06. 2.Διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο για τα δικαιώματα των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων
2.1 Ατζέντα Γυναίκες, Ειρήνη και Ασφάλεια
Τα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που αφορούν τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια είναι τα πιο κάτω: 1325 (2000), 1820 (2008), 1888 (2008), 1889 (2009), 1960 (2010), 2106 (2013), 2122 (2013), 2242 (2015), 2467 (2019) και 2493 (2019).
Αυτά τα ψηφίσματα αναγνωρίζουν τις μοναδικές και δυσανάλογες επιπτώσεις των ένοπλων συγκρούσεων σε γυναίκες και κορίτσια, μεταξύ άλλων μέσω της βίας με βάση το φύλο, και τονίζουν τη μοναδική συμβολή και τη σημασία της ισότιμης και πλήρους συμμετοχής των γυναικών στην πρόληψη και επίλυση των συγκρούσεων.
Συγκεκριμένα, συμπληρωματικά του περιεχομένου του Ψηφίσματος 1325 που αφορά το εν λόγω ΕΣΔ, το Ψήφισμα 2467 (2019) ασχολείται κυρίως με το θέμα της προστασίας των θυμάτων σεξουαλικής βίας κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων, με ιδιαίτερη εστίαση στα δικαιώματα των θυμάτων σεξουαλικής βίας. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες μορφές βίας, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής βίας από το βιασμό και τη σεξουαλική εκμετάλλευση, μέχρι την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τις μη ασφαλείς αμβλώσεις, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και μολύνσεις, τον καταναγκαστικό γάμο, μέχρι και το θάνατο. Το Ψήφισμα εστιάζει επίσης στην ανάγκη οι γυναίκες και τα κορίτσια να γίνονται ορατά, όχι μόνο ως θύματα που βρίσκονται σε ανάγκη, αλλά ως φορείς δικαιωμάτων που μπορούν να τα διεκδικήσουν μέσω ενός ολοκληρωμένου φάσματος κατάλληλων υπηρεσιών και παροχών.
2.2 Σύμβαση για την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης κατά των γυναικών (CEDAW)
H Σύμβαση εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1979 και τέθηκε σε ισχύ το 1981. Τα άρθρα της Σύμβασης περιγράφουν με σαφήνεια την ανάγκη για την εξάλειψη των πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, μεταξύ άλλων στους τομείς της οικογένειας, της απασχόλησης, της υγείας, της εκπαίδευσης, της δημόσιας ζωής, της πρόσβασης στη δικαιοσύνη, κ.ά. Πολλές συστάσεις που ακολούθησαν σε σχέση με την πληρέστερη εφαρμογή της Σύμβασης συμπεριλαμβανομένης της Γενικής Σύστασης αριθ. 30 (2013) για τις γυναίκες στην πρόληψη συγκρούσεων και μετά από εμπόλεμες καταστάσεις η CEDAW αναφέρεται στον εξαιρετικά σημαντικό ρόλο και τα δικαιώματα των γυναικών στην πρόληψη, διαχείριση και επίλυση των ένοπλων συγκρούσεων, καθώς και στις περιόδους μετά τη σύγκρουση. Παράλληλα, υπογραμμίζεται ο καταλυτικός ρόλος του ΟΗΕ που μπορεί να διαδραματίσει στην ένταξη της διάστασης της ισότητας των φύλων στην πρόληψη των συγκρούσεων, την οικοδόμηση της ειρήνης και στην ανασυγκρότηση μετά από συγκρούσεις στη λογοδοσία, καθώς και στην πρόληψη της βίας με βάση το φύλο.
2.3 Διακήρυξη και Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνο
Η Διακήρυξη και Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνο υιοθετήθηκε το 1995 ως έγγραφο παγκόσμιας συναίνεσης, και περιγράφει 12 βασικούς τομείς για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των γυναικών. Ένας από τους τομείς αυτούς είναι αφιερωμένος στις γυναίκες και τις ένοπλες συγκρούσεις. Αναγνωρίζει τη σεξουαλική βία και κακοποίηση/ή και εκμετάλλευση ως τακτική πολέμου και την ανάγκη παροχής προστασίας σε γυναίκες (συμπεριλαμβανομένων των γυναικών προσφυγισσών) και την ανάγκη να συμπεριληφθούν οι γυναίκες σε όλες τις πτυχές της ειρήνης, της λήψης αποφάσεων και των διαπραγματεύσεων.
2.4 Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Στις 9 Οκτωβρίου 2024, στο πλαίσιο των εργασιών της 79ης Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), η Κυπριακή Δημοκρατία εξελέγη, για πρώτη φορά, στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΣΑΔ) του ΟΗΕ, για την περίοδο 2025-2027. Η εκλογή της Κύπρου στο ΣΑΔ, στην πρώτη μάλιστα απόπειρα εκλογής σε ένα τόσο σημαντικό σώμα του συστήματος του ΟΗΕ, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ιστορικό ορόσημο, λαμβάνοντας υπόψη και την ιδιαίτερα υψηλή στήριξη που έχει λάβει από τα λοιπά κράτη μέλη του ΟΗΕ. Ως μέλος του ΣΑΔ, η Κύπρος εμπλέκεται πλέον ενεργά σε πρωτοβουλίες και δράσεις που σχετίζονται με τις θεματικές της Ημερήσιας Διάταξης του Συμβουλίου και με άξονα τις Προτεραιότητες και Θέσεις που έχει παρουσιάσει κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας της, και αφορούν, μεταξύ άλλων, την προώθηση της ισότητας των φύλων, την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών, την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και γυναικοκτονίας, και την προώθηση των αρχών της ισομισθίας και ίσης συμμετοχής γυναικών και ανδρών στην αγορά εργασίας.
2.5 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs)
Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών αποτελούνται από 17 αλληλένδετούς στόχους, με τον στόχο Αρ. 5[1] για την ισότητα των φύλων να διαδραματίζει οριζόντιο στόχο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση συνδέεται άμεσα με τον στόχο 16[2] που αφορά στην ειρήνη και τη δικαιοσύνη. Η Ατζέντα για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη υιοθετήθηκε το 2015 από 193 κράτη μέλη και λειτουργεί ως οδικός χάρτης δράσεων, δεικτών και στρατηγικών για την επίτευξη αυτών των στόχων, με χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το 2030. Η Ατζέντα 2030 αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς ειρήνη, ούτε ειρήνη χωρίς βιώσιμη ανάπτυξη. Πρόσθετα, αναγνωρίζεται πως η γυναικεία ηγεσία και η πλήρης συμμετοχή των γυναικών είναι απαραίτητη για την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων.
2.6 Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα έτη 2020-2025 εστιάζει σε έξι βασικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της έμφυλης βίας, της εξάλειψης του μισθολογικού χάσματος, της προώθησης της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στη λήψη αποφάσεων, της ισότιμης οικονομικής ανεξαρτησίας, της ισότητας στις πολιτικές υγείας, και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ.
2.7 Χάρτης Πορείας για τα Δικαιώματα των Γυναικών
Η Κυπριακή Δημοκρατία στηρίζει και προσυπογράφει το Χάρτη Πορείας για τα Δικαιώματα των Γυναικών (EU Roadmap for Women’s Rights), ο οποίος ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την επέτειο της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας το Μάρτιο 2025. Το εν λόγω κείμενο είναι ουσιαστικής σημασίας, καθότι αποτελεί την ευρωπαϊκή δέσμευση για ουσιαστική ισότητα, στοχεύοντας στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας, σε υψηλά πρότυπα υγείας, στην ίση αμοιβή και στην οικονομική ενδυνάμωση, στην ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και φροντίδας, σε ίσες ευκαιρίες απασχόλησης και κατάλληλες συνθήκες εργασίας, σε ποιοτική και συμπεριληπτική εκπαίδευση, στην πολιτική συμμετοχή και ισότιμη εκπροσώπηση και στην ενίσχυση των θεσμικών μηχανισμών για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών.
2.8 EU Gender Action Plan (GAP) III – An ambitious agenda for gender equality and women’s empowerment in EU external action
Το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών στην εξωτερική δράση της ΕΕ (2021-2025) (EU Gender Action Plan- GAP III), αποτελεί το θεσμικό πλαίσιο πολιτικής της εξωτερικής δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πέντε πυλώνες δράσεων με στόχο να επιταχυνθεί η πρόοδος όσον αφορά την ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών και, αφετέρου, να διασφαλιστούν τα κεκτημένα, στον τομέα της ισότητας των φύλων.
[1] Στόχος 5: Επιτυγχάνουμε την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση όλων των γυναικών και των κοριτσιών
[2]Στόχος 16: Προάγουμε τις ειρηνικές και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη, παρέχουμε πρόσβαση στη δικαιοσύνη για όλους και οικοδομούμε αποτελεσματικούς, υπεύθυνους και συμμετοχικούς θεσμούς σε όλα τα επίπεδα,
Τέλος