01 – Εισαγωγή
Η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (στο εξής η «Επιτροπή»), στο πλαίσιο της διακριτικής της ευχέρειας ως καθορίζεται στον περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμο του 2022 (στο εξής ο «Νόμος»), και έχοντας υπόψη:
- Το άρθρο 27 του Νόμου, σύμφωνα με το οποίο:
« (1) Η Επιτροπή, με απόφασή της η οποία δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, γνωστοποιεί τα κριτήρια, τα οποία λαμβάνει υπόψη για την κατά προτεραιότητα εκτέλεση των αρμοδιοτήτων και εξουσιών της αναφορικά με την εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 3 και/ή 6 και του Άρθρου 101 ΣΛΕΕ και/ή του Άρθρου 102 ΣΛΕΕ, καθώς και των στρατηγικών της στόχων.
(2) Η αναφερόμενη στο εδάφιο (1) απόφαση της Επιτροπής εκδίδεται κατόπιν διεξαγωγής δημόσιας διαβούλευσης, λαμβάνοντας υπόψη, ιδίως, το δημόσιο συμφέρον, τις πιθανές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό και/ή στους καταναλωτές και τις προθεσμίες παραγραφής, ως αυτές καθορίζονται στις διατάξεις του άρθρου 49.
(3) Η Επιτροπή δύναται να τροποποιεί την απόφασή της που εκδίδεται δυνάμει του εδαφίου (1), όποτε κρίνει τούτο αναγκαίο».
- Την ανάγκη προώθησης της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας του έργου και της αποστολής της Επιτροπής, μέσω πιο στοχευμένων δράσεων και προγραμμάτων
- Την ανάγκη στοχευμένης δράσης στη βάση προκαθορισμένων προτεραιοτήτων με απώτερο σκοπό την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση σημαντικών στρεβλώσεων στην αγορά μέσω συνεκτικής και αποτελεσματικής εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού
- Τη δυνατότητα ελέγχου των αποτελεσμάτων της δράσης της Επιτροπής και την αξιολόγηση του έργου της
- Τον αριθμό των καταγγελιών που υποβάλλονται, τη σοβαρότητα και τις επιπτώσεις τους στον ανταγωνισμό
- Το περιορισμένο ανθρώπινο δυναμικό της Επιτροπής, παράγοντας ο οποίος καθιστά εξαιρετικά δύσκολο αλλά και ατελέσφορο η Επιτροπή να αναλώνεται στην έρευνα ήσσονος σημασίας υποθέσεων
- Την ανάγκη εκσυγχρονισμού του έργου της Επιτροπής ιδίως λαμβάνοντας υπόψη του ότι η θέσπιση κριτηρίων για την κατά προτεραιότητα εξέταση υποθέσεων αποτελεί πρακτική αρκετών άλλων αρχών ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής «ΕΕ»),
σκοπεύει να προβεί με απόφασή της στον ακόλουθο καθορισμό κριτηρίων για την κατά προτεραιότητα εξέταση υποθέσεων:
Τέλος
ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Σύστημα μοριοδότησης κριτηρίων προτεραιοποίησης
Για να υπάρχει αξιοκρατική διαχείριση των υποθέσεων και των δράσεων της ΕΠΑ, πρέπει να καθιερωθεί ένα αντικειμενικό και διαφανές σύστημα μοριοδότησης των κριτηρίων προτεραιοποίησης. Για τη θέσπιση του εν λόγω συστήματος μπορεί να αντληθεί καθοδήγηση από την απόφαση αριθ. 844/2024 της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού ημερομηνίας 3/4/2024. Χωρίς σύστημα μοριοδότησης είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρξει αντικειμενική και διαφανής λήψη απόφασης για προτεραιοποίηση μίας υπόθεσης ή δράσης. Αναφέρεται ενδεικτικά ότι ως έχουν καθοριστεί τα κριτήρια προτεραιότητας χωρίς διαφανή στάθμιση, είναι δυνατόν να προκύψει μία υπόθεση που ικανοποιεί περισσότερα κριτήρια προτεραιοποίησης έναντι μίας άλλης υπόθεσης που ικανοποιεί έναν μόνο κριτήριο προτεραιότητας, το οποίο ωστόσο έχει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα όσον αφορά την ευημερία των καταναλωτών. Επιπλέον, αναφέρεται ενδεικτικά ότι ως έχουν καθοριστεί τα κριτήρια προτεραιότητας χωρίς διαφανή στάθμιση, είναι δυνατόν μία υπόθεση να μην τύχει προτεραιοποίησης λόγω αντικρουόμενων / αντιφατικών κριτηρίων που εφαρμόζονται π.χ. σύνθετη / καινοφανής υπόθεση η οποία ωστόσο απαιτεί σημαντικούς ανθρώπινους πόρους.
Ως εκ των πιο πάνω, θεωρούμε την υιοθέτηση και εφαρμογή ενός αντικειμενικού και διαφανούς συστήματος μοριοδότησης βάσει προκαθορισμένων συντελεστών στάθμισης των κριτηρίων προτεραιοποίησης επιτακτική.
Ευχέρεια για χρήση ή προσθήκη άλλων κριτηρίων
Η ΕΠΑ πρέπει να έχει τη διακριτική ευχέρεια να λάβει υπόψη της και άλλα κριτήρια, όταν αυτό δικαιολογείται από τις ειδικές περιστάσεις μιας υπόθεσης ή δράσης. Ωστόσο, η χρήση αυτής της ευχέρειας δεν πρέπει εφαρμόζεται κατά τρόπο που να υπονομεύει το σύστημα προτεραιοποίησης και την αντικειμενικότητα εφαρμογής του. Ενδεχομένως, πρέπει να περιληφθούν στο τελικό κείμενο και άλλα ενδεικτικά κριτήρια που η ΕΠΑ μπορεί να λάβει υπόψη της, ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η ασφάλεια δικαίου. Σημειώνουμε ότι η παράθεση αυτών των ενδεικτικών κριτηρίων δεν επηρεάζει τη δυνατότητα τροποποίησης της απόφασης της ΕΠΑ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 27(3) του Ν. 13(I)/2022.
Αναφέρουμε ενδεικτικά το κριτήριο που αφορά στην προτεραιοποίηση υποθέσεων που εμπίπτουν / σχετίζονται με τους στρατηγικούς στόχους της ΕΠΑ που αναφέρονται στο άρθρο 67(2) του Ν. 13(Ι)/2022.
Ενημέρωση εμπλεκομένων επιχειρήσεων / φορέων
Στο κείμενο της δημόσιας διαβούλευσης δεν αναφέρεται η υποχρέωση ενημέρωσης των εμπλεκομένων επιχειρήσεων / φορέων σχετικά με την κατά προτεραιότητα εξέταση της υπόθεσής τους. Η συμπερίληψη αυτής της υποχρέωσης θα ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου, τη νομική βεβαιότητα και την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και ευρύτερα των πολιτών στις διαδικασίες που ακολουθεί ή/και εφαρμόζει η ΕΠΑ.
Για σκοπούς εφαρμογής της πιο πάνω εισήγησης μας, ενδεχομένως να πρέπει να καθοριστεί ότι σε περιπτώσεις καταγγελιών οι καταγγέλλοντες θα πρέπει να αιτιολογήσουν την προτεραιοποίηση της διερεύνησης της καταγγελίας τους. Αυτό θα επιτρέψει στην ΕΠΑ να συγκεντρώσει πληροφορίες προστιθέμενης αξίας όσον αφορά τη λήψη σχετικής απόφασης αναφορικά με την προτεραιοποίηση. Νοείται ότι η ΕΠΑ θα πρέπει να έχει τη διακριτική ευχέρεια να αποφασίσει την κατά προτεραιότητα διερεύνησης μιας υπόθεσης ακόμη και όταν οι καταγγέλλοντες δεν υποβάλουν σχετικά στοιχεία.
Διαχείριση πόρων και κοινοποιήσεις συγκεντρώσεων επιχειρήσεων
Για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων της ΕΠΑ, πρέπει να περιοριστεί δραστικά ο αριθμός κοινοποιήσεων συγκεντρώσεων επιχειρήσεων. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση των κοινοποιήσεων συγκεντρώσεων, που μπορεί να αποδοθεί, μεταξύ άλλων, στην αυξητική μεταβολή του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων λόγω της παγκοσμιοποίησης και της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ. Είναι γεγονός, ωστόσο, ότι οι περισσότερες κοινοποιήσεις συγκεντρώσεων δεν δημιουργούν επηρεαζόμενη αγορά. Ως εκ τούτου, διαφαίνεται ότι σημαντικοί πόροι της ΕΠΑ αξιοποιούνται σε υποθέσεις που δεν έχουν σημαντική επίπτωση στην λειτουργία του ανταγωνισμού και κατ’ επέκταση στην ευημερία των καταναλωτών. Για να περιοριστεί αυτή η μη αποτελεσματική χρήση πόρων σε αυτές τις υποθέσεις και για να αποδεσμευτούν πόροι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε πιο σοβαρές / σημαντικές υποθέσεις ή δράσεις, προτείνεται:
• Η αύξηση των ορίων κύκλου εργασιών για κοινοποίηση συγκεντρώσεων.
• Η καθιέρωση διαδικασίας απλοποιημένης κοινοποίησης συγκεντρώσεων, όπως εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλες Αρχές Ανταγωνισμού.
• Η καθιέρωση προαιρετικής κοινοποίησης συγκεντρώσεων που δεν δημιουργούν επηρεαζόμενη αγορά.
• Η καθιέρωση αυξημένου τέλους κοινοποίησης συγκεντρώσεων που δεν δημιουργούν επηρεαζόμενη αγορά ύψους.
• Η διακριτική ευχέρεια εξέτασης περιπτώσεων συγκεντρώσεων επιχειρήσεων μετά από αιτιολογημένη απόφαση, ακόμα και όταν δεν υπάρχει υποχρέωση κοινοποίησης.
Αναμενόμενα οφέλη
Η εφαρμογή των παραπάνω προτάσεων θα συμβάλει στη σημαντική απελευθέρωση πόρων της ΕΠΑ, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά σε σύνθετες υποθέσεις ή σε υποθέσεις με μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ευημερία των καταναλωτών.
ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ
Αποστολή της ΕΠΑ
Η κύρια αποστολή της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ) είναι η διατήρηση υγιούς και ανόθευτου ανταγωνισμού, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της ευημερίας των καταναλωτών. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων που έχουν ανατεθεί στην ΕΠΑ από τον νομοθέτη, κατασταλτικής και προληπτικής φύσεως.
Οικονομικό πρόβλημα
Η διαχείριση των περιορισμένων πόρων δημιουργεί ένα οικονομικό πρόβλημα σχετικά με την εκπλήρωση της αποστολής της ΕΠΑ. Το πρόβλημα έγκειται στη βέλτιστη κατανομή και χρήση των διαθέσιμων πόρων για την αποτελεσματική εκτέλεση των αρμοδιοτήτων της.
Ανάγκη για θέσπιση διαφανών κριτηρίων προτεραιοποίησης
Για την αποτελεσματική χρήση των πόρων, η ΕΠΑ πρέπει να καθιερώσει διαφανή και συστηματικά κριτήρια, βάσει των οποίων θα προτεραιοποιεί τις υποθέσεις που εξετάζει ή άλλες δράσεις που αναλαμβάνει στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων της.
Οφέλη θέσπισης κριτηρίων
Η θέσπιση και η εφαρμογή τέτοιων κριτηρίων συμβαδίζει με τις διεθνείς πρακτικές άλλων Αρχών Ανταγωνισμού και δύναται να:
• Βελτιώσει τη διαχείριση των πόρων της ΕΠΑ.
• Διασφαλίσει στοχευμένη δράση με προκαθορισμένες προτεραιότητες.
• Ενισχύσει τη διαφάνεια στη χρήση των διαθέσιμων πόρων.
• Προάγει την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων αλλά και γενικότερα των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ιστορικό και νέες προτεραιότητες
Προ δεκαετίας, η ΕΠΑ επιχείρησε να καθορίσει κριτήρια προτεραιότητας με την απόφαση “Κριτήρια προτεραιότητας κατά την εξέταση υποθέσεων από την Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού” ημερομηνίας 5/9/2014.
Σύγκριση των τότε κριτηρίων με τα νέα, τα οποία βρίσκονται σε δημόσια διαβούλευση, δείχνει ότι η μοναδική ουσιαστική διαφορά είναι η προσθήκη ενός νέου κριτηρίου που αφορά στην προτεραιοποίηση της διερεύνησης υποθέσεων που χαρακτηρίζονται από υψηλή πιθανότητα διαπίστωσης παράβασης.
Έλλειψη προηγούμενων αναφορών στην προτεραιοποίηση
Δεν υπάρχει καμία αναφορά σε προτεραιοποίηση σε αποφάσεις της ΕΠΑ μετά τις 5/9/2014, δημιουργώντας εύλογες αμφιβολίες σχετικά με την εφαρμογή της απόφασης από τότε μέχρι σήμερα.
Η ΕΠΑ, προκειμένου να επιτύχει την αποστολή της με δεδομένους τους περιορισμένους πόρους που έχει στη διάθεση της, πρέπει να υιοθετήσει και να εφαρμόσει διαφανή και συστηματικά κριτήρια προτεραιοποίησης. Η κίνηση να τεθούν όλα τα κριτήρια σε δημόσια διαβούλευση, ακόμα και αν αυτό απαιτεί περισσότερο χρόνο, ενισχύει τη διαφάνεια και τη δημόσια εμπιστοσύνη στη διαδικασία.
Δημόσια διαβούλευση
Παρά τη δυνατότητα εξοικονόμησης χρόνου με τη δημοσιοποίηση μόνο του νέου κριτηρίου, θεωρούμαι σωστή η απόφαση της νέας σύνθεσης της ΕΠΑ να θέσει όλα τα κριτήρια σε δημόσια διαβούλευση.