Δημόσια Διαβούλευση για το σχέδιο Κανονισμών με τίτλο: «Οι περί Αξιολόγησης Εκπαιδευτικών Λειτουργών και Εκπαιδευτικού Έργου Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης Κανονισμοί του 2025»

Παρατηρήσεις, εισγήσεις και διαφωνίες Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών : H αξιολόγηση πρέπει να είναι Ολιστική και όχι αποσπασματική: Η Ευθύνη της Εκπαίδευσης δεν Βαρύνει Μόνο τους Εκπαιδευτικούς! Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση δεν μπορεί να περιορίζεται στους εκπαιδευτικούς, αφήνοντας στο εκτός τις πολιτικές και τις αποφάσεις του υπουργείου παιδείας. Για να λειτουργήσει ως πραγματικό εργαλείο βελτίωσης, πρέπει να εφαρμόζεται ολιστικά, ξεκινώντας από την εκπαιδευτική πολιτική και τις δομές που διαμορφώνουν το σύστημα. Όταν η ευθύνη της ποιότητας της εκπαίδευσης μεταφέρεται αποκλειστικά στους δασκάλους, αγνοούνται οι πραγματικές ρίζες των προβλημάτων: ανεπαρκείς πόροι, κακοσχεδιασμένα προγράμματα σπουδών και ελλιπής υποστήριξη. Μόνο μέσα από μια συνολική αξιολόγηση του συστήματος, και όχι στοχοποίηση των εκπαιδευτικών, μπορεί να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση στην εκπαίδευση.
Πέραν της πιο πάνω βασικής αρχής, συμφωνούμε ως Προοδευτική ότι η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου πρέπει να αλλάξει, πρέπει να εκσυγχρονιστεί αλλά με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην αλλοιώνεται ο ανθρώπινος χαρακτήρας του δημοσίου σχολείου, να μην υποβαθμίζονται οι δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και διοίκησης του σχολείου, να παρέχονται κίνητρα και ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης στους εκπαιδευτικούς και κυρίως να οδηγεί σε συνεχή βελτίωση αλλά και επιβράβευση.
Οι πολλές στρεβλώσεις και αδυναμίες που παρουσιάζει το υφιστάμενο σύστημα είναι αποτέλεσμα της έλλειψης θέσεων προαγωγής στη δημοτική και ειδική εκπαίδευση αλλά και της μη εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας για τον τρόπο διοικητικής στελέχωσης των νηπιαγωγείων μας στην Προδημοτική Εκπαίδευση. Οι οργανικές θέσεις των Βοηθών Διευθυντών είναι οι ίδιες στη Δημοτική εδώ και σχεδόν 30 χρόνια, τη στιγμή που ο αριθμός των εκπαιδευτικών έχει διπλασιαστεί. Στην Ειδική Εκπαίδευση σε σύνολο 1100 εκπαιδευτικών έχουμε μόλις 9 θέσεις Διευθυντών και 40 Βοηθών Διευθυντών, ενώ στην Προδημοτική βάσει και του τρόπου διοίκησης των σχολικών μονάδων πρέπει να δημιουργηθούν και να πληρωθούν άμεσα ακόμα 30 νέες θέσεις Διευθυντών και ακόμα 30 νέες θέσεις Βοηθών Διευθυντών. Ο πρώτος παράγοντας που όφειλε και οφείλει να ανακοινώσει το ΥΠΑΝ είναι τη δημιουργία νέων θέσεων προαγωγής, τόσες σε αριθμό ανά βαθμίδα, έτσι ώστε αυτή η «ισοπέδωση» να αλλάξει και να τερματιστεί. Οι θέσεις που προτείνονται από το ΥΠΑΝ είναι ελάχιστες και δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των σχολείων μας. Θεωρούμε αναγκαία την δημιουργία νέα θέσης προαγωγής «Παιδαγωγικού Συμβούλου», όπως αυτή προτείνεται στην «Πρόταση για ένα νέο σύστημα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών λειτουργών» του 2012. Η θέση του παιδαγωγικού συμβούλου πρέπει να είναι αποκλειστικά θέση προαγωγής.
Την ίδια στιγμή δεν μπορεί το ΥΠΑΝ να επικαλείται την ανάγκη για βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, για στήριξη και επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και ταυτόχρονα να επιζητεί μέσα από την πρόταση την υιοθέτηση μηχανισμών ελέγχου, λογοδοσίας και πληροφόρησης στα πρότυπα εισαγωγής εθνικών επιπέδων παιδείας.
Η πρόταση του ΥΠΑΝ δεν είναι «νέα», αλλά αποτελεί ένα κράμα κομματιών παλαιότερων προτάσεων και εισηγήσεων. Η επιλογή αρκετών κομματιών, έχει στηριχθεί δυστυχώς σε φιλοσοφίες που παραπέμπουν σε νεοφιλελεύθερα μοντέλα με αυξημένη λογοδοσία και ελέγχους, χωρίς να εστιάζονται σε διαδικασίες και μηχανισμούς βελτίωσης ή στην παροχή κινήτρων για επαγγελματική ανέλιξη.
Αριθμός εισηγήσεων της πρότασης μπορεί να μας βρίσκουν σύμφωνους, όπως είναι η επαναφορά του προγράμματος επιμόρφωσης των νεοεισερχόμενων εκπαιδευτικών και η εισαγωγή προγράμματος προετοιμασίας στελεχών εκπαίδευση ή η δημιουργία νέας θέσης προαγωγής Βοηθού Διευθυντή, του Ανώτερου Εκπαιδευτικού ή η εισαγωγή της εσωτερικής αξιολόγησης της σχολικής μονάδας καθώς και άλλες προτάσεις και εισηγήσεις, αυτό όμως που ενοχλεί είναι η προσπάθεια που επιχειρείται μέσα από την πρόταση για συνεχή έλεγχο, για αυξημένη λογοδοσία, για σύνδεση της διαμορφωτικής αξιολόγησης με την αριθμητική και για αλλαγή της όλης φιλοσοφίας λειτουργίας της σχολικής μονάδας.
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και του εκπαιδευτικού έργου πρέπει να επιδιώκει την στήριξη και τη βελτίωση των εκπαιδευτικών και όχι να δημιουργεί αφόρητη πίεση και να αλλοιώνει τις ανθρώπινες σχέσεις εντός της σχολικής μονάδας. Η παροχή κινήτρων, η δημιουργία νέων θέσεων και ευκαιριών προαγωγής, η συνεχής επιμόρφωση και ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, η διαφάνεια, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη και αξιοκρατία είναι τα στοιχεία που πρέπει να κυριαρχούν στον εκσυγχρονισμό του σχεδίου αξιολόγησης. Αριθμητική αξιολόγηση πρέπει να έχει ο εκπαιδευτικός μόνο όταν το ζητήσει και το επιθυμεί ο ίδιος.
Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που επηρεάζει την επαγγελματική ανάπτυξή τους, τη διδασκαλία και το σχολικό κλίμα. Η ανάθεση του ρόλου του/της αξιολογητή/ριας στον/στη διευθυντή/ρια της σχολικής μονάδας, θεωρούμε πως θα επηρεάσει ιδιαίτερα αρνητικά τη σχολική καθημερινότητα και θα επιβαρύνει το εργασιακό άγχος τόσο των διευθυντών/ριών όσο και των εκπαιδευτικών. Θεωρούμε επικίνδυνη την εμπλοκή του διευθυντή στην αριθμητική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών για όλους του λόγους που έχουμε εξηγήσει και δημόσια και τους οποίους παραθέτουμε και εδώ :
Υπερφόρτωση του/της Διευθυντή/ριας με Επιπλέον Ευθύνες και Καθήκοντα : Οι διευθυντές/ριες των σχολικών μονάδων έχουν ήδη ένα ευρύ φάσμα διοικητικών και οργανωτικών καθηκόντων, όπως η διαχείριση (επικοινωνία, στήριξη, καθοδήγηση κλπ.) του προσωπικού του σχολείου, ο σχολικός προγραμματισμός, η επικοινωνία με γονείς και φορείς, θέματα ασφάλειας και υγείας, η εσωτερική/διαμορφωτική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού έργου και πολλά άλλα. Η προσθήκη της ευθύνης της αριθμητικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών επιβαρύνει περαιτέρω τον ρόλο τους, καθιστώντας αδύνατο να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε όλα τα καθήκοντά τους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα είτε μια επιφανειακή και μη ουσιαστική εσωτερική αξιολόγηση είτε την παραμέληση άλλων σημαντικών διοικητικών καθηκόντων.
Αποδυνάμωση του Συμβουλευτικού Ρόλου του/της Διευθυντή/ριας : Ο/Η διευθυντής/ρια θα πρέπει να έχει πρωτίστως έναν συμβουλευτικό και καθοδηγητικό ρόλο, βοηθώντας τους/τις εκπαιδευτικούς να βελτιώσουν και να ενδυναμώσουν τη διδασκαλία και το έργο τους. Όταν όμως ο/η ίδιος/α ο/η διευθυντής/ρια γίνεται αξιολογητής/ρια, αυτός ο ρόλος αποδυναμώνεται, καθώς ο/η εκπαιδευτικός θα διστάζει να ζητήσει καθοδήγηση και υποστήριξη από κάποιον/α που έχει την εξουσία να τον/την αξιολογήσει. Αντί για έναν/μία υποστηρικτή/ρια, ο/η διευθυντής/ρια μετατρέπεται σε ελεγκτή/ρια, γεγονός που περιορίζει την ποιότητα της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών.
Η Αλλαγή του Σχολικού Κλίματος : Η σχέση του/της διευθυντή/ριας με τους/τις εκπαιδευτικούς θα πρέπει να είναι πρωτίστως υποστηρικτική και καθοδηγητική, και όχι ελεγκτική ή «τιμωρητική». Όταν ο/η διευθυντής/ρια αναλαμβάνει τον ρόλο του/της αξιολογητή/ριας, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να δημιουργηθεί στη σχολική μονάδα αρνητικό κλίμα, το οποίο θα επηρεάσει τη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών και της διοίκησης.
Διάβρωση της Συνεργασίας μεταξύ των Εκπαιδευτικών : Η εκπαιδευτική κοινότητα βασίζεται στη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την ανταλλαγή ιδεών. Όταν ο/η διευθυντής/ρια αποκτά τον ρόλο του/της αξιολογητή/ριας, οι εκπαιδευτικοί ενδέχεται να μην εκφράζουν τις ανησυχίες τους, φοβούμενοι τις συνέπειες στην αξιολόγησή τους. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα, θα οδηγήσει σε απομόνωση και μειωμένη διάθεση για καινοτομία και ομαδικότητα.
Περιορισμός της Παιδαγωγικής Αυτονομίας, της Καινοτομίας και της Δημιουργικότητας : Όταν οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν ότι αξιολογούνται από τον/τη διευθυντή/ριά τους, ενδέχεται να αποφεύγουν την εφαρμογή νέων μεθόδων διδασκαλίας ή καινοτόμων πρακτικών, φοβούμενοι αρνητική αξιολόγηση σε περίπτωση αποτυχίας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια συντηρητική προσέγγιση στη διδασκαλία, περιορίζοντας την εξέλιξη και τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου.
Το Παράδειγμα της Φινλανδίας : Στη Φινλανδία, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δεν πραγματοποιείται από τους/τις διευθυντές/ριες των σχολείων. Αντίθετα, το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα δίνει έμφαση στην αυτοαξιολόγηση και την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί ενθαρρύνονται να αξιολογούν οι ίδιοι το έργο τους και να συμμετέχουν σε προγράμματα συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης. Αυτή η προσέγγιση βασίζεται στην εμπιστοσύνη προς τους/τις εκπαιδευτικούς και στην πεποίθηση ότι η επαγγελματική τους ανάπτυξη είναι πιο αποτελεσματική, όταν προέρχεται από εσωτερική παρακίνηση παρά από εξωτερική αξιολόγηση. Επιπλέον, στη Φινλανδία, οι σχολικές επιθεωρήσεις καταργήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, και από τότε η έμφαση δίνεται στην υποστήριξη και την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, αντί για την αξιολόγησή τους από ανώτερα διοικητικά στελέχη. Αυτές οι πρακτικές έχουν συμβάλει στη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θεωρείται από τα καλύτερα στον κόσμο, υπογραμμίζοντας την αξία της εμπιστοσύνης και της αυτονομίας των εκπαιδευτικών. Μια πρακτική που ενισχύει την αυτοαξιολόγηση είναι η δημιουργία προγραμμάτων μεντορισμού και δικτύων ανατροφοδότησης από συναδέλφους.

Η Προοδευτική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών υπερτονίζει ότι η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών πρέπει να είναι ένα εργαλείο ανάπτυξης και όχι ελέγχου. Η ανάθεση του ρόλου του/της αξιολογητή/ριας στον/στη διευθυντή/ρια διαταράσσει το σχολικό κλίμα, μειώνει την αποτελεσματικότητα της διεύθυνσης και εντείνει τη γραφειοκρατία. Η έμφαση πρέπει να δοθεί σε πολλαπλές πηγές αξιολόγησης, προκειμένου να διασφαλιστεί μια δίκαιη, αντικειμενική και ουσιαστική διαδικασία που θα στηρίζει τους εκπαιδευτικούς αντί να τους αποδυναμώνει. Στόχος μας θα πρέπει να είναι ένα Δημοκρατικό και Ανθρώπινο Σχολείο για ΟΛΟΥΣ και ΟΛΕΣ.
Επιπλέον, η πρόταση εισάγει ως νέα θέση προαγωγής της θέση του Ανώτερου Εκπαιδευτικού αλλά όχι και του Παιδαγωγικού Σύμβουλου όπως προνοούσαν παλαιότερες προτάσεις. Η υπερφόρτωση με επιπλέον καθήκοντα του Ανώτερου Εκπαιδευτικού, αλλοιώνει τη φιλοσοφία δημιουργίας της συγκεκριμένης θέσης. Ο Παιδαγωγικός Σύμβουλος δεν μπορεί αν μην είναι ξεχωριστή θέση προαγωγής Βοηθού Διευθυντή.
Είναι αδιανόητο το γεγονός ότι η πρόταση προνοεί τα ίδια άτομα τη μία χρονιά να είναι Επιθεωρητές Σύμβουλοι και την επόμενη να είναι Επιθεωρητές Αξιολογητές. Υπάρχει σύγκρουση ρόλων.
Όπως είναι δομημένη η πρόταση , οι εκπαιδευτικοί κάθε χρόνο έχουν αξιολόγηση είτε αριθμητική είτε διαμορφωτική, η οποία συνδέεται με την αριθμητική και στην ουσία αλλοιώνεται ο στόχος και σκοπός της. Ταυτόχρονα, όλα τα κριτήρια αξιολόγησης, σύνδεσή τους με τους δείκτες επάρκειας και επιτυχίας, αλλά και η ανάγκη συγκέντρωσης 50 ωρών παρακολούθησης επιμορφωτικών μαθημάτων ανά διετία, θα οδηγήσουν τους εκπαιδευτικούς σ’ ένα καθημερινό ατελείωτο αγώνα επικέντρωσης σε αυτές τις απαιτήσεις αντί στην παιδαγωγική διαδικασία. Εκφράζουμε έντονες επιφυλάξεις αν όλα αυτά μπορούν να συνδυαστούν θετικά με την παιδαγωγική διαδικασία και να υπηρετήσουν τον στόχο της βελτίωσης και της επαγγελματικής ανάπτυξης.
Η αξιολόγηση όπως προτείνεται είναι από πάνω προς τα κάτω και δεν υπάρχει σε κανένα σημείο πρόνοια αξιολόγησης από του «υφιστάμενους στους προϊστάμενους».