Νομοσχέδιο με τίτλο « Ο περί Κυπριακού Οργανισμού Ανάπτυξης Επιχειρήσεων Νόμος του 2025»

Εισηγήσεις Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας
1. Να γίνει σύγκριση/ διασύνδεση με το Ταμείο Επενδύσεων (Ο περί του Εθνικού Ταμείου Επενδύσεων και του Κυπριακού Οργανισμού Διαχείρισης Επενδύσεων και για Συναφή Θέματα Νόμος του 2019 (Ν. 33(I)/2019)). Πριν μερικά χρόνια, είχε ξεκινήσει συζήτηση στη Βουλή σχετικά με το νόμο που θα ρύθμιζε τα έσοδα που θα προκύπτανε από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Σε αυτόν, υπάρχουν πρόνοιες για τις επενδύσεις και τις διαδικασίες ελέγχου, διορισμών, διακυβέρνησης κλπ., όπως και για τη διασύνδεση με τα δημόσια οικονομικά. Θα ήταν καλό να συγκριθούν τα δύο, ώστε να μην υπάρχουν συγκρούσεις και υπερκαλύψεις και πιθανόν το ένα να συμπληρώνει/ ενισχύει το άλλο. Πιθανόν να αναλάβει τις εγχώριες επενδύσεις του συγκεκριμένου Ταμείου, ο θεσμός που θα δημιουργηθεί με τον ΚΟΑΕ.

2. Κατευθυντήριες γραμμές καταγράφονται και στο έγγραφο The Role of National Promotional Banks and Institutions (NBPIs) in the Implementation of UN Agenda 2030 in Europe . Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι οργανισμοί όπως ο ΚΟΑΕ λειτουργούν με βάση τη λογική της «προσθετικότητας», διασφαλίζοντας ότι η χρηματοδότησή τους συμπληρώνει και δεν αντικαθιστά τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα και ότι συμβάλουν στην υλοποίηση άλλων πολιτικών, όπως η Οδηγία για την Υποβολή Μη Χρηματοοικονομικών Αναφορών (NFRD), η Οδηγία για την Υποβολή Αναφορών Εταιρικής Βιωσιμότητας (CSRD),η πράσινη μετάβαση, και άλλων. Το εν λόγω έγγραφο αναφέρεται σε βέλτιστες πρακτικές και ακαδημαϊκές μελέτες, χωρίς να σημαίνει πως υπάρχει μια ιδανική λύση / μοντέλο για όλες τις χώρες.

3. Σε γενικές γραμμές, θα ήταν ορθότερο και επωφελές να γίνει διαχωρισμός του σχεδιασμού της υλοποίησης και του ελέγχου/ της εποπτείας. Ο διαχωρισμός (διακυβέρνηση) θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στη σύσταση του. Πιθανόν, το επταμελές συμβούλιο να λειτουργεί ανάλογα/ διαιρεμένο στα τρία και αντίστοιχη να είναι η κατάρτιση/ απαιτούμενα προσόντα των μελών.

4. Στο σχεδιασμό, θα ήταν θεμιτή και ωφέλιμη η συμμετοχή του Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου, είτε ως προσκεκλημένο μέλος, είτε ως μέλος ενός συμβουλευτικού σώματος που θα παρέχει κατευθυντήριες γραμμές. Αντίστοιχα, θα ήταν θεμιτή η συμμετοχή στο σχεδιασμό και άλλων θεσμών από τον ιδιωτικό τομέα ή/ και τον Κυπριακό Οργανισμό Προώθησης Επενδύσεων. Η συμμετοχή δεν είναι αναγκαίο να είναι σε επίπεδο εκπροσώπησης στο Διοικητικό Συμβούλιο (‘’ΔΣ’’)του ΚΟΑΕ. 
5. Ποιος καθορίζει τη στρατηγική; Θα ήταν ορθότερο να καθοριστεί με σαφήνεια ποιος, πότε και με ποιον τρόπο καθορίζει τη στρατηγική, η οποία θα πρέπει να είναι λεπτομερής και δεσμευτική. Ο καθορισμός της στρατηγικής αποτελεί τη βάση για επιτυχία και θα πρέπει σε αυτόν να συμμετάσχουν θεσμικά καταρτισμένα άτομα και θεσμοί. Επιπλέον, για σκοπούς αποτελεσματικότητας, διαφάνειας και ελέγχου, η στρατηγική θα πρέπει να δημοσιοποιείται, με εξαίρεση τις περιπτώσεις δημοσίου συμφέροντος. Βλέπε άρθρο 31. Το σώμα που θα καθορίζει την στρατηγική θα πρέπει να είναι κατάλληλα καταρτισμένο και να υπάρχει μεταξύ των μελών το απαιτούμενο μίγμα εμπειριών και προσόντων (όχι απλά ακαδημαϊκών ή επαγγελματικών τίτλων).

6. Στο 5. (1) «Σκοπός του ΚΟΑΕ είναι»: τα πρώτα αναφέρονται σε επενδύσεις στη Δημοκρατία, το «ε» δεν κάνει τέτοια αναφορά. Ποια είναι η πρόθεση; Μόνο εντός της Δημοκρατίας; Τι γίνεται αν μια εταιρεία έχει έδρα και στην Κύπρο ή την κύρια έδρα/ βάση στην Κύπρο και δραστηριότητες αλλού. Βλέπε 7.1Α.

7. Στον σκοπό, θα ήταν ορθότερο να προστεθούν ο στρατηγικός σχεδιασμός και η αξιολόγηση των ενεργειών του ΚΟΑΕ (Πέραν του εξωτερικού ελέγχου).

8. Στο άρθρο 6.(1) «Εξουσίες» να συμπεριληφθεί και η δυνατότητα εκπροσώπησης του ΚΟΑΕ στα ΔΣ οντοτήτων στις οποίες θα έχει μετοχική ή αντίστοιχη συμμετοχή.

9. Στο άρθρο 6.(6) δύναται επιπρόσθετα να λαμβάνεται υπόψη το ενεργητικό του ΚΟΑΕ π.χ. το συνολικό ποσό ενίσχυσης σε μια οντότητα ή σχέδιο δε θα πρέπει να ξεπερνά π.χ. το 5% του συνολικού ενεργητικού του, εκτός αν πρόκειται για επένδυση στρατηγικής σημασίας, για παράδειγμα η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου με άλλη χώρα, οι υποδομές φυσικού αερίου, κλπ., ώστε να επιτυγχάνεται διασπορά κινδύνου. Για μεγαλύτερη ευελιξία θα μπορούσε να αποφευχθεί ο καθορισμός ποσοστών/ ποσών στο νόμο αλλά να υπάρχει πρόνοια βάσει της οποίας θα αξιολογούνται και καθορίζονται τα σχετικά όρια από π.χ. τον Υπουργό ή κάποιο άλλο θεσμό.

10. Στο άρθρο 6.(4) αναφέρεται ότι «οι εξουσίες που παρατίθενται στις παραγράφους (α) και (ε) του εδαφίου (1) και παραγράφους (α) και (ε) του εδαφίου (2) δύναται να ασκούνται από τον ΚΟΑΕ κατόπιν έγκρισης του Υπουργού..». Επειδή και ο διορισμός τους γίνεται κατόπιν εισήγησης του Υπουργού, θα ήταν προτιμότερο οι εν λόγω εξουσίες να εγκρίνονται από σώμα συμβούλιο.

11. Στο 7. (2) αναφέρεται ότι ο ΚΟΑΕ «δεν δύναται να ασκήσει τις εξουσίες του σχετικά με επιχείρηση η οποία έχει πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου της, ή, πραγματικό δικαιούχο ή/και μέτοχο που κατέχει τουλάχιστον 10% στην επιχείρηση». Θα πρέπει να συμπεριληφθούν και άλλα πρόσωπα που έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα π.χ. «ή που σε συνδυασμό με συνδεδεμένο πρόσωπο δεν θα κατέχουν π.χ. πέραν του 5% ή το ποσοστό συμμετοχής τους επι του συνολικού ενεργητικού δεν υπερβαίνει π.χ. τις 10,000 ευρώ». Επίσης η πρόνοια θα πρέπει να αφορά και σε μέλος ή συνδεδεμένο πρόσωπο του ΔΣ ή του Τμήματος του Υπουργείου που θα εγκρίνει σχέδια ή που θα συμμετάσχει σε αποφάσεις του ΚΟΑΕ. Βλέπε άρθρο 15.1α. Ίσως τα δύο να συνδυαστούν. Επίσης θα πρέπει να καλύπτει και επιχειρήσεις στις οποίες συμμετέχει/ ή έχουν εργοδοτήσει ένα από τα πιο πάνω πρόσωπα έως και 1-2 χρόνια μετά την αποχώρηση τους.

12. Στο 7. (6) θα πρέπει να υπάρχει τόσο υποχρεωτικά τακτικός όσο και επιπρόσθετος έλεγχος αν κριθεί σκόπιμο.

13. Στο 10 να προστεθεί ότι διασφαλίζει ότι αντίστοιχη διαδικασία συμμόρφωσης θα έχουν και οι οντότητες που θα συμμετάσχουν στα σχέδια του. Επίσης να συμπεριληφθεί και πρόνοια για Whistleblowing. Γενικά ο σχεδιασμός της στρατηγικής του ΚΟΑΕ θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις γενικές πολίτικές της κυβέρνησης (περιβάλλον, καινοτομία, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ.).

14. Στο 13. (2) από τη στιγμή που το Υπουργείο Οικονομικών θα εισηγείται τα μέλη, θα εγκρίνει διαδικασίες κλπ., καλύτερα να μην εκπροσωπείται με το Γενικό Διευθυντή, ώστε να ασκεί κυρίως και πιο αποτελεσματικά εποπτικό ρόλο.

15. Στο 15. (1)(α) γιατί η αναφορά περιορίζεται σε επαγγελματικό συμφέρον; Καλύτερα να διευρυνθεί η έννοια του ‘’συμφέροντος’’ και να συμπεριλαμβάνει οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει την κρίση προσώπου με εξουσία.

16. Στο 15. (4) αναφέρεται ότι παράβαση από τον/την πρόεδρο ή τον/την αντιπρόεδρο ή τα µέλη συνιστά λόγο τερματισμού του διορισμού τους. Ο τερματισμός θα πρέπει, εφόσον επιτρέπεται από τη νομοθεσία/ σύνταγμα, να είναι αυτόματος/ υποχρεωτικός και όχι απλά να αποτελεί λόγο.

17. Στο τέλος του άρθρου 15 στο σημείο (β)(iii) δε θα πρέπει να είναι στην κρίση του ΔΣ το κατά πόσο υπάρχει σχέση εξάρτησης.

18. Στο 17. (3) θα πρέπει να συμπεριληφθούν και συνδεδεμένα προσώπων τουλάχιστον πρώτου βαθμού.

19. Στο άρθρο 18 καλύτερα οι δηλώσεις να είναι γραπτές και να καταγράφονται στα πρακτικά.

20. Στο άρθρο 20 θα ήταν καλό η λήξη της θητείας του/της Προέδρου και του/της Αντιπροέδρου να μη συμπίπτουν ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία του σώματος.

21. Στο άρθρο 21: ή να γίνεται αυτόματα όταν παραβιάζονται συγκεκριμένες πρόνοιες που θα καθοριστούν στο νόμο π.χ. παραβίαση άρθρων που αφορούν σύγκρουση συμφερόντων και εχεμύθειας, παραβιάσεις AML, κλπ.

22. Στο άρθρο 25 σε σχέση με αποφάσεις μεγάλων ποσών ή που εμπεριέχουν σημαντικούς κινδύνους, να απαιτείται ενισχυμένη απαρτία και ποσοστό ψήφων στο ΔΣ. Επίσης να καθοριστεί διαδικασία αποφυγής αδιέξοδων π.χ. αν δεν αποφασίζει το ΔΣ να γίνεται ενημέρωση και μετά απόφαση από τον Υπουργό.

23. Στο άρθρο 25 (6) αν δεν απαγορεύεται από άλλη νομοθεσία, τα πρακτικά να κοινοποιούνται προς τον Υπουργό.

24. Στο άρθρο 28 να υπάρχει προσωπική ευθύνη σε θέματα που αφορούν παραβίαση συγκεκριμένων άρθρων π.χ. σύγκρουσης συμφερόντων/ εχεμύθειας. κλπ.

25. Στο άρθρο 34 η Εχεμύθεια θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ισχύει και μετά την αποχώρηση μελών από το ΔΣ όπως και του προσωπικού.

26. Στο 39. (3) και (4) προβλέπεται ότι το συμβόλαιο θα έχει διάρκεια πέντε ετών και, στη συνέχεια, για δύο έτη θα υπάρχει περιορισμός ανάληψης άλλης εργασίας. Η ρύθμιση αυτή ενδέχεται να καταστήσει δύσκολη την εξεύρεση προσώπου/ προσώπων για τη θέση/ θέσεις. Θα πρέπει να περιοριστεί ο περιορισμός π.χ. σε επιχειρήσεις που συμμετείχαν σε σχέδια ή είναι συνδεδεμένες με εταιρείες που συμμετείχαν σε σχέδιο και να παραχωρείται ένα εφάπαξ ποσό κατά την αποχώρηση π.χ. μισθοί κάποιων μηνών.

27. Στο 39. (6) να προστεθεί ή οι ίδιοι ή συνδεδεμένο με αυτούς πρώτου βαθμού πρόσωπο να συμμετέχουν σε κεφάλαιο εταιρείας που δραστηριοποιείται σε τομείς που εμπίπτουν στο στρατηγικό σχεδιασμό του ΚΟΑΕ.

28. Στο άρθρο 44. (1) η στρατηγική θα πρέπει να επαναξιολογείται κάθε έτος και να έχει ορίζοντα τετραετίας. Ανάλογα, το άρθρο 45 θα πρέπει να αναφέρει ότι η αποστολή στον Υπουργό θα γίνεται σε ετήσια βάση.

29. Στο άρθρο 48 «Εξουσίες Υπουργού», ο καθορισμός στρατηγικής καλύτερα να ανατεθεί σε σώμα με ευρεία συμμετοχή από κατάλληλα καταρτισμένα άτομα και ο Υπουργός να εγκρίνει το τελικό σχέδιο στρατηγικής.

30. Στο άρθρο 50. (1) αναφέρεται ότι «ο Υπουργός δύναται, τουλάχιστον μία φορά ανά τετραετία…». Η διαδικασία πρέπει να είναι υποχρεωτική και να γίνεται κάθε χρόνο. Αν ζητήσει ο Υπουργός, μπορεί να γίνεται πιο συχνά.

31. Άρθρο 52: για να μπορεί να δανείζεται θα πρέπει να μπορεί να δέχεται κρατικές εγγυήσεις. Βλέπε άρθρο 53. Θα επιτρέπεται να υποθηκεύει περιουσία του; Αν ναι, να τεθούν αυστηρά κριτήρια (αν δεν καλύπτονται ήδη από άλλες νομοθεσίες π.χ. Δημοσιονομικής Ευθύνης).

32. Άρθρα 60 και 61: Θα πρέπει για σκοπούς διαφάνειας να γίνεται υποχρεωτικά λεπτομερής δημοσιοποίηση σημαντικών στοιχείων που αφορούν στα κριτήρια, στη στρατηγική, στην υλοποίηση της στρατηγικής και στα αποτελέσματα και στις αποδόσεις. Υπάρχουν βέλτιστες διεθνείς πρακτικές που αφορούν το περιεχόμενο και το χρόνο των πληροφοριών που δημοσιοποιούνται. Η δε μη δημοσιοποίηση ή η δημοσιοποίηση παραπλανητικών στοιχείων να τιμωρείται αυστηρά. Θα μπορεί να προστεθεί πρόνοια ότι θα επιτρέπεται η μη δημοσιοποίηση στοιχείων μόνο για λόγους δημοσίου συμφέροντος.

33. Στο άρθρο 62. (1) αναφέρεται ότι «Συστήνεται, με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου, Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου του ΚΟΑΕ, η οποία υπόκειται διοικητικά στο διοικητικό συμβούλιο». Να προστεθεί πρόνοια ώστε, στην περίπτωση που εύρημα αφορά σε μέλος του ΔΣ, ή έκθεση να δίνεται μόνο στον Υπουργό και στο Γενικό Ελεγκτή. Οι εκθέσεις και τα πορίσματα της Μονάδας θα πρέπει να είναι προσβάσιμα ή και να αποστέλλονται στον Υπουργό και πιθανόν στον Γενικό Ελεγκτή με σχόλια για σχετικές ενέργειες από το ΔΣ.

34. Θα πρέπει να προστεθεί άρθρο που να αναφέρεται στην ανάγκη διασποράς κινδύνου του χαρτοφυλακίου επενδύσεων. Δεν χρειάζεται να γίνει αναφορά σε ποσοστά και σε συγκεκριμένους τομείς, αλλά αναφορά σε μηχανισμό που κατά τον σχεδιασμό στρατηγικής θα καθορίζει και επεξηγεί τα ποσοστό και τρόπο διασποράς κινδύνου.

35. Γενικά θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε θέματα διακυβέρνησης και επιλογής των μελών του ΔΣ ή/ και άλλων συμβουλευτικών σωμάτων που θα αποφασιστούν. Ο καθορισμός κριτηρίων/ προσόντων είναι ένα βήμα αλλά όχι αρκετό. Θα πρέπει να υπάρχει διαφάνεια κατά τη διαδικασία επιλογής.