικευμένων σχεδίων διαβίωσης με τη συμμετοχή του ίδιου του ατόμου. Η απουσία τους μειώνει την αυτοδιάθεση και παραβιάζει το άρθρο 19 της CRPD.
4. Παρ. 4(α) – Καθορισμός ελάχιστων προτύπων λειτουργίας και εποπτείας
Προτείνεται η διαμόρφωση ελάχιστων προτύπων λειτουργίας, ποιότητας και εποπτείας για όλες τις κατοικίες, σύμφωνα με το άρθρο 33(2) της CRPD, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια και η αξιοπιστία του θεσμικού πλαισίου.
5. Παρ. 4(β) – Προστασία ιδιωτικότητας και προσωπικού χώρου
Προτείνεται η ρητή πρόνοια για σεβασμό της ιδιωτικότητας των ενοίκων και προστασία του προσωπικού τους χώρου, σε συμμόρφωση με το άρθρο 22 της CRPD, το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ και τον GDPR.
6. Παρ. 5 – Ενίσχυση υποστηρικτικών υπηρεσιών
Προτείνεται η ενίσχυση των υποστηρικτικών υπηρεσιών (όπως προσωπική βοήθεια, καθοδήγηση και κοινοτική συμμετοχή), ώστε να διασφαλίζεται η αυτονομία και η κοινωνική ένταξη των ατόμων, σύμφωνα με τα άρθρα 19 και 26 της CRPD.
7. Παρ. 6(γ) – Εκπαίδευση προσωπικού σε δεοντολογία και δικαιώματα
Προτείνεται η υποχρεωτική κατάρτιση του προσωπικού σε θέματα δεοντολογίας, δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες και καθολικού σχεδιασμού. Η έλλειψη επιμόρφωσης περιορίζει την ποιότητα των υπηρεσιών.
8. Παρ. 7 – Συνεργασία με τοπικές αρχές για κοινωνική ένταξη ενοίκων
Προτείνεται η θεσμική συνεργασία των κατοικιών με τις τοπικές αρχές, προκειμένου να ενισχυθεί η κοινωνική ένταξη και η κοινοτική συμμετοχή των ενοίκων, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 19 και 29 της CRPD.
9. Παρ. 8 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση άδειας λειτουργίας
Προτείνεται η εισαγωγή ρητής διάταξης για κυρώσεις και ανάκληση άδειας λειτουργίας σε περίπτωση παραβάσεων, ώστε να ενισχυθεί η λογοδοσία της αρμόδιας αρχής.
10. Παρ. 9 – Ετήσια εποπτεία και υποβολή εκθέσεων από τον Εθνικό Μηχανισμό
Προτείνεται η καθιέρωση ετήσιου μηχανισμού εποπτείας και υποβολής εκθέσεων προς τον Εθνικό Μηχανισμό, σε συμμόρφωση με το άρθρο 33(2) της CRPD και το άρθρο 15 του Νόμου.
________________________________________
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΠΙΝΑΚΑΣ 8 Ψυχολόγος Έγκαιρης Οικογενειακής Στήριξης
1. Παρ. 1 – Εισαγωγή υπηρεσιών ψυχολογικής στήριξης για γονείς και παιδιά με αναπηρίες
Προτείνεται η θεσμοθέτηση υπηρεσιών έγκαιρης ψυχολογικής παρέμβασης για γονείς και παιδιά, ώστε να ενισχύεται η οικογενειακή επάρκεια και να επιτυγχάνεται έγκαιρη διάγνωση και υποστήριξη. Η απουσία τους παραβιάζει τα άρθρα 7 και 23 της CRPD.
2. Παρ. 2 – Παρεμβάσεις οικογενειακής καθοδήγησης και εκπαίδευσης
Προτείνεται η καθιέρωση προγραμμάτων οικογενειακής εκπαίδευσης και καθοδήγησης για την ενδυνάμωση των οικογενειών παιδιών με αναπηρίες, σύμφωνα με το άρθρο 24 της CRPD.
3. Παρ. 3 – Συνεργασία με εκπαιδευτικούς, κοινωνικούς λειτουργούς και επαγγελματίες υγείας
Προτείνεται η δημιουργία διατομεακών μηχανισμών συνεργασίας για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις, όπως προβλέπεται από το άρθρο 26 της CRPD.
4. Παρ. 4 – Ενσωμάτωση ψυχοεκπαιδευτικών εργαλείων για ενίσχυση γονεϊκής επάρκειας
Προτείνεται η χρήση επιστημονικά τεκμηριωμένων ψυχοεκπαιδευτικών εργαλείων για την ενίσχυση των γονέων, σύμφωνα με τις οδηγίες της UNICEF και τα πρότυπα του Κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060.
5. Παρ. 5 – Ετήσια επιμόρφωση ψυχολόγων σε θέματα αναπηρίας και καθολικού σχεδιασμού
Προτείνεται η υποχρεωτική ετήσια επιμόρφωση των ψυχολόγων για θέματα αναπηρίας, προσβασιμότητας και καθολικού σχεδιασμού, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των υπηρεσιών, σύμφωνα με τα άρθρα 8 και 27 της CRPD.
6. Παρ. 6 – Ρητή πρόνοια για κυρώσεις και ανάκληση πιστοποίησης
Προτείνεται να προβλεφθεί μηχανισμός κυρώσεων και ανάκλησης πιστοποίησης για μη συμμόρφωση με τις αρχές λειτουργίας, ενισχύοντας τη λογοδοσία της αρμόδιας αρχής.
7. Παρ. 7 – Ετήσια εποπτεία και αξιολόγηση από τον Εθνικό Μηχανισμό
Προτείνεται η ετήσια παρακολούθηση και αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών από τον Εθνικό Μηχανισμό, σε εφαρμογή του άρθρου 33(2) της CRPD και του άρθρου 15 του Νόμου.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Κώδικας Δεοντολογίας Αδειούχων Παροχής Υπηρεσιών Ανεξάρτητης Διαβίωσης
1. Παρ. 1 – Υποχρέωση επαγγελματισμού και σεβασμού
Προτείνεται η εισαγωγή ρητής υποχρέωσης των αδειούχων να προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, με σεβασμό, αξιοπρέπεια και επαγγελματισμό. Η απουσία αυτής της πρόνοιας καθιστά τον Κώδικα μη δεσμευτικό και μειώνει τη συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις απαιτήσεις της CRPD, οδηγώντας σε υποβάθμιση στο EU Disability Monitor.
2. Παρ. 2 – Σύνδεση με το νομικό πλαίσιο του Νόμου
Προτείνεται η αναφορά του Κώδικα Δεοντολογίας στον Νόμο «περί Υπηρεσιών και Παροχών Ανεξάρτητης Διαβίωσης», ώστε να διασφαλίζεται η νομική του ισχύς και η θεσμική συνέπεια. Η απουσία αυτής της σύνδεσης αποδυναμώνει την εφαρμογή του Κώδικα και ενδέχεται να οδηγήσει σε αναπομπή από τον Εθνικό Μηχανισμό για αναθεώρηση.
3. Παρ. 3 – Επαγγελματική συμπεριφορά, ευπρέπεια, υγιεινή και αποχή από ουσίες
Προτείνεται η επικαιροποίηση της παραγράφου με σύγχρονη ορολογία και ρητή υποχρέωση επαγγελματικής ευπρέπειας, τήρησης κανόνων υγιεινής και αποχής από ουσίες. Η διατήρηση παρωχημένων όρων ενέχει κίνδυνο κακής πρακτικής και δυσφήμισης του επαγγέλματος.
4. Παρ. 4 – Προστασία προσωπικών δεδομένων και εχεμύθεια (GDPR)
Προτείνεται η ενσωμάτωση ρητής υποχρέωσης τήρησης του απορρήτου και της προστασίας προσωπικών δεδομένων σύμφωνα με τον GDPR και τον Ν. 125(Ι)/2018. Η μη συμμόρφωση μπορεί να επιφέρει διοικητικές ή χρηματικές κυρώσεις.
5. Παρ. 5 – Συνεργασία με την αρμόδια αρχή και πειθαρχική ευθύνη
Προτείνεται η θέσπιση υποχρέωσης συνεργασίας με την αρμόδια αρχή και καθιέρωσης σαφούς μηχανισμού πειθαρχικής ευθύνης. Η απουσία τέτοιας πρόνοιας περιορίζει τη δυνατότητα ελέγχου και υπονομεύει τη θεσμική αξιοπιστία του συστήματος αδειοδότησης.
6. Παρ. 6 – Σύγκρουση συμφερόντων και ομαλή συνεργασία
Προτείνεται η προσθήκη διάταξης για αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων και διασφάλιση ομαλής συνεργασίας μεταξύ αδειούχων παρόχων. Η απουσία τέτοιας δεοντολογικής πρόνοιας επιφέρει δυσμενή αξιολόγηση επαγγελματικών προτύπων από την Επιτροπή CRPD.
7. Παρ. 7 – Υποχρέωση επίδειξης ισχύουσας άδειας
Προτείνεται η ρητή υποχρέωση κάθε παρόχου να επιδεικνύει ανά πάσα στιγμή την ισχύουσα άδεια παροχής υπηρεσιών. Η απουσία αυτής της πρόνοιας μπορεί να οδηγήσει σε άσκηση δραστηριοτήτων χωρίς νόμιμη άδεια και σε χρηματικές ή διοικητικές κυρώσεις.
8. Παρ. 8 – Συνεχής επαγγελματική κατάρτιση και κυρώσεις
Προτείνεται η καθιέρωση υποχρέωσης συνεχούς επαγγελματικής επιμόρφωσης όλων των αδειούχων παρόχων, καθώς και πρόβλεψη πειθαρχικών κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Η απουσία θεσμοθετημένης εκπαίδευσης μειώνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και ενδέχεται να οδηγήσει σε αναστολή ή ανάκληση αδειών.
Οι εισηγήσεις αποσκοπούν στη θεσμική εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC), τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR).
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ Ι ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
1. Άρθρο 1 – Συνοπτικός Τίτλος (Προσθήκη της λέξης «Ισότητας»)
Προτείνεται η προσθήκη της λέξης «Ισότητας» στον τίτλο του Νόμου, ώστε να αντανακλάται πλήρως η αρχή της μη διάκρισης και της ισότητας που κατοχυρώνεται στα άρθρα 5 της CRPD και 28 του Συντάγματος. Η απουσία της αναφοράς αυτής στερεί από τον Νόμο τη ρητή δικαιωματική του βάση, γεγονός που έχει επισημανθεί από την CRPD και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
2. Άρθρο 2 – Ερμηνεία (Διεύρυνση ορισμού Αδειούχου Παροχής Υπηρεσιών)
Προτείνεται η επέκταση του ορισμού ώστε να επιτρέπεται η αυτοαπασχόληση φυσικών προσώπων και η ελεύθερη επιλογή παρόχου από το άτομο με αναπηρία. Η σημερινή περιοριστική διατύπωση παραβιάζει το άρθρο 19 της CRPD και έχει οδηγήσει σε παρατηρήσεις περί περιορισμού της ελευθερίας επιλογής.
3. Άρθρο 2 – Ερμηνεία (Εναρμόνιση ορισμού «Ατόμου με Αναπηρία»)
Προτείνεται η πλήρης εναρμόνιση του ορισμού με το άρθρο 1 της CRPD, ώστε να περιλαμβάνονται ρητά οι ψυχικές, αισθητηριακές και επαναλαμβανόμενες παθήσεις. Η απουσία αυτής της προσαρμογής ενέχει τον κίνδυνο αποκλεισμού συγκεκριμένων ομάδων και παραβίασης διεθνών υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
4. Άρθρο 3(1) – Αναφορά στην πλήρη και ισότιμη απόλαυση δικαιωμάτων
Προτείνεται η ενσωμάτωση ρητής φράσης που διασφαλίζει την πλήρη και ισότιμη απόλαυση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χωρίς διακρίσεις. Η έλλειψη τέτοιας διατύπωσης οδηγεί σε ελλιπή νομική προστασία και μη συμμόρφωση με τα άρθρα 1 και 3 της CRPD.
5. Άρθρο 3(2) – Ειδική μέριμνα για παιδιά με αναπηρίες
Προτείνεται η προσθήκη ρητής πρόνοιας για την προστασία των παιδιών με αναπηρία, σύμφωνα με τα άρθρα 7 της CRPD και 23 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC). Η απουσία τέτοιας διάταξης εκθέτει την Κυπριακή Δημοκρατία σε διεθνή έλεγχο.
6. Άρθρο 3Α – Θεμελιώδεις Αρχές Εφαρμογής (Νέα διάταξη)
Προτείνεται η εισαγωγή νέου άρθρου που θεμελιώνει ρητά τη συμμόρφωση του Νόμου με το Σύνταγμα, τη CRPD, την ΕΣΔΑ και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Η απουσία τέτοιας πρόνοιας δημιουργεί νομικό κενό και ενδεχόμενο ασυμβατότητας με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
7. Άρθρο 3Α(2) – Ενσωμάτωση θεμελιωδών αρχών
Προτείνεται η αναλυτική αναφορά στις αρχές της μη διάκρισης, της αναλογικότητας, της αξιοπρέπειας, της συμμετοχής, της ιδιωτικότητας, της ισότητας φύλων και της εύλογης προσαρμογής. Η μη συμπερίληψή τους παραβιάζει το άρθρο 3 της CRPD και την Οδηγία 2000/78/ΕΚ.
8. Άρθρο 3Α(3) – Ρήτρα αναλογικότητας στην επιβολή κυρώσεων
Προτείνεται να εισαχθεί ρήτρα που διασφαλίζει την αναλογικότητα στις ποινές και διοικητικές κυρώσεις. Η έλλειψη τέτοιας πρόνοιας μπορεί να οδηγήσει σε αυθαίρετη ή δυσανάλογη τιμωρία, παραβιάζοντας το άρθρο 5 της CRPD και το άρθρο 25 του Συντάγματος.
9. Άρθρο 3Β – Αρχή μη οπισθοδρόμησης και προοδευτικής πραγμάτωσης (Νέα διάταξη)
Προτείνεται η καθιέρωση ρήτρας που απαγορεύει τη μείωση υφιστάμενων δικαιωμάτων και επιβάλλει την προοδευτική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ατόμων με αναπηρίες, όπως προβλέπει το άρθρο 4(2) της CRPD.
10. Άρθρο 3Β(3) – Εποπτεία για πρόληψη κακοποίησης και θεσμικής βίας
Προτείνεται η προσθήκη πρόνοιας που αναθέτει στην αρμόδια αρχή την εποπτεία για την πρόληψη θεσμικής βίας ή κακοποίησης, σύμφωνα με το άρθρο 16 της CRPD και τις παρατηρήσεις της Επιτροπής CRPD (2022).
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΙΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
1. Άρθρο 4(1) – Αντικατάσταση της λέξης «διαχωρίζονται» με «κατατάσσονται»
Προτείνεται η χρήση της λέξης «κατατάσσονται» για μεγαλύτερη νομική σαφήνεια και ερμηνευτική συνέπεια με το άρθρο 19 της CRPD. Η φράση «διαχωρίζονται» δημιουργεί ασάφεια και μπορεί να οδηγήσει σε διαφοροποιήσεις ερμηνείας μεταξύ κατηγοριών υπηρεσιών.
2. Άρθρο 4(1)(θ)-(ι) – Νέες κατηγορίες παρόχων (Υποστηρικτική Τεχνολογία & Ψηφιακή Προσβασιμότητα)
Εισαγωγή νέων κατηγοριών παρόχων για την υποστήριξη της ψηφιακής προσβασιμότητας και της τεχνολογικής ενδυνάμωσης των ατόμων με αναπηρίες, σύμφωνα με την Οδηγία (ΕΕ) 2019/882 και το άρθρο 19 της CRPD. Η απουσία τους αφήνει κενό στο θεσμικό πλαίσιο για σύγχρονες μορφές στήριξης.
3. Άρθρο 4(2) – Προσθήκη αναφοράς σε φυσικά πρόσωπα (αυτοεργοδοτούμενοι πάροχοι)
Προτείνεται ρητή αναφορά στα φυσικά πρόσωπα ως δυνητικούς παρόχους υπηρεσιών ανεξάρτητης διαβίωσης, ώστε να διασφαλίζεται η επαγγελματική ισότητα και η ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά, σύμφωνα με το άρθρο 5 της CRPD.
4. Άρθρο 4(4)(α)-(γ) – Εμπλουτισμός για συμμετοχή ατόμου, εύλογες προσαρμογές και ελεύθερη επιλογή
Προτείνεται η ενίσχυση των υποπαραγράφων ώστε να αναφέρεται ρητά η συμμετοχή του ίδιου του ατόμου στη λήψη αποφάσεων, η παροχή εύλογων προσαρμογών και η ελεύθερη επιλογή παρόχου. Η παράλειψη αυτών συνιστά περιορισμό της αυτοδιάθεσης και αντίκειται στο άρθρο 19 της CRPD.
5. Άρθρο 4(5) – Ρήτρα ελεύθερης επιλογής χωρίς διακρίσεις και ειδική μέριμνα για παιδιά
Προτείνεται η προσθήκη πρόνοιας που κατοχυρώνει την ελεύθερη επιλογή υπηρεσίας χωρίς διακρίσεις και εισάγει ειδική μέριμνα για παιδιά με αναπηρίες. Η απουσία αυτής της διάταξης αφήνει εκτός προστασίας ευάλωτες ηλικιακές ομάδες, παραβιάζοντας τα άρθρα 7 CRPD και 23 CRC.
6. Άρθρο 5(1) – Νομοτεχνική αναδιατύπωση για διάκριση φυσικού / νομικού προσώπου
Προτείνεται καθαρή διατύπωση που να διαχωρίζει τις ευθύνες φυσικού και νομικού προσώπου, ώστε να αποφευχθεί ο αποκλεισμός φυσικών προσώπων από την αδειοδότηση. Η τρέχουσα μορφή δύναται να θεωρηθεί διακριτική και μη συμβατή με το άρθρο 5 CRPD.
7. Άρθρο 5(7) – Νέα πρόνοια GDPR και CRPD στο Μητρώο Αδειούχων
Προτείνεται η ενσωμάτωση ρήτρας συμμόρφωσης με τον GDPR και την CRPD όσον αφορά την τήρηση του Μητρώου Αδειούχων. Η έλλειψη τέτοιας πρόνοιας αυξάνει τον κίνδυνο παραβίασης προσωπικών δεδομένων, με κυρώσεις βάσει του GDPR (έως €50.000).
8. Άρθρο 5(13)-(15) – Επικαιροποίηση πιστοποιητικών ποινικού μητρώου και υγείας
Προτείνεται να καθορίζεται υποχρεωτική ανανέωση των πιστοποιητικών ανά 3 έτη, ώστε να αποφεύγεται η απασχόληση μη κατάλληλων προσώπων. Η έλλειψη επικαιροποίησης συνιστά παραβίαση του άρθρου 16 της CRPD περί προστασίας από εκμετάλλευση και κακοποίηση.
9. Άρθρο 5(15)(β) – Ρήτρα μη διάκρισης στα πιστοποιητικά
Προτείνεται η ρητή πρόνοια ότι οι διαδικασίες έκδοσης πιστοποιητικών δεν μπορούν να εισάγουν διάκριση λόγω αναπηρίας. Η απουσία της επιτρέπει άνιση μεταχείριση και παραβιάζει το άρθρο 27 της CRPD.
10. Άρθρο 5(19) – Περιοδική εκπαίδευση παρόχων
Προτείνεται η υποχρεωτική περιοδική επιμόρφωση παρόχων κάθε 3 έτη σε θέματα δικαιωματικής προσέγγισης και καθολικού σχεδιασμού. Η μη εφαρμογή οδηγεί σε μειωμένη ποιότητα υπηρεσιών και σε παραβίαση του άρθρου 4(3) CRPD.
11. Άρθρο 5(23) – Συμμετοχή οργανώσεων ΑμεΑ σε διαβουλεύσεις
Προτείνεται η καθιέρωση της θεσμοθετημένης συμμετοχής των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων ατόμων με αναπηρίες και της ΚΥΣΟΑ στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και ελέγχου εφαρμογής του Νόμου, όπως απαιτεί το άρθρο 4(3) της CRPD.
12. Άρθρο 5(24) – Υποχρέωση πρόληψης κακοποίησης και εκμετάλλευσης ΑμεΑ
Προτείνεται η εισαγωγή ρητής διάταξης που να υποχρεώνει τους παρόχους να αναφέρουν περιστατικά κακοποίησης ή εκμετάλλευσης και να λαμβάνουν μέτρα πρόληψης, σύμφωνα με το άρθρο 16 της CRPD. Η απουσία της συνιστά σοβαρό κενό θεσμικής προστασίας.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΙΙΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
1. Άρθρο 6(1) – Αντικατάσταση της λέξης «διαχωρίζονται» με «κατατάσσονται»
Προτείνεται η νομοτεχνική αντικατάσταση για λόγους σαφήνειας στη νομική ιεράρχηση των παροχών. Η υφιστάμενη διατύπωση προκαλεί ασάφεια και μειώνει τη συνοχή του νόμου, όπως έχει επισημανθεί και από την Επιτροπή CRPD.
2. Άρθρο 6(1)(ιγ) – Προσθήκη Επιδόματος Εργασιακής Ένταξης και Συμμετοχής στην Κοινότητα
Προτείνεται νέα κατηγορία παροχής που θα ενισχύει την απασχόληση και την κοινωνική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες. Η απουσία της συνιστά παράλειψη συμμόρφωσης με τα άρθρα 19, 27 και 29 της CRPD, που κατοχυρώνουν το δικαίωμα στην εργασία και την ενεργή συμμετοχή.
3. Άρθρο 6(1)(ιδ) – Προσθήκη Επιδόματος Επικοινωνίας και Ψηφιακής Πρόσβασης
Προτείνεται νέα παροχή που καλύπτει τις ανάγκες επικοινωνίας και πρόσβασης στην ψηφιακή τεχνολογία, σύμφωνα με το άρθρο 9 της CRPD και την Οδηγία (ΕΕ) 2019/882. Η μη συμπερίληψη δημιουργεί κενό συμμόρφωσης με το EU Accessibility Act.
4. Άρθρο 6(1)(ιε) – Οποιαδήποτε άλλη παροχή αναγκαία για ανεξάρτητη διαβίωση
Προτείνεται η εισαγωγή ρήτρας ευελιξίας ώστε να καλύπτονται μελλοντικές ή μη προβλεπόμενες ανάγκες. Η απουσία τέτοιας διάταξης οδηγεί σε ακαμψία και αδυναμία προσαρμογής σε κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, κατά παράβαση των άρθρων 3 και 19 CRPD.
5. Άρθρο 6(2) – Αναδιατύπωση για όρους «διάρκεια», «ύψος» και «λοιποί όροι»
Προτείνεται σαφής καθορισμός των παραμέτρων των παροχών ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια και η ασφάλεια δικαίου. Η ελλιπής διατύπωση περιορίζει τη δυνατότητα ελέγχου και λογοδοσίας.
6. Άρθρο 6(3) – Σύνδεση με άρθρο 8 και νέες υποπαραγράφους (α)–(γ)
Προτείνεται η ενίσχυση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρίες στις διαδικασίες αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων. Η απουσία συμμετοχικών μηχανισμών αντίκειται στα άρθρα 3, 9, 12 και 19 της CRPD.
7. Άρθρο 6(4) – Ελεύθερη επιλογή χωρίς διακρίσεις και ειδική μέριμνα για παιδιά
Προτείνεται να διασφαλιστεί το δικαίωμα επιλογής παροχών χωρίς διακρίσεις και να προστεθεί ειδική μέριμνα για παιδιά με αναπηρίες, σύμφωνα με τα άρθρα 5 και 7 της CRPD και τη CRC.
8. Άρθρο 6(5)(α) – Δικαίωμα εργασίας, εκπαίδευσης και κοινωνικής ζωής
Προτείνεται αναδιατύπωση ώστε οι παροχές να λειτουργούν ως μηχανισμός ένταξης και όχι ως αντικίνητρο για απασχόληση. Η υφιστάμενη διατύπωση ενδέχεται να έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 27 της CRPD.
9. Άρθρο 6(5)(β) – Ρήτρα μη διάκρισης (φύλο, ηλικία, είδος αναπηρίας, τόπος διαμονής)
Προτείνεται η προσθήκη καθολικής ρήτρας ισότητας, ώστε να διασφαλίζεται η οριζόντια εφαρμογή της αρχής της μη διάκρισης. Η παράλειψη της διάταξης αυτής παραβιάζει το άρθρο 5 της CRPD και υπονομεύει την ίση μεταχείριση.
10. Άρθρο 6(6) – Ρητή αναφορά στο πρόσθετο κόστος αναπηρίας
Προτείνεται η ενσωμάτωση ρήτρας που αναγνωρίζει το πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται η αναπηρία για τη διαβίωση, εργασία και κοινωνική ένταξη του ατόμου. Η απουσία της οδηγεί σε ανεπαρκή τεκμηρίωση των επιδομάτων και παραβιάζει τα άρθρα 20, 27 και 28 της CRPD.
11. Άρθρο 6(7) – Παροχές ακατάσχετες, αμεταβίβαστες, μη συμψηφιζόμενες
Προτείνεται να διασφαλιστεί νομοθετικά ότι οι παροχές δεν κατάσχονται, δεν μεταβιβάζονται και δεν συμψηφίζονται με άλλα εισοδήματα. Η απουσία αυτής της πρόνοιας εκθέτει την Κυπριακή Δημοκρατία σε παρατηρήσεις από την ΕΕ και το ΔΕΕ (άρθρο 34 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων).
12. Άρθρο 6(8) – Ειδική μέριμνα για παιδιά με αναπηρία
Προτείνεται η ρητή κατοχύρωση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού και της συμπερίληψής του στα προγράμματα παροχών, σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 23 της CRPD και τη CRC.
13. Άρθρο 6Α – Εργασιακή Ένταξη και Κίνητρα Εργοδοτών
Προτείνεται νέο άρθρο για ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, όπως φορολογικά κίνητρα και επιχορηγήσεις εργοδοτών που προσλαμβάνουν άτομα με αναπηρίες. Η απουσία αυτής της διάταξης αποτελεί παράλειψη συμμόρφωσης με το άρθρο 27 της CRPD και τις παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2022).
14. Άρθρο 6Β – Αποϊδρυματοποίηση και Κοινοτική Διαβίωση
Προτείνεται νέα διάταξη που θα κατοχυρώνει την υποχρέωση του κράτους να αναπτύσσει υπηρεσίες στην κοινότητα και να περιορίζει σταδιακά την ιδρυματική φροντίδα. Η διατήρηση ιδρυματικών δομών παραβιάζει το άρθρο 19 της CRPD και τις σχετικές παρατηρήσεις CRPD (2022 §§ 35–37).
15. Άρθρο 6Γ – Πολιτική Συμμετοχή και Εκλογικά Δικαιώματα
Προτείνεται η εισαγωγή νέου άρθρου που θα διασφαλίζει το δικαίωμα ψήφου και υποψηφιότητας όλων των ατόμων με αναπηρίες, χωρίς εξαιρέσεις λόγω νομικής ικανότητας ή αναπηρίας, σύμφωνα με το άρθρο 29 της CRPD και τις παρατηρήσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ IV ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
1. Άρθρο 7(1) – Αναδιατύπωση: Προθεσμία απάντησης 60 ημερών και ρητή αναφορά στο Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες
Προτείνεται η προσθήκη σαφούς προθεσμίας απάντησης εντός 60 ημερών για την εξέταση αιτήσεων, καθώς και ρητή αναφορά στο αρμόδιο Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες. Η απουσία προθεσμίας οδηγεί σε διοικητικές καθυστερήσεις και παραβίαση του άρθρου 41 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
2. Άρθρο 7(2) – Δικαίωμα αίτησης από γονέα, κηδεμόνα ή υποστηρικτικό πρόσωπο
Προτείνεται η ρητή κατοχύρωση δικαιώματος υποβολής αίτησης από υποστηρικτικό πρόσωπο, πέραν του γονέα ή κηδεμόνα, ώστε να εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτική και συμμετοχική διαδικασία, όπως προβλέπουν τα άρθρα 7 της CRPD και 23 της CRC.
3. Άρθρο 7(3) – Προσβάσιμες μορφές αίτησης (Braille, νοηματική, ηλεκτρονική)
Προτείνεται η θεσμοθέτηση προσβάσιμων μορφών αίτησης σε Braille, νοηματική γλώσσα και ηλεκτρονική μορφή. Η μη ύπαρξη τέτοιων μορφών αντιβαίνει στο άρθρο 9 της CRPD και στην Οδηγία (ΕΕ) 2019/882 για την προσβασιμότητα υπηρεσιών.
4. Άρθρο 7(4) – Καθολικός σχεδιασμός πληροφοριακών συστημάτων (WCAG 2.2 & EN 301 549)
Προτείνεται η ενσωμάτωση διεθνών προτύπων καθολικού σχεδιασμού στα πληροφοριακά συστήματα του Υφυπουργείου. Η απουσία αυτής της πρόνοιας δημιουργεί μη συμμόρφωση με την Οδηγία (ΕΕ) 2024/882 και μπορεί να επιφέρει κυρώσεις έως €150.000.
5. Άρθρο 7Α – Εφαρμογή καθολικού σχεδιασμού σε όλες τις δημόσιες πολιτικές
Προτείνεται η εισαγωγή νέου άρθρου που να υποχρεώνει όλα τα υπουργεία και υπηρεσίες να εφαρμόζουν καθολικό σχεδιασμό στις δημόσιες πολιτικές. Η απουσία μιας τέτοιας διάταξης περιορίζει τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στη λήψη αποφάσεων και αντίκειται στα άρθρα 3 και 4 της CRPD.
6. Άρθρο 7Β – Συμπεριληπτική Εκπαίδευση Παιδιών με Αναπηρίες
Προτείνεται νέο άρθρο που να κατοχυρώνει ρητά τη συμπεριληπτική εκπαίδευση όλων των παιδιών με αναπηρίες σε γενικά σχολεία, σύμφωνα με το άρθρο 24 της CRPD. Η διατήρηση του υφιστάμενου διαχωριστικού μοντέλου εκπαίδευσης παραβιάζει το δικαίωμα ισότιμης συμμετοχής.
7. Άρθρο 8(1)(α)-(γ) – Αυτοαξιολόγηση, συμμετοχή Συμβούλου, επιστημονική αξιολόγηση
Προτείνεται η διασφάλιση ότι η αξιολόγηση των αναγκών θα γίνεται με συμμετοχή του ίδιου του ατόμου και του Συμβούλου Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων. Η απουσία συμμετοχικών διαδικασιών παραβιάζει τα άρθρα 3, 12 και 19 της CRPD.
8. Άρθρο 8 – Νέα πρόβλεψη εξατομικευμένου σχεδίου στήριξης
Προτείνεται η εισαγωγή υποχρέωσης κατάρτισης εξατομικευμένου σχεδίου στήριξης, με τη συμμετοχή του ατόμου και των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρίες. Η απουσία τέτοιας πρόνοιας οδηγεί σε οριζόντια και μη προσαρμοσμένα μέτρα, παραβιάζοντας το άρθρο 19 της CRPD.
9. Άρθρο 8(2) – Διαγραφή αυτεπάγγελτης αξιολόγησης χωρίς συναίνεση
Προτείνεται να διαγραφεί η δυνατότητα αυτεπάγγελτης αξιολόγησης χωρίς συναίνεση του ατόμου, καθώς προσκρούει στο άρθρο 12 της CRPD περί αυτοδιάθεσης και ελεύθερης βούλησης.
10. Άρθρο 9(1) – Αιτιολογημένη απόφαση από τον Διευθυντή του Τμήματος
Προτείνεται ρητή υποχρέωση έκδοσης αιτιολογημένης απόφασης από τον Διευθυντή του Τμήματος, ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμα σε δίκαιη διαδικασία και έννομη προστασία, όπως ορίζεται στο άρθρο 30 του Συντάγματος και στο άρθρο 6 της ΕΣΔΑ.
11. Άρθρο 9(3) – Προστασία νόμιμης εμπιστοσύνης – προσωρινές παροχές δεν ανακαλούνται
Προτείνεται η καθιέρωση αρχής προστασίας νόμιμης εμπιστοσύνης για τους δικαιούχους. Οι προσωρινές παροχές δεν θα πρέπει να ανακαλούνται αναδρομικά, ώστε να διασφαλίζεται η οικονομική ασφάλεια των ατόμων με αναπηρίες, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.
12. Άρθρο 10(1)-(4) – Αιτιολογημένη ένσταση, ηλεκτρονική πλατφόρμα, ανεξάρτητοι μηχανισμοί
Προτείνεται η καθιέρωση ηλεκτρονικής διαδικασίας υποβολής ένστασης και ανεξάρτητης επιτροπής εξέτασης, ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής (άρθρο 13 της CRPD).
13. Άρθρο 10Α – Δωρεάν ή επιδοτούμενη νομική βοήθεια, διερμηνεία και προσβάσιμες διαδικασίες
Προτείνεται νέο άρθρο για τη διασφάλιση πρόσβασης στη δικαιοσύνη με παροχή δωρεάν ή επιδοτούμενης νομικής βοήθειας και διερμηνείας, σύμφωνα με το άρθρο 13 της CRPD και τη νομολογία του ΕΔΑΔ.
14. Άρθρο 11(1)-(4) – Ενίσχυση Εθνικού Μητρώου Ατόμων με Αναπηρίες – συμμόρφωση με GDPR & CRPD
Προτείνεται η ενίσχυση του Εθνικού Μητρώου Ατόμων με Αναπηρίες με ρήτρες διαφάνειας και προστασίας προσωπικών δεδομένων, σε συμμόρφωση με το άρθρο 8 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και το άρθρο 22 της CRPD.
15. Άρθρο 13(2) – Ρυθμίσεις εκπροσώπου με συμμετοχή του ίδιου του ατόμου, χωρίς σύγκρουση συμφερόντων
Προτείνεται η πρόβλεψη ότι κάθε εκπρόσωπος ενεργεί μόνο με τη συμμετοχή του ίδιου του ατόμου και χωρίς οικονομική ή άλλη σύγκρουση συμφερόντων. Η απουσία τέτοιας διάταξης ενέχει κίνδυνο κατάχρησης και πατερναλισμού, αντίθετα με το άρθρο 12 της CRPD.
16. Άρθρο 14(2)-(3) – Μέτρα υποστήριξης αντί περιορισμού δικαιοπρακτικής ικανότητας
Προτείνεται η αντικατάσταση οποιουδήποτε περιοριστικού μέτρου δικαιοπρακτικής ικανότητας με σύστημα υποστηρικτικής λήψης αποφάσεων. Οποιοσδήποτε περιορισμός παραβιάζει το άρθρο 12 της CRPD και τις σχετικές παρατηρήσεις της Επιτροπής του ΟΗΕ.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ V ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
1. Άρθρο 15(1) – Αναφορά στην αρχή της αναλογικότητας, στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και στη συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό (άρθρο 33 CRPD)
Προτείνεται η ρητή ενσωμάτωση της αρχής της αναλογικότητας και του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, καθώς και η συνεργασία με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Η απουσία αυτής της πρόνοιας αποδυναμώνει τη θεσμική εποπτεία και παραβιάζει το άρθρο 33 της CRPD.
2. Άρθρο 15 – Νέα διαδικασία εισόδου σε υποστατικά μόνο με δικαστικό ένταλμα και παρουσία του ατόμου ή εκπροσώπου
Προτείνεται η πρόβλεψη ότι η είσοδος σε κατοικία θα επιτρέπεται μόνο με δικαστικό ένταλμα και παρουσία του ίδιου του ατόμου ή του νόμιμου εκπροσώπου του. Η απουσία τέτοιας εγγύησης παραβιάζει το άρθρο 15 του Συντάγματος και το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ για την προστασία της ιδιωτικής κατοικίας.
3. Άρθρο 15(1)(β) – Υποχρέωση εύλογων προσαρμογών και υποστήριξης στις διαδικασίες ελέγχου
Προτείνεται η εισαγωγή υποχρέωσης παροχής εύλογων προσαρμογών κατά τους ελέγχους, ώστε να αποφεύγεται κάθε διάκριση λόγω αναπηρίας, σε συμμόρφωση με τα άρθρα 5 και 9 της CRPD και την Οδηγία 2000/78/ΕΚ.
4. Άρθρο 15(3) – Συνεχής εποπτεία για πρόληψη κακοποίησης και θεσμικής βίας
Προτείνεται η εισαγωγή μηχανισμού συνεχούς εποπτείας για την πρόληψη θεσμικής βίας, σύμφωνα με τα άρθρα 16 της CRPD και 3 της ΕΣΔΑ. Η απουσία του συνιστά θεσμική αδράνεια και παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων.
5. Άρθρο 15Α – Παρακολούθηση εφαρμογής από Εθνικό Μηχανισμό (άρθρο 33 CRPD)
Προτείνεται η θεσμοθέτηση του Εθνικού Μηχανισμού ως σημείου συντονισμού για την εφαρμογή του Νόμου. Η μη ύπαρξη συντονιστικού φορέα αντιβαίνει στο άρθρο 33 της CRPD και έχει επανειλημμένα επισημανθεί από την Επιτροπή του ΟΗΕ.
6. Άρθρο 15Β – Επείγουσες Καταστάσεις και Πολιτική Προστασία
Προτείνεται η εισαγωγή διάταξης που να διασφαλίζει την προστασία των ατόμων με αναπηρίες σε καταστάσεις κινδύνου ή φυσικών καταστροφών, σύμφωνα με το άρθρο 11 της CRPD. Η απουσία πρόνοιας οδηγεί σε αποκλεισμό από πολιτικές πολιτικής προστασίας.
7. Άρθρο 15Γ – Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση της Κοινωνίας
Προτείνεται η δημιουργία εθνικής στρατηγικής ενημέρωσης και εκπαίδευσης της κοινωνίας σε θέματα αναπηρίας, με στόχο την καταπολέμηση στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Η μη ύπαρξη τέτοιας στρατηγικής παραβιάζει το άρθρο 8 της CRPD.
8. Άρθρο 16 – Αναδιατύπωση: εξαιρεί πράξεις χωρίς δόλο, κατοχυρώνει δικαίωμα νομικής βοήθειας και εύλογες προσαρμογές
Προτείνεται η αναδιατύπωση του άρθρου 16 ώστε να εξαιρούνται πράξεις χωρίς δόλο, καθώς και η κατοχύρωση του δικαιώματος σε νομική βοήθεια και εύλογες προσαρμογές κατά τη διαδικασία. Η υφιστάμενη διατύπωση ενέχει κίνδυνο ποινικοποίησης της αναπηρίας και παραβίασης των άρθρων 5, 12 και 13 της CRPD.
9. Άρθρο 16(8)-(9) – Μείωση ποινών και προσθήκη κοινωνικής ρήτρας προστασίας
Προτείνεται η προσαρμογή των ποινών ώστε να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας και να προστεθεί κοινωνική ρήτρα που να προστατεύει τους δικαιούχους από υπερβολικές κυρώσεις. Η έλλειψη τέτοιων ρητρών μπορεί να οδηγήσει σε παραβίαση των άρθρων 49 και 52 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
10. Άρθρο 16(6) – Ρήτρα προστασίας: η είσπραξη προστίμων δεν στερεί πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες
Προτείνεται η εισαγωγή ρήτρας που διασφαλίζει ότι η είσπραξη διοικητικών προστίμων δεν θα στερεί από το άτομο πρόσβαση σε βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, σε συμμόρφωση με το άρθρο 28 της CRPD.
11. Άρθρο 17 – Εμπλουτισμένες μεταβατικές διατάξεις: προσβάσιμη ενημέρωση, διαβούλευση, δικαίωμα επιλογής
Προτείνεται η ενίσχυση των μεταβατικών διατάξεων ώστε να διασφαλίζεται η προσβάσιμη ενημέρωση των πολιτών, η δημόσια διαβούλευση και το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής υπηρεσιών, σύμφωνα με τα άρθρα 4(3), 9 και 19 της CRPD.
12. Άρθρο 17(6) – Απαγόρευση οπισθοδρόμησης – τα ωφελήματα δεν μειώνονται
Προτείνεται η καθιέρωση ρητής διάταξης που να απαγορεύει τη μείωση υφιστάμενων ωφελημάτων, σε εφαρμογή της αρχής της μη οπισθοδρόμησης που προβλέπει το άρθρο 4 της CRPD.
13. Άρθρο 18(2) – Υποχρεωτική διαβούλευση με οργανώσεις ΑμεΑ και Επιτρόπους
Προτείνεται η ρητή κατοχύρωση υποχρεωτικής διαβούλευσης με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες, την Επίτροπο Διοικήσεως και τους αρμόδιους Επιτρόπους, σύμφωνα με τα άρθρα 4 και 33 της CRPD.
14. Άρθρο 19(3Α) – Εξουσιοδότηση στην αρμόδια αρχή για καθορισμό τεχνικών προδιαγραφών
Προτείνεται η παροχή εξουσιοδότησης στην αρμόδια αρχή για την επικαιροποίηση τεχνικών προδιαγραφών με ευελιξία και διαβούλευση. Η απουσία αυτής της δυνατότητας μειώνει την αποτελεσματικότητα και την προσαρμοστικότητα της νομοθεσίας.
15. Άρθρο 20 – Ρήτρα πλήρους εφαρμογής εντός 24 μηνών
Προτείνεται να καθοριστεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την πλήρη εφαρμογή του Νόμου εντός 24 μηνών από τη δημοσίευσή του, ώστε να διασφαλιστεί η διοικητική συνέπεια και η συμμόρφωση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα καλής νομοθέτησης.
ΝΟΜΙΚΗ ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΗ από SOTERIOU & MATHAIOU ADVOCATES – LEGAL ADVISORS
Επί του «Νόμου περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρίες του 2025»
I ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα γνωμάτευση συντάσσεται στο πλαίσιο νομοτεχνικού ελέγχου συμβατότητας του ανωτέρω Νόμου με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (εφεξής «η Σύμβαση» ή «CRPD»), η οποία έχει κυρωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία με τον Νόμο 8(ΙΙΙ)/2011 και συνεπώς δεσμεύει νομικά το κράτος.
Σκοπός της γνωμάτευσης είναι:
1. Να διαπιστωθεί εάν οι διατάξεις του νέου νόμου συνάδουν με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση,
2. Να εντοπισθούν τυχόν σημεία αντίθεσης ή περιορισμών, και
3. Να υποδειχθούν νομοτεχνικές και πολιτικές βελτιώσεις ώστε το εθνικό πλαίσιο να εναρμονίζεται πλήρως με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η ανάλυση βασίζεται:
• στο πλήρες κείμενο του Νόμου (2025),
• στο κείμενο της CRPD και των Γενικών Σχολίων της Επιτροπής CRPD (ιδίως τα Γενικά Σχόλια υπ’ αρ. 1, 2, 5, 6 και 7),
• και στις αρχές του διεθνούς δικαίου περί μη διάκρισης, προσβασιμότητας, αυτονομίας και συμμετοχής.
I ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
Ο Νόμος αποτελεί αξιόλογη πρωτοβουλία για την προώθηση της κοινωνικής συμπερίληψης των ατόμων με αναπηρίες και δηλώνει ρητά ότι εδράζεται στις αρχές της Σύμβασης.
Ωστόσο, κατά την ανάλυση των άρθρων του, διαπιστώθηκαν οκτώ (8) συγκεκριμένες διατάξεις ή πρακτικές εφαρμογής που παρουσιάζουν ουσιαστικές αποκλίσεις από τα υποχρεωτικά πρότυπα της CRPD.
Οι αποκλίσεις αυτές αφορούν:
1. Περιορισμό των δικαιούχων,
2. Διαδικασία αξιολόγησης και ανάκλησης παροχών,
3. Εσωτερικές διακρίσεις μεταξύ κατηγοριών αναπηριών,
4. Μη θεσμοθετημένη συμμετοχή των οργανώσεων ΑμεΑ,
5. Υπερβολικές εξουσίες ελέγχου της διοίκησης,
6. Καταβολή παροχών μέσω τρίτων χωρίς εγγυήσεις,
7. Παράλειψη ειδικών διατάξεων για γυναίκες και παιδιά με αναπηρίες,
8. Ελλείψεις στην προσβασιμότητα και την επικοινωνία.
Η ακόλουθη ανάλυση εξετάζει αναλυτικά καθένα από τα σημεία αυτά.
I ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
1. Περιορισμός των δικαιούχων (Άρθρο 2)
Ο Νόμος προβλέπει ότι δικαιούχος θεωρείται άτομο με αναπηρία το οποίο:
• είναι Κύπριος ή πολίτης κράτους μέλους της Ε.Ε.,
• έχει μόνιμη διαμονή στη Δημοκρατία επί 12 μήνες, ή προσωρινής προστασίας ή
• είναι αλλοδαπός με καθεστώς πρόσφυγα ή συμπληρωματικής προστασίας.
Η διάταξη αυτή εισάγει αδικαιολόγητη διάκριση σε βάρος άλλων κατηγοριών ατόμων με αναπηρίες, όπως:
• αιτητές ασύλου,
• προσωρινοί εργαζόμενοι ή φοιτητές με νόμιμη διαμονή,
• ή πρόσωπα που διαμένουν λιγότερο από 12 μήνες.
Η Σύμβαση (άρθρα 1, 5 και 18) αναγνωρίζει δικαιώματα σε όλα τα άτομα με αναπηρίες ανεξάρτητα από ιθαγένεια ή καθεστώς διαμονής, και η πρόσβαση σε υπηρεσίες και υποστήριξη αποτελεί καθολικό δικαίωμα, όχι προνόμιο συγκεκριμένης κατηγορίας πολιτών.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 5(2) CRPD: απαγόρευση κάθε διάκρισης,
• Άρθρο 18 CRPD: ελευθερία διαμονής και ίση αναγνώριση ενώπιον του νόμου,
• Άρθρο 28 CRPD: ίση πρόσβαση σε κοινωνική προστασία.
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Η έννοια του “δικαιούχου” πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να περιλαμβάνει όλα τα άτομα με αναπηρίες που διαμένουν νομίμως στη Δημοκρατία, ανεξαρτήτως ιθαγένειας ή διάρκειας διαμονής. Ο χρονικός περιορισμός των 12 μηνών δεν συμβιβάζεται με την αρχή της ισότητας.
1. Διαδικασία αξιολόγησης και ανακλήσεων (Άρθρο 8)
Η αρμόδια αρχή έχει εξουσία:
• να προβαίνει αυτεπάγγελτα σε αξιολόγηση,
• να τροποποιεί ή να ανακαλεί παροχές εάν κρίνει ότι “δεν είναι πλέον απαραίτητες”.
Η διάταξη δεν προβλέπει:
• συμμετοχή ή συναίνεση του ατόμου με αναπηρία,
• υποχρεωτική κοινοποίηση λόγων ανάκλησης,
• δικαίωμα προσφυγής ενώπιον ανεξάρτητου σώματος.
Αυτό παραβιάζει την αρχή της αυτονομίας και δικαιοπρακτικής ικανότητας (άρθρο 12 CRPD) και υπονομεύει το δικαίωμα του ατόμου να λαμβάνει αποφάσεις που το αφορούν.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 12 (νομική ικανότητα και υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων),
• Άρθρο 19 (ανεξάρτητη διαβίωση),
• Άρθρο 13 (πρόσβαση στη δικαιοσύνη).
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Εισαγωγή ρητής πρόνοιας συμμετοχής του δικαιούχου στη διαδικασία αξιολόγησης, κατοχύρωση δικαιώματος ένστασης ενώπιον ανεξάρτητης επιτροπής, και υποχρεωτική αιτιολόγηση κάθε διοικητικής απόφασης.
1. Εσωτερικές διακρίσεις ανά κατηγορία αναπηρίας (Άρθρο 6 & Παράρτημα 3)
Το Παράρτημα 3 διαχωρίζει τα επιδόματα και παροχές ανά τύπο ή βαθμό αναπηρίας, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το εύρος των λειτουργικών αναγκών.
Η διάκριση αυτή δημιουργεί ανισότητες μεταξύ ατόμων με διαφορετικού είδους αναπηρίες, καθώς το ύψος ή το είδος στήριξης δεν αντικατοπτρίζει το πραγματικό επίπεδο εξάρτησης ή τις ανάγκες υποστήριξης.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 5(2) CRPD – μη διάκριση,
• Άρθρο 19 – ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες υποστήριξης,
• Άρθρο 28 – επαρκές βιοτικό επίπεδο.
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Ενοποίηση του συστήματος επιδομάτων βάσει λειτουργικής αξιολόγησης (functional assessment) και όχι ιατρικής κατηγοριοποίησης, με εξατομικευμένα προγράμματα υποστήριξης.
1. Ανεπαρκής θεσμοθέτηση συμμετοχής οργανώσεων ατόμων με αναπηρίες (Άρθρα 5, 8, 10)
Η συμμετοχή των οργανώσεων ΑμεΑ, συμπεριλαμβανομένης της ΚΥΣΟΑ, δεν είναι υποχρεωτική, αλλά εξαρτάται από πρόσκληση της αρμόδιας αρχής.
Η πρακτική αυτή αντιβαίνει στο άρθρο 4(3) της Σύμβασης, το οποίο υποχρεώνει τα κράτη να εξασφαλίζουν στενή διαβούλευση και ενεργό εμπλοκή των ατόμων με αναπηρίες μέσω των οργανώσεών τους σε κάθε διαδικασία λήψης αποφάσεων που τα αφορά.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 4(3) CRPD,
• Γενικό Σχόλιο 7 της Επιτροπής CRPD (2018).
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Ρητή κατοχύρωση θεσμικής και υποχρεωτικής συμμετοχής των οργανώσεων σε όλα τα στάδια σχεδιασμού, εφαρμογής και παρακολούθησης πολιτικών.
1. Εξουσίες ελέγχου της αρμόδιας αρχής (Άρθρο 15)
Η αρμόδια αρχή δύναται να εισέρχεται σε υποστατικά χωρίς ένταλμα, να επιθεωρεί, να κατακρατεί έγγραφα ή αντικείμενα.
Αν και προβλέπεται ότι η είσοδος σε κατοικία απαιτεί ένταλμα, η εξουσία αυτή παραμένει ιδιαίτερα ευρεία και ενδέχεται να οδηγήσει σε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και της προσωπικής αξιοπρέπειας.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 22 CRPD (σεβασμός της ιδιωτικής ζωής),
• Άρθρο 17 CRPD (προστασία σωματικής και ψυχικής ακεραιότητας).
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Θέσπιση αυστηρών διαδικαστικών εγγυήσεων: υποχρεωτική δικαστική εξουσιοδότηση, προηγούμενη ειδοποίηση, και σαφή ορισμό των περιπτώσεων όπου επιτρέπεται ο έλεγχος.
1. Καταβολή παροχών μέσω τρίτων (Άρθρο 13)
Ο Νόμος επιτρέπει τη χορήγηση παροχών σε τρίτο πρόσωπο (γονέα, κηδεμόνα, εκπρόσωπο) όταν ο δικαιούχος “δεν μπορεί” να διαχειριστεί τον λογαριασμό του, χωρίς ρητές εγγυήσεις.
Η ρύθμιση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε καταχρηστική διαχείριση και σε περιορισμό της αυτοδιάθεσης, αντί να προάγει υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 12(4) CRPD (εγγυήσεις κατά της κατάχρησης στη λήψη υποστήριξης),
• Γενικό Σχόλιο 1 (υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων).
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Θεσμοθέτηση συστήματος “υποστηριζόμενης διαχείρισης” με:
• έγκριση και συναίνεση του ίδιου του δικαιούχου,
• μηχανισμούς ελέγχου,
• και περιοδική επανεξέταση της σχέσης εκπροσώπησης.
1. Έλλειψη ειδικών διατάξεων για γυναίκες και παιδιά με αναπηρίες
Ο Νόμος δεν περιλαμβάνει ειδικά κεφάλαια ή πρόνοιες για:
• γυναίκες με αναπηρίες (βία, ισότητα στην απασχόληση, σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία),
• παιδιά με αναπηρίες (εκπαίδευση, συμμετοχή, προστασία από κακοποίηση).
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 6 CRPD (γυναίκες και κορίτσια με αναπηρίες),
• Άρθρο 7 CRPD (παιδιά με αναπηρίες).
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Προσθήκη αυτοτελών διατάξεων που θα προβλέπουν:
• ειδικά προγράμματα ενδυνάμωσης γυναικών,
• μέτρα πρόληψης κακοποίησης,
• και διαδικασίες συμμετοχής των παιδιών στη λήψη αποφάσεων που τα αφορούν.
1. Ελλείψεις στην προσβασιμότητα και επικοινωνία
Ο Νόμος αναφέρει αποκλειστικά τον “διερμηνέα Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας” ως μέτρο προσβασιμότητας, χωρίς αναφορά σε άλλες μορφές επικοινωνίας.
Αυτό περιορίζει την προσβασιμότητα ατόμων με τύφλωση, με αυτισμό ή με άλλες μορφές αναπηρίας, παραβιάζοντας την υποχρέωση καθολικής προσβασιμότητας.
Ασυμβατότητα με:
• Άρθρο 9 CRPD (προσβασιμότητα),
• Άρθρο 21 CRPD (ελευθερία έκφρασης και πρόσβαση στην πληροφόρηση).
Νομοτεχνική Εισήγηση:
Επέκταση του άρθρου ώστε να περιλαμβάνει ρητά:
• έγγραφα σε Braille και απλοποιημένη γλώσσα,
• προσβάσιμες ιστοσελίδες και ψηφιακές υπηρεσίες,
• χρήση ηχητικών και οπτικοποιημένων μέσων ενημέρωσης.
I ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
Η ανάλυση καταδεικνύει ότι, αν και ο Νόμος κινείται σε ορθή κατεύθυνση, περιλαμβάνει ρυθμίσεις που αντίκεινται στις θεμελιώδεις αρχές της CRPD, κυρίως:
• της μη διάκρισης,
• της αυτοδιάθεσης και συμμετοχής,
• της προσβασιμότητας,
• και του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Η μη συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας ενδέχεται να επιφέρει:
• παρατηρήσεις της Επιτροπής CRPD,
• και νομικές συνέπειες σε επίπεδο διεθνούς ελέγχου εφαρμογής της Σύμβασης
I ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ο Νόμος του 2025 είναι σε μεγάλο βαθμό συμβατός με το πνεύμα και τους σκοπούς της Σύμβασης, πλην όμως παρουσιάζει συγκεκριμένες ουσιαστικές αποκλίσεις που περιορίζουν την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες, όπως αυτά κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση. Συνεπώς, η εναρμόνισή του χαρακτηρίζεται ως μερική και ατελής, και απαιτεί νομοτεχνική αναθεώρηση για πλήρη συμμόρφωση.
ΝΟΜΙΚΗ ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΗ από του Νομικούς Συμβούλους του Παγκύπριου Συνδέσμου για Άτομα με Αυτισμό
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ & ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ από SOTERIOU & MATHAIOU ADVOCATES – LEGAL ADVISORS
Σχέδιο Νόμου: «Ο περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος του 2025»
Το παρόν έγγραφο περιλαμβάνει ΜΟΝΟ τις παρατηρήσεις και, όπου ενδείκνυται, εισηγήσεις νομοτεχνικής βελτίωσης, για όλα τα άρθρα του σχεδίου νόμου. Το ύφος είναι νομικό και στοχεύει σε σαφήνεια, αναλογικότητα και πρακτική εφαρμοσιμότητα.
Άρθρο 1 – Συνοπτικός τίτλος
Παρατηρήσεις:
1.Ο τίτλος είναι τυπικά ορθός. Συνιστάται να διασφαλιστεί πλήρης ταύτιση τίτλου σε σώμα νόμου, παραρτήματα και γνωστοποιήσεις για αποφυγή ερμηνευτικών αμφιβολιών.
Άρθρο 2 – Ερμηνεία (ορισμοί)
Παρατηρήσεις:
1.Ο ορισμός «δικαιούχος» θέτει κριτήριο ιθαγένειας/καθεστώτος και 12μηνης μόνιμης διαμονής, το οποίο ενδέχεται να αποκλείσει νόμιμα διαμένοντες με πραγματικές ανάγκες.
2.Η παραπομπή σε «κατευθυντήριες γραμμές ΟΗΕ» για «αντιπροσωπευτικές οργανώσεις» είναι αόριστη (χωρίς ρητή ταυτοποίηση).
3.Η ορολογία για «άτομο με αναπηρία» είναι σύγχρονη· προσοχή σε ιατροκεντρικούς όρους σε δευτερογενή κείμενα.
Εισηγήσεις:
1.Αντικατάσταση 12μήνου με κριτήριο νόμιμης διαμονής/σταθερών δεσμών.
2.Ονομαστική παραπομπή στο ερμηνευτικό κείμενο/οδηγό που υιοθετείται, με μηχανισμό επικαιροποίησης.
3.Ρήτρα ότι οι ορισμοί ερμηνεύονται σύμφωνα με τη CRPD.
Άρθρο 3 – Σκοπός
Παρατηρήσεις:
1.Σαφής στοχοθέτηση ενδυνάμωσης/ανεξάρτητης διαβίωσης. Δεν ενσωματώνονται ρητώς ως κατευθυντήριες αρχές η μη διάκριση, η ισότητα φύλων και η καθολική προσβασιμότητα.
Εισηγήσεις:
1.Προσθήκη ρητής φράσης ότι ο νόμος εφαρμόζεται με βάση τις αρχές ισότητας, μη διάκρισης και καθολικής προσβασιμότητας.
Άρθρο 4 – Κατηγορίες υπηρεσιών & δικαίωμα λήψης
Παρατηρήσεις:
1.Η τυποποίηση μέσω πινάκων ενισχύει διαφάνεια· κίνδυνος υπερτυποποίησης που περιορίζει εξατομίκευση.
2.Η ρήτρα μη διπλής κάλυψης («ίδιου σκοπού») χρειάζεται σαφές τεστ λειτουργικού σκοπού.
Εισηγήσεις:
1.Κανονιστική πράξη με οδηγό σύγκρισης σκοπού/έντασης και ρήτρα εξαίρεσης για τεκμηριωμένες περιπτώσεις.
Άρθρο 5 – Αδειοδότηση παρόχων
Παρατηρήσεις:
1.Τα ιατρικά προαπαιτούμενα πρέπει να συνδέονται μόνο με ουσιώδη καθήκοντα, αλλιώς κινδυνεύουν να επιφέρουν έμμεση διάκριση.
2.Η «προσωρινή παροχή» από μη αδειούχο, αν στερείται αυστηρών χρονικών ορίων/ελέγχου, μπορεί να παγιώσει de facto μη αδειοδοτημένη δραστηριότητα.
3.Η υπουργική ευχέρεια διεύρυνσης μορφών παρόχων απαιτεί μετρήσιμα κριτήρια έλλειψης και δημοσιότητα.
Εισηγήσεις:
1.Θέσπιση Κώδικα Αδειοδότησης (κριτήρια υγείας συνδεδεμένα με καθήκοντα, όριο προσωρινότητας, υποχρεωτικές εκπαιδεύσεις).
2.Ετήσια έκθεση αδειοδότησης/ελλείψεων διαθεσιμότητας.
Άρθρο 6 – Κατηγορίες παροχών (Παράρτημα 3)
Παρατηρήσεις:
1.Κίνδυνος τυπολογικής αντί λειτουργικής κλιμάκωσης παροχών.
2.Η ρήτρα μη λογιστικοποίησης ως εισόδημα είναι κρίσιμη θετική εγγύηση.
Εισηγήσεις:
1.Ρητή αρχή λειτουργικής αξιολόγησης και ρήτρα υπέρβασης ορίων σε εξαιρετικές περιπτώσεις με τεκμηριωμένο κόστος αναπηρίας.
Άρθρο 7 – Υποβολή αίτησης
Παρατηρήσεις:
1.Ορθή πρόβλεψη για ανηλίκους/αδυνατούντες. Λείπουν εγγυήσεις έκφρασης γνώμης ανηλίκου και κανόνες αποτροπής σύγκρουσης συμφερόντων εκπροσώπου.
Εισηγήσεις:
1.Υποχρεωτική ακρόαση ανηλίκου κατά ωριμότητα. Τυποποιημένη δήλωση αμεροληψίας/μη σύγκρουσης συμφερόντων εκπροσώπου.
Άρθρο 8 – Αξιολόγηση & πιστοποίηση
Παρατηρήσεις:
1.Θετικό το συμμετοχικό πλαίσιο (αυτοαξιολόγηση/σύμβουλος).
2.Η αυτεπάγγελτη αξιολόγηση/αφαίρεση χωρίς ρητή προηγούμενη ακρόαση και κατώτατο περιεχόμενο αιτιολογίας δημιουργεί κίνδυνο υπέρμετρης ευχέρειας.
Εισηγήσεις:
1.Υποχρεωτική προηγούμενη ακρόαση πριν από δυσμενή μεταβολή.
2.Δημοσιευμένη μεθοδολογία αξιολόγησης, πρότυπα πορισμάτων και δεσμευτική στάθμιση εισροών (αυτοαξιολόγηση/σύμβουλος).
Άρθρο 9 – Έκδοση απόφασης
Παρατηρήσεις:
1.Θετική πρόβλεψη προέγκρισης για κατεπείγον· απαιτούνται τυποποιημένες προθεσμίες και ελάχιστο περιεχόμενο αιτιολογίας.
Εισηγήσεις:
1.Υπόδειγμα αιτιολογημένης απόφασης και ρητές προθεσμίες έκδοσης σε κατεπείγον.
Άρθρο 10 – Ένσταση
Παρατηρήσεις:
1.Ενδοδιοικητικός μηχανισμός· απουσιάζει ανεξάρτητο δευτεροβάθμιο όργανο.
2.Δεν προβλέπεται ρητά αναστολή εκτέλεσης για δυσμενείς πράξεις που διακόπτουν παροχές μέχρι την κρίση της ένστασης.
Εισηγήσεις:
1.Σύσταση Ανεξάρτητης Επιτροπής Προσφυγών (δεύτερος βαθμός).
2.Ρήτρα αναστολής σε ευαίσθητες περιπτώσεις με τεκμηριωμένη ανάγκη.
Άρθρο 11 – Εθνικό Μητρώο ΑμεΑ
Παρατηρήσεις:
1.Αυτόματη εγγραφή/ένταξη: λειτουργική. Απαιτείται σαφής διακυβέρνηση δεδομένων (υπεύθυνος, σκοποί, χρόνοι διατήρησης, πρόσβαση).
Εισηγήσεις:
1.Δημοσίευση Privacy Notice και Κανονισμού πρόσβασης/διαμοιρασμού δεδομένων.
Άρθρο 12 – Πρόσβαση σε υπηρεσίες
Παρατηρήσεις:
1.Η απευθείας πληρωμή παρόχων από την αρχή μειώνει το ταμειακό βάρος δικαιούχου· απαιτούνται προθεσμίες και πρότυπο σύμβασης.
Εισηγήσεις:
1.Θέσπιση SLA πληρωμών (π.χ. 30 ημέρες) και ενιαίου συμβατικού πλαισίου αρχής–παρόχου.
Άρθρο 13 – Πληρωμή παροχών
Παρατηρήσεις:
1.Χρήσιμη δυνατότητα πληρωμής σε εκπρόσωπο· χρειάζονται εγγυήσεις συναίνεσης, περιοδικός έλεγχος, εύκολη αλλαγή/παύση εκπροσώπου, πρόληψη σύγκρουσης συμφερόντων.
Εισηγήσεις:
1.Θέσπιση πλαισίου Υποστηριζόμενης Διαχείρισης: τεκμηριωμένη συναίνεση, ετήσια επιβεβαίωση, αναφορές χρήσης σε υψηλές παροχές.
Άρθρο 14 – Ρύθμιση θεμάτων άσκησης δικαιωμάτων
Παρατηρήσεις:
1.Ευρεία ρήτρα ευελιξίας της αρχής· κίνδυνος ανόμοιας εφαρμογής χωρίς κριτήρια.
Εισηγήσεις:
1.Καθορισμός κριτηρίων (αναγκαιότητα, προσωρινότητα, αποκλειστικός σκοπός οφέλους), αιτιολογία και δημοσιοποίηση αποφάσεων.
Άρθρο 15 – Εξουσίες επιθεώρησης
Παρατηρήσεις:
1.Είσοδος χωρίς ένταλμα σε μη κατοικίες: απαιτείται τεκμηρίωση «εύλογης υπόνοιας», πρωτόκολλο επιθεώρησης, προθεσμία επιστροφής κατασχεθέντων· ιδιωτικότητα σε δομές διαβίωσης.
Εισηγήσεις:
1.Έκδοση Κώδικα Επιθεωρήσεων και δημοσίευση ετήσιων στατιστικών (έλεγχοι/κυρώσεις).
Άρθρο 16 – Αδικήματα & κυρώσεις
Παρατηρήσεις:
1.Συνύπαρξη ποινικών και διοικητικών κυρώσεων χωρίς σαφή κριτήρια επιλογής οδού· κίνδυνος ne bis in idem.
2.Τα πρόστιμα να συνδέονται με κύκλο εργασιών/βαρύτητα βλάβης (αναλογικότητα).
Εισηγήσεις:
1.Υιοθέτηση «sanctions matrix» (πίνακας κλιμάκωσης) και ρήτρα μη σωρευτικότητας όπου η συνολική κύρωση καθίσταται δυσανάλογη.
Άρθρο 17 – Μεταβατικές
Παρατηρήσεις:
1.Ορθή ρήτρα μη χειροτέρευσης· χρειάζονται τυποποιημένα έντυπα/προθεσμίες και οδικός χάρτης μετάβασης για παρόχους.
Εισηγήσεις:
1.Έκδοση εγκυκλίου μετάβασης με σαφείς οδηγίες προς δικαιούχους/παρόχους.
Άρθρο 18 – Κανονισμοί
Παρατηρήσεις:
1.Κοινοβουλευτικός έλεγχος προβλέπεται· λείπει υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση με οργανώσεις ΑμεΑ.
Εισηγήσεις:
2. Ρήτρα υποχρεωτικής διαβούλευσης και δημοσίευση Σημειώματος Ανάλυσης Επιπτώσεων.
Άρθρο 19 – Γνωστοποιήσεις (σταδιακή εφαρμογή/αναπροσαρμογές)
Παρατηρήσεις:
1.Χρήσιμη δυναμική προσαρμογή· απουσιάζουν διαφανείς δείκτες (πληθωρισμός/κόστος αναπηρίας) και χρονοδιάγραμμα σταδιακής εφαρμογής.
Εισηγήσεις:
1.Ετήσια δημόσια έκθεση για αυξήσεις/νέες κατηγορίες και σύνδεση με δείκτη κόστους αναπηρίας.
Άρθρο 20 – Έναρξη ισχύος
Παρατηρήσεις:
1.Τυπική διάταξη. Συνίσταται συνοδευτικό χρονοδιάγραμμα ανά υπηρεσία/παροχή για ευθυγράμμιση με το άρθρο 19.
Παραρτήματα – Οριζόντιες επισημάνσεις
Παρατηρήσεις:
1.Παράρτημα 1 (Υπηρεσίες): ανάγκη για πρότυπα ποιότητας/δείκτες απόδοσης, ελάχιστα προσόντα, SLA παροχής, μηχανισμό παραπόνων.
2.Παράρτημα 3 (Παροχές): βάση λειτουργικών αναγκών και τεκμηριωμένου κόστους αναπηρίας, ρήτρα υπέρβασης ορίων σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Εισηγήσεις:
1.Θέσπιση μετρήσιμων προτύπων και διαδικασιών παραπόνων. Προσαρμογή πινάκων σε λειτουργική λογική.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ & ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ από του Νομικούς Συμβούλους του Παγκύπριου Συνδέσμου για Άτομα με Αυτισμό
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος για άτομα με αυτισμό παραθέτει τα πιο κάτω σχόλια / προσθήκες / αφαιρέσεις για το Προσχέδιο του Νομοσχεδίου με τίτλο: «Ο περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος του 2025»
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος για Άτομα με Αυτισμό εκφράζει τις εύλογες ανησυχίες και ενστάσεις αναφορικά με παραβιάσεις σε θεμελιώδεις αρχές της CRPD ως εξής:
1. Παρατηρούνται διάχυτες διακρίσεις σε διάφορα σημεία του νομοσχεδίου ανάμεσα στους τύπους αναπηριών. Συγκεκριμένα ο νόμος προνοεί συγκεκριμένα επιδόματα και χορηγίες όπως αγορά αυτοκινήτου, διακίνησης κ.ά., μόνο σε ορισμένους τύπους αναπηριών εις βάρος των υπόλοιπων τύπων αναπηριών.
Σύσταση: Το σύγχρονο νομοσχέδιο αυτό θα πρέπει να συμπεριλάβει και να επιχορηγεί σε όλους τους τύπους των αναπηριών επιδόματα και χορηγίες χωρίς διακρίσεις. Αυτό άλλωστε προστάζει και ο περί Θεμάτων (Κυρωτικός) Νόμος του 2011 (Ν. 8(III)/2011).
Η CRPD (Άρθρο 5) απαγορεύει κάθε μορφή διάκρισης, και η διαφοροποίηση με βάση ηλικία ή τύπο αναπηρίας και θα πρέπει να αιτιολογείται επιστημονικά.
Να διατηρηθούν οι υφιστάμενες παροχές ή να αντικατασταθούν με ισοδύναμες, χωρίς απώλειες και χωρίς διακρίσεις.
2. Εν μέρει το νομοσχέδιο παρουσιάζει εν μέρει την απουσία πραγματικής ανεξάρτητης διαβίωσης ως ακολούθως:
– Το νομοσχέδιο πράγματι προωθεί «υποστηριζόμενη διαβίωση» μέσω δομών που διαχειρίζονται νομικά πρόσωπα και όχι φυσικά πρόσωπα. Δηλαδή για την παραμικρή λεπτομέρεια πολύ ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων του Ατόμου με Αναπηρία θα απαιτείται να ενημερώνεται ένας αριθμός ανθρώπων για τη λήψη απόφασης σε ένα θέμα που μπορεί να εμπεριέχει ευαίσθητες πληροφορίες ή και να αποφασίζουν άλλοι για το άτομο με αναπηρία πράγμα το οποίο είναι ρητά αντίθετο με το άρθρο 12 (Δικαιοπρακτική Ικανότητα) του περί Θεμάτων (Κυρωτικός) Νόμος του 2011 (Ν. 8(III)/2011).
– Η CRPD (Άρθρο 19) απαιτεί ελευθερία επιλογής τόπου και τρόπου διαβίωσης, όχι περιορισμό σε προκαθορισμένα μοντέλα.
– Αν και το νομοσχέδιο προβλέπει ελεύθερη επιλογή φροντιστή, η έμφαση σε group homes μπορεί να θεωρηθεί περιοριστική αν δεν συνοδεύεται από εναλλακτικές μορφές στήριξης (π.χ. προσωπικός βοηθός, ανεξάρτητο διαμέρισμα ή σπίτι).
Σύσταση:
Α) Να ενισχυθεί η πρόνοια για εξατομικευμένες επιλογές διαβίωσης εκτός δομών. Να προστεθεί επίσης ρητή πρόνοια για επιλογή προσωπικού βοηθού και εξατομικευμένων υπηρεσιών, με χρηματοδότηση που να καλύπτει το κόστος της αναπηρίας.
Β) Να προστεθεί ότι τις δομές ανεξάρτητης ή υποστηριζόμενης διαβίωσης να τις διαχειρίζονται και φυσικά πρόσωπα τα οποία γνωρίζουν το άτομο και είναι σε θέση να το υποστηρίξουν στην αυτοσυνηγορία του, στις ελεύθερες και αυθόρμητες επιλογές και αποφάσεις του.
Γ) Να προβλεφθεί απλοποιημένη διαδικασία με σεβασμό στην αξιοπρέπεια και ιδιωτικότητα.
3. Επιπλέον το νομοσχέδιο παρουσιάζει αυθαίρετες αποφάσεις της αρμόδιας αρχής για τους ακόλουθους λόγους:
Το Άρθρο 12 CRPD κατοχυρώνει τη δικαιοπρακτική ικανότητα των ατόμων με αναπηρίες σε ίση βάση με τους άλλους.
Η δυνατότητα της αρμόδιας αρχής να αντικαθιστά επιδόματα με υπηρεσίες «προς όφελος» του ατόμου, χωρίς ρητή συναίνεση, αντιβαίνει στην αρχή της αυτοδιάθεσης.
Η CRPD απαιτεί υποστηρικτικά μέτρα για την άσκηση δικαιωμάτων, όχι αντικατάσταση της βούλησης του ατόμου.
Σύσταση: Να ενσωματωθεί μηχανισμός συναίνεσης και προσφυγής σε περίπτωση διαφωνίας σε ανεξάρτητο φορέα.
4. Γραφειοκρατία και προσβολή αξιοπρέπειας
– Η απαίτηση προσκόμισης αποδεικτικών φροντίδας για την καταβολή επιδόματος μπορεί να θεωρηθεί προσβλητική και υπερβολικά ελεγκτική.
– Το Άρθρο 28 CRPD προβλέπει δικαίωμα σε επαρκές βιοτικό επίπεδο χωρίς εξευτελιστικές διαδικασίες.
– Η προσέγγιση αυτή θυμίζει «επιτήρηση» αντί για εμπιστοσύνη και ενδυνάμωση.
Σύσταση: Να προβλεφθεί απλοποιημένη διαδικασία με σεβασμό στην αξιοπρέπεια και ιδιωτικότητα.
5. Παρατηρείται Έλλειψη ποιοτικού ελέγχου
– Το νομοσχέδιο προβλέπει δημιουργία Μητρώου Αδειούχων Παρόχων Υπηρεσιών και έλεγχο ποιότητας.
– Ωστόσο, δεν αναφέρεται ρητά η συμμετοχή διεπιστημονικών ομάδων ή ανεξάρτητων μηχανισμών αξιολόγησης.
– Η CRPD απαιτεί τεκμηριωμένες αποφάσεις και συμμετοχή ειδικών.
Σύσταση: Να ενισχυθεί η επιστημονική τεκμηρίωση και η ανεξάρτητη εποπτεία.
Το νομοσχέδιο έχει θετικά στοιχεία, όπως ενοποίηση παροχών, ελεύθερη επιλογή φροντιστή, έκδοση Ευρωπαϊκής Κάρτας Αναπηρίας αλλά χρειάζεται βελτιώσεις σε αυτοδιάθεση και δικαιοπρακτική ικανότητα, διατήρηση επιδομάτων χωρίς απώλειες και ποιοτικό έλεγχο και επιστημονική τεκμηρίωση.
6. Πέραν των πιο πάνω θα πρέπει να προστεθεί στην αρχή του ΜΕΡΟΥΣ Ι – ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ, το ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και περί Συναφών Θεμάτων (Κυρωτικό) Νόμο του 2011 (Ν. 8(III)/2011), εγγυάται το δικαίωμα στην ίση προστασία και την ίση παροχή του νόμου χωρίς διακρίσεις και, ιδίως, διακρίσεις λόγω αναπηρίας·
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και περί Συναφών Θεμάτων (Κυρωτικό) Νόμο του 2011. αναγνωρίζει ότι όλα τα άτομα θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες με τα άλλα άτομα να δημιουργήσουν για τον εαυτό τους τη ζωή που μπορούν και επιθυμούν και να ικανοποιούνται οι ανάγκες τους χωρίς διακρίσεις και, ιδίως, διακρίσεις λόγω αναπηρίας·
Λαμβάνοντας υπόψη ότι μια προληπτική και συστημική προσέγγιση για τον εντοπισμό, την άρση και την πρόληψη των εμποδίων στην προσβασιμότητα χωρίς καθυστέρηση συμπληρώνει τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες βάσει του περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και περί Συναφών Θεμάτων (Κυρωτικό) Νόμο του 2011 (Ν. 8(III)/2011),
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος είναι συμβαλλόμενο κράτος στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και ότι η Κύπρος έχει συμφωνήσει να λάβει κατάλληλα μέτρα σεβόμενη την προσβασιμότητα και να αναπτύξει και να παρακολουθεί ελάχιστα πρότυπα προσβασιμότητας·
Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα εμπόδια στην προσβασιμότητα μπορούν να επηρεάσουν όλα τα άτομα στην Κύπρο, ιδίως τα άτομα με αναπηρίες και τις οικογένειές τους, και μπορούν να εμποδίσουν τα άτομα με αναπηρίες να επιτύχουν την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία·
Και λαμβάνοντας υπόψη ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου θεωρεί απαραίτητο να διασφαλιστεί η οικονομική, κοινωνική και πολιτική συμμετοχή όλων των ατόμων στην Κύπρο, ανεξάρτητα από τις αναπηρίες τους, και να τους επιτραπεί να ασκούν πλήρως τα δικαιώματα και τις ευθύνες τους σε μια Κύπρο χωρίς εμπόδια·
7. Κάτω από την ερμηνεία θα πρέπει να προστεθεί η λέξη «ΟΡΙΣΜΟΙ».
8. Είναι πολύ σημαντικό ο Αδειούχος Παροχής Υπηρεσιών Ανεξάρτητης Διαβίωσης να δικαιούται να είναι και φυσικό πρόσωπο που δεν θα εργοδοτείται από Νομικό Πρόσωπο αλλά θα δηλώνεται ως αυτοεργοδοτούμενος. Όπου αναφέρεται το νομικό πρόσωπο να αναφέρεται και το φυσικό πρόσωπο ως η πρόταση πιο πάνω σε όλα τα σημεία που παρουσιάζονται στο προσχέδιο και έχουν εισαχθεί ως σχόλια στο δεξί περιθώριο.
9. Παρακαλώ να εισαχθούν όλα όσα αναφέρονται «προτάσεις ή λέξεις» που παρουσιάζονται στο δεξί περιθώριο ως σχόλια.
10. Πριν το Σκοπό του Παρόντος Νόμου θα πρέπει να προστεθούν οι Αρχές:
«Ο παρών νόμος πρέπει να εφαρμόζεται σε αναγνώριση και σύμφωνα με τις ακόλουθες αρχές:
• (α) όλα τα άτομα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια ανεξάρτητα από τις αναπηρίες τους·
• (β) όλα τα άτομα πρέπει να έχουν την ίδια ευκαιρία να δημιουργήσουν για τον εαυτό τους τη ζωή που μπορούν και επιθυμούν να έχουν, ανεξάρτητα από τις αναπηρίες τους·
• (γ) όλα τα άτομα πρέπει να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε πλήρη και ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία, ανεξάρτητα από τις αναπηρίες τους·
• (δ) όλα τα άτομα πρέπει να έχουν ουσιαστικές επιλογές και να είναι ελεύθερα να κάνουν τις δικές τους επιλογές, με υποστήριξη εάν το επιθυμούν, ανεξάρτητα από τις αναπηρίες τους·
• (ε) οι νόμοι, οι πολιτικές, τα προγράμματα, οι υπηρεσίες και οι δομές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις αναπηρίες των ατόμων, τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους τα άτομα αλληλοεπιδρούν με το περιβάλλον τους και τις πολλαπλές και αλληλεπικαλυπτόμενές μορφές περιθωριοποίησης και διακρίσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα·
• (ζ) τα άτομα με αναπηρίες πρέπει να συμμετέχουν στην ανάπτυξη και τον σχεδιασμό νόμων, πολιτικών, προγραμμάτων, υπηρεσιών και δομών· και
• (η) η ανάπτυξη και αναθεώρηση των προτύπων προσβασιμότητας και η θέσπιση κανονισμών πρέπει να γίνονται με στόχο την επίτευξη του υψηλότερου επιπέδου προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρίες.»
11. Στον σκοπό του παρόντος Νόμου θα πρέπει να προστεθεί η πιο κάτω παράγραφος:
«Η ρύθμιση αυτή θα ωφελήσει όλα τα άτομα, ιδίως τα άτομα με αναπηρίες, μέσω της υλοποίησης, εντός του πεδίου εφαρμογής των θεμάτων που εμπίπτουν στην νομοθετική εξουσία Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς εμπόδια, ιδίως μέσω του εντοπισμού και της άρσης των εμποδίων, καθώς και της πρόληψης νέων εμποδίων στους ακόλουθους τομείς:»
12. Στο ΜΕΡΟΣ ΙΙ – ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΑΔΕΙΟΥΧΟΙ ΠΑΡΟΧΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ στο 17 να προστεθεί η ακόλουθη παράγραφος:
«(α) (2) σε περίπτωση Φυσικών προσώπων να παρουσιάζουν πιστοποιητικό μη πτώχευσης από το Τμήμα Αφερεγγυότητας ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ.»
13. Στο ΜΕΡΟΣ ΙΙ – ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΑΔΕΙΟΥΧΟΙ ΠΑΡΟΧΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ στο 17 (γ) να διαγρφεί η ακόλουθη πρόταση:
και τη Γενική Συνέλευση των μελών τους.
Και να προστεθεί ως 17: « (δ) σε περίπτωση φυσικού προσώπου με ένορκη δήλωση στο Επαρχιακό Δικαστήριο.»
14. Στο Παράρτημα 1 (άρθρο 4) ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ να διαγραφεί το ακόλουθο:
Δεν διαχειρίζεται άμεσα ή έμμεσα κινητή ή ακίνητη περιουσία ατόμου με αναπηρία.
15. Στο Παράρτημα 1 (άρθρο 4) ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ να προστεθεί το ακόλουθο:
«β) Ο Σύμβουλος δικαιούται να είναι και Αδειούχος Πάροχος και ισχύουν όσα αναφέρονται στο άρθρο 17 (α)»
16. Στο Παράρτημα 1 (άρθρο 4) ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ – Άλλοι όροι και προϋποθέσεις
να προστεθεί το ακόλουθο:
«είτε θα ενεγράφεται ως αυτοεργοδοτούμενος και η αρμόδια αρχή θα συνάψει συμφωνία είτε…….»
17. Στο Παράρτημα 1 (άρθρο 4) ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΠΑΡΟΧΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ στο 7 να προστεθεί το ακόλουθο:
«Επιλογή και πρόσληψη ομάδας έργου, εκπαίδευση, καθοδήγηση, ανατροφοδότηση και αξιολογήσεις καθώς και τερματισμοί απασχόλησης».
Επίσης πιο κάτω να προστεθεί το ακόλουθο:
«ή επειδή το ίδιο το άτομο δεν επιθυμεί την συγκατοίκηση με άλλα άτομα»
18. Εφόσον έχει περάσει και εγκριθεί από την βουλή ο διαχωρισμός του αναπηρικού επιδόματος από το ΕΕΕ, τότε εμπράκτως πρέπει να πληρώνεται κάθε τέλος του μήνα και όχι κάθε 16 του μήνα. Να διαχωριστεί και ουσιαστικά.
19. Επίδομα διακίνησης: να συμπεριληφθούν και τα άτομα που χρειάζονται κοινωνικοποίηση και όσα άτομα ενήλικα ή ανήλικα κάνουν καθημερινά θεραπείες οι ίδιοι ή οι κηδεμόνες. Τα €75 ή €110 μηνιαίως δεν αντιπροσωπεύουν τα σημερινά δεδομένα και γιαυτό θα πρέπει να αυξηθούν αναλόγως.
20. Αναπηρικό αυτοκίνητο: Να δικαιούνται όλα τα άτομα με αναπηρία για αγορά νέου αυτοκινήτου μέχρι €25.000,00 αφορολόγητο και χωρίς τέλη κυκλοφορίας.
21. Κοινωνικός συνοδός ανηλίκων: Εφόσον το παιδί είναι εγκεκριμένο για φροντίδα να δικαιούται η οικογένεια του να προσλαμβάνει έναν ή δύο κοινωνικούς φροντιστές ανάλογα με τις δυσκολίες του.
22. Επίδομα διακοπών: Να περιληφθούν και διακοπές εξωτερικού: αεροπορικά εισιτήρια και έξοδα συνοδών και ξενοδοχείου ή Airbnb. Τώρα καλύπτονται μόνο διακοπές εσωτερικού κάποια ελάχιστα ποσά.
23. Στα τεχνικά μέσα να καλύπτεται το ανάλογο και πραγματικό ποσό (sensory room) και να συμπεριληφθεί.
24. Στα επιδόματα να συμπεριληφθεί και η υδροθεραπεία.
Εκ του Διοικητικού Συμβουλίου
Παγκύπριος Σύνδεσμος για Άτομα με Αυτισμό
Παρά το γεγονός ότι η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για τα άτομα με αναπηρία αποτελεί ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού και της κοινωνικής συμπερίληψης, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις όσον αφορά τα Κέντρα Ενηλίκων που εξυπηρετούν άτομα με νοητική αναπηρία. Η μόνη διαφοροποίηση που προτείνεται αφορά το ύψος του επιδόματος προς τις οικογένειες, το οποίο από τα 137 ευρώ μεταβάλλεται σε 100 ή 200 ευρώ, οδηγώντας μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις σε μείωση του ποσού.
Τα Κέντρα Ενηλίκων για άτομα με νοητική αναπηρία αποτελούν διαχρονικά τον βασικό πυλώνα στήριξης για το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων αυτών, παρέχοντας υπηρεσίες και φροντίδα για μια ιδιαίτερα μακρά περίοδο της ζωής τους – που συχνά ξεπερνά τα 40 έτη. Ωστόσο, οι φορείς αυτοί καλούνται να ανταποκριθούν σε πολλαπλές προκλήσεις: την ανεπαρκή χρηματοδότηση, που πολλές φορές δεν επιτρέπει την υπέρβαση του ορίου της απλής επιβίωσης∙ την ανάγκη αναβάθμισης των υποδομών τους, ώστε να ανταποκρίνονται σε σύγχρονες προδιαγραφές∙ καθώς και την επιτακτική απαίτηση για επαρκή στελέχωση εξειδικευμένου προσωπικού. .
Δυστυχώς, το υπό συζήτηση νομοσχέδιο δεν δίνει απαντήσεις σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τα Κέντρα Ενηλίκων. Πολλά ζητήματα που αφορούν τη ποιότητα ζωής τους θα μπορόυσαν να επιλυθούν σε μεγάλο βαθμο με την ουσιαστική ενίσχυση των δομων αυτών.
Επομένως, απαιτούνται ουσιαστικότερες ρυθμίσεις που να θέτουν στο επίκεντρο τη βιωσιμότητα και την αναβάθμιση των Κέντρων Ενηλίκων. Αυτό σημαίνει επαρκή και σταθερή κρατική χρηματοδότηση, επενδύσεις σε σύγχρονες και ασφαλείς υποδομές αλλά και ενίσχυση των υφιστάμενων υπηρεσιών με στόχο τη συνεχή βελτίωση. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η πραγματική κοινωνική ένταξη και η ουσιαστική υποστήριξη των ατόμων με νοητική αναπηρία και των οικογενειών τους.
Ωραία όλα αυτά αλλά δεν θα έπρεπε να υπάρχει και κάτι για στέγαση? Υπαρχουν Αμεα που είναι και πρόσφυγες και δεν έχουν ισάξιες ευκαιρίες στεγασης
Το νομοσχέδιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως χρειάζεται ενίσχυση σε:
Δεσμευτικούς στόχους και δείκτες
• Καθορισμός σαφών και μετρήσιμων εθνικών στόχων για την απασχόληση, εκπαίδευση και μείωση φτώχειας των ΑμεΑ, με δείκτες συμβατούς με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.
• Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης (monitoring) με διαφανή δημοσίευση στοιχείων και ετήσιες εκθέσεις προόδου.
Διασύνδεση με κοινωνική προστασία και μακροχρόνια φροντίδα
• Ενσωμάτωση υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας (long-term care) στο πλαίσιο της ανεξάρτητης διαβίωσης.
Πολιτικές εργασιακής ένταξης
• Θεσμοθέτηση κινήτρων για εργοδότες (φορολογικές ελαφρύνσεις, επιδοτήσεις μισθών) για πρόσληψη ΑμεΑ.
• Υποχρέωση προσαρμογής χώρων εργασίας, σε συμμόρφωση με την Οδηγία για Ίση Μεταχείριση στην Απασχόληση.
• Προγράμματα κατάρτισης και δια βίου μάθησης με ποσοτικούς στόχους συμμετοχής ΑμεΑ.
Διαφάνεια
• Υποχρέωση δημοσίευσης ετήσιας έκθεσης προόδου για την εφαρμογή του νόμου.
Καθολική προσβασιμότητα και ανθεκτικότητα σε κρίσεις.
• Υποχρεωτική εφαρμογή αρχών Universal Design σε δημόσιες υπηρεσίες, κτίρια, μεταφορές, ιστοσελίδες και εφαρμογές.
• Πρόβλεψη υπηρεσιών για μη ελληνόφωνους και ψηφιακά αποκλεισμένους πολίτες.
• Εισαγωγή προνοιών για την ανθεκτικότητα σε κρίσεις (π.χ. πανδημίες, φυσικές καταστροφές).
• Πρόβλεψη μέτρων στήριξης ώστε οι ΑμεΑ να μην μένουν εκτός κοινωνικής προστασίας σε περιόδους έκτακτης ανάγκης.