Ο περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2025
Φαρμακευτικές Υπηρεσίες
Σκοπός του νομοσχεδίου είναι να δίδεται η δυνατότητα στον Υπουργό να καθορίζει, πέραν των Δήμων (ως η υφιστάμενη νομοθεσία), και τα δημοτικά διαμερίσματα εντός των γεωγραφικών ορίων των οποίων θα ισχύουν οι διατάξεις Διατάγματος με το οποίο καθορίζονται τα ωράρια λειτουργίας, αργίες, διημερεύσεις κ.α. των φαρμακείων.
Η τροποποίηση κρίθηκε αναγκαία λόγω του ότι η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης διαφοροποίησε τα γεωγραφικά όρια των δήμων οι οποίοι είτε συνενώθηκαν ή/και σε αυτούς εντάχθηκαν κοινότητες που προηγουμένως δεν υπάγονταν σε δήμους. Συνακόλουθα, προκύπτει ότι σε ορισμένα δημοτικά διαμερίσματα που ανήκουν σε δήμους δυνατό να συντρέχουν συνθήκες που να διαφοροποιούν τις ανάγκες σε θέματα λειτουργίας φαρμακείων σε σχέση με το συγκεκριμένο δήμο και συνεπώς, θα πρέπει να δίδεται η δυνατότητα στον Υπουργό να τα καθορίζει ειδικότερα.
- Υπό επεξεργασία
- Αναρτήθηκε
07 Μάι 2025 @ 0:00 - Ανοικτή σε σχόλια ως
13 Ιούν 2025 @ 0:00 - 42 σχόλια
Περιεχόμενα
| 01 - Τίτλος Άρθρου | 3 σχόλια |
Ως φαρμακοποιός που εργάζεται σε ιδιωτικό φαρμακείο, εκφράζω τη σαφή αντίθεσή μου στο ισχύον σύστημα του υποχρεωτικού μέγιστου ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων. Πιστεύω ακράδαντα ότι η υιοθέτηση ενός υποχρεωτικού ελάχιστου ωραρίου – που να επιτρέπει ταυτόχρονα τη δυνατότητα επέκτασης – θα εξυπηρετούσε αποτελεσματικότερα τις ανάγκες του κοινού και θα ενίσχυε τη βιωσιμότητα του φαρμακευτικού επαγγέλματος.
Η σημερινή πεποίθηση ότι το υπάρχον ωράριο καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού είναι απλώς εσφαλμένη. Η πλειοψηφία των πολιτών εργάζεται τις ώρες που τα φαρμακεία παραμένουν κλειστά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πολίτες να αναγκάζονται να καταφεύγουν σε άλλες επιχειρήσεις για αγορά παραφαρμακευτικών προϊόντων ή – ακόμα χειρότερα – να μην μπορούν να εξυπηρετηθούν άμεσα σε επείγοντα περιστατικά. Δεν είναι σπάνιο άτομα να χρειαστεί να οδηγήσουν για πολλή ώρα προκειμένου να βρουν φαρμακείο, γεγονός που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποβεί κρίσιμο, ακόμη και ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Το επιχείρημα ότι η επιβολή διευρυμένου ωραρίου θα πλήξει τα μικρά φαρμακεία είναι, κατά την άποψή μου, επίσης λανθασμένο. Η μεγάλη πυκνότητα φαρμακείων στην Κύπρο οφείλεται εν πολλοίς στην άκριτη απόφαση πολλών φαρμακοποιών να ανοίξουν δικό τους κατάστημα, συχνά χωρίς επαρκές κεφάλαιο και χωρίς στρατηγική μελέτη βιωσιμότητας. Αν υπήρχε ένα σύστημα που να επιτρέπει ευέλικτες συνθήκες εργασίας, με περισσότερα φαρμακεία σε λειτουργία για περισσότερες ώρες, πολλοί επαγγελματίες θα μπορούσαν να επιλέξουν να εργάζονται ως υπάλληλοι σε φαρμακεία με αξιοπρεπείς μισθούς, αντί να αναγκάζονται να ανοίγουν καταστήματα που συχνά δεν μπορούν να συντηρηθούν. Ούτε μπορούμε να τιμωρουμε όλους επειδή κάποιοι συνάδελφοι έκριναν σωστό να ανοίξουν κυριολεκτικά δίπλα δίπλα και τώρα δεν τα βγάζουν πέρα. Μια επιχείρηση μπορεί να είναι μια βιώσιμη για πολλούς λόγους, μερικές φορές φταίμε και εμείς.
Επιπλέον, τα περιορισμένα ωράρια έχουν οδηγήσει σε απώλεια πελατείας προς άλλες επιχειρήσεις (π.χ. παραφαρμακευτικά είδη σε σούπερ μάρκετ ή διαδικτυακά καταστήματα), επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο τη θέση των φαρμακείων. Είναι παραπλανητικό να υποστηρίζεται ότι οι ασθενείς προλαβαίνουν να επισκεφθούν το φαρμακείο – η καθημερινότητα πολλών ανθρώπων, με εργασία, παιδιά και άλλες υποχρεώσεις, καθιστά αυτό το επιχείρημα μη ρεαλιστικό.
Όσον αφορά τις εφημερίες, είναι αυτονόητο ότι αυτές πρέπει να συνεχίσουν να υφίστανται ανεξαρτήτως διευρυμένου ωραρίου. Οι εφημερίες είναι καθήκον, όχι μέσο κερδοσκοπίας, και το επιχείρημα ότι το διευρυμένο ωράριο τις καθιστά περιττές δεν ευσταθεί. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα όπου ισχύει διευρυμένο ωράριο δεν καταργήθηκαν οι εφημερίες. Το μόνο που τις υπονομεύει είναι η εργαλειοποίησή τους για την εξυπηρέτηση συνδικαλιστικών σκοπιμοτήτων, όπως φάνηκε ξεκάθαρα τον Σεπτέμβριο του 2024, όταν ορισμένοι εκπρόσωποι απείλησαν ανοιχτά με μη συμμετοχή στις εφημερίες για να επηρεάσουν την έκβαση δικαστικής απόφασης.
Τέλος, η αναφορά στη μητρότητα ως εμπόδιο στο διευρυμένο ωράριο είναι ένα επιχείρημα που θολώνει τη συζήτηση. Η προστασία της οικογένειας είναι σημαντική, αλλά δεν μπορεί να γίνεται εις βάρος της δημόσιας υγείας και της ορθής λειτουργίας του συστήματος. Κάθε επαγγελματίας επιλέγει τον κλάδο του λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα και τις απαιτήσεις του. Το φαρμακείο είναι δομή υγειονομικής σημασίας και πρέπει να λειτουργεί με βάση τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, όχι μόνο των επαγγελματιών του.
Είναι καιρός να δούμε το φαρμακείο ως αυτό που πραγματικά είναι: πυλώνας της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, που πρέπει να λειτουργεί με γνώμονα τη διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών στην υγειονομική φροντίδα. Ένα ελάχιστο υποχρεωτικό ωράριο, με δυνατότητα διεύρυνσης, είναι το λιγότερο που μπορούμε να προσφέρουμε στην κοινωνία.
Δεν είναι δυνατόν εν έτει 2025 τα φαρμακεία να λειτουργούν με ωράρια που εξυπηρετούν μόνο όσους δεν δουλεύουν. Οι περισσότεροι πολίτες σχολάμε από τη δουλειά μετά τις 3 το μεσημέρι, και εκείνη ακριβώς την ώρα τα περισσότερα φαρμακεία κλείνουν. Γιατί πρέπει να τρέχω στην άλλη άκρη της πόλης για να βρω εφημερεύον; Και αν το βρω, μπορεί να μην έχει τα φάρμακά μου. Μπορεί να μην είναι εκεί ο φαρμακοποιός που γνωρίζει το ιστορικό μου, που εμπιστεύομαι και με καθοδηγεί. Εγώ θέλω να πηγαίνω στον φαρμακοποιό της επιλογής μου. Όπως δεν μου επιβάλλει κανείς σε ποιον γιατρό θα πάω, έτσι δεν πρέπει να μου επιβάλλει κανείς και ποιο φαρμακείο θα επισκεφθώ.
Και κάτι ακόμα: ποιος αποφασίζει τελικά για το ωράριο των φαρμακείων; Ο φαρμακευτικός σύλλογος ή το υπουργείο Υγείας; Και το υπουργείο Υγείας ποιον εκπροσωπεί; Τους πολίτες ή τα συμφέροντα των συλλόγων; Εμείς εκλέξαμε μια κυβέρνηση για να διευκολύνει τη ζωή μας, όχι για να τη δυσκολεύει περισσότερο.
Η υγεία δεν έχει ωράριο. Η πρόσβαση στα φάρμακα είναι βασική ανάγκη και δικαίωμα. Ζητάμε ένα δίκαιο, ευέλικτο και ανθρώπινο σύστημα λειτουργίας φαρμακείων, που να μας εξυπηρετεί όταν πραγματικά το έχουμε ανάγκη — όχι μόνο όταν βολεύει συγκεκριμένους φαρμακοποιούς.
Ο κόσμος είναι πολύ δυσαρεστημένος με αυτά που κάνετε και θα σας γυρίσουν μπούμερανγκ. Έχει ένα χρόνο απειλείτε ότι δεν θα κάνετε εφημερίες για να μην επιτρέψει η κυβέρνηση σε άλλα φαρμακεία να δουλεύουν παραπάνω. Δώσατε έναν όρκο να υπηρετείτε την υγεία και τον άνθρωπο. Και εσείς υπηρετείτε την καλοπέραση. Όλη η κοινωνία αναγνωρίζει το έργο των φαρμακείων και των φαρμακοποιών που ήταν και είναι πραγματικά δίπλα μας. Ολος ο κόσμος είναι θυμωμένος που τον ταλαιπωρείτε και δεν αφήνετε τα φαρμακεία να δουλέψουν. Εμείς θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε τα φαρμακεία που ήταν δίπλα μας την ώρα που εσείς δεν απαντούσατε τηλέφωνο και κλείνατε από τις 13:00. Και η κυβέρνηση ας κάνει κάτι γιατί δεν ανέβηκε άδικα στην εξουσία μόνο για την καρέκλα.
Με την παρέμβαση αυτή θέλω να δηλώσω την κατάφορη διαφωνία μου ως προς την προτεινόμενη αλλαγή στον Περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμο ο οποίος έχει αναρτηθεί στη πλατφόρμα για δημόσια διαβούλευση. Η τρέχουσα ρύθμιση του ωραρίου λειτουργίας φαρμακείων δεν μπορεί να αλλάξουν βάση αυτής της τροποποίησης η οποία προτείνεται. Οποιαδήποτε αλλαγή στη ρύθμιση του ωραρίου των φαρμακείων σε διαφορετικά “δημοτικά διαμερίσματα” όπως αυτό προτείνεται, θα προκαλέσει τέτοιες ανισορροπίες και διαφοροποιήσεις οι οποίες ξεκάθαρα θα σκιαγραφούν τη δημιουργία μεγάλων ανισορροπιών μεταξύ των φαρμακείων σε μια πολύ μικρή χώρα όπως είναι η Κύπρος όπου οι αποστάσεις των γειτονικών “δημοτικών διαμερισμάτων” είναι πρακτικά ελάχιστες έως και ανύπαρκτες τις περισσότερες φορες. Επιπρόσθετα δημιουργεί ένα τεράστιο πρόβλημα στην διατήρηση και συνέχιση του εξαιρετικά οργανωμένου, μέχρι πρόσφατα θεσμού των διημερεύσεων-διανυκτερεύσεων, όπου μέσα από την συνεχόμενη λειτουργεία των φαρμακείων οι ασθενείς δεν μένουν ποτέ χωρίς εξυπηρέτηση. Θέλω να υπογραμμίσω την ανάγκη για εφαρμογή του ΓεΣΥ, η οποία έδωσε λύση σε ένα διαχρονικό πρόβλημα μέχρι την εφαρμογή του, όπου όλα σχεδόν τα φαρμακεία εντάχθηκαν και έτσι η εξυπηρέτηση των ασθενών γίνεται συστηματικά από τα συμβεβλημένα με τον ΟΑΥ φαρμακεία σε όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας με εξαιρετική διασπορά σε όλες τις ελέυθερες περιοχές και όχι σε συγκεκριμένα και πολύ λίγα κρατικά νοσηλευτήρια, κατάσταση που υπήρξε νοσηρή κατά σειρά πολλών ετών πριν την εφαρμογή του ΓεΣΥ. Η ρύθμιση στο επάγγελμα του φαρμακοποιού, ένα από τα ελάχιστα ρυθμιζόμενα επαγγέλματα στην ΕΕ δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε αβάσιμη. Ο σκοπός της ρύθμισης πρέπει να προάγει την επιστημονικότητα κατα την άσκηση του επαγγέλματος του φαρμακοποιού και του φαρμακείου σαν κέντρο παροχής υπηρεσιών υγείας με επίκεντρο την διάθεση φαρμάκων στους ασθενείς και όχι την ανεξέλεγκτη λειτουργεία τους κατά περίπτωση και “επιχειρηματική ανάγκη” βάση περιοχών. Η διατήρηση του ρυθμιζόμενου ωραρίου συνολικά και οριζόντια στην επικράτεια των περιοχών που βρίσκονται εντός των ορίων των δήμων αποτελεί μονόδρομο και μοναδική λύση έτσι ώστε όλοι οι πολίτες της Κυπριακής δημοκρατίας που χρειάζονται το φαρμακείο να έχουν πρόσβαση σε αυτό με ίσους όρους και διαδικασίες οι οποίες ρυθμίζονται από τον θεσμό του ρυθμιζόμενου οραρίου και των εφημεριών έτσι όπως αυτό στηρίζεται και από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Μια ρύθμιση η οποία επιτρέπει τη δημιουργία και εφαρμογή τέτοιων παρεμβατικών μέτρων και περιορισμών, με απώτερο σκοπό την καλύτερη λειτουργία των συστημάτων υγείας και των ασφαλιστικών φορέων των κρατών μελών της ΕΕ. Τα φαρμακεία στη Κύπρο, μέσα από το ρυθμισμένο και ενιαίο ωράριο σε όλες τις περιοχές εντός των ορίων των Δήμων, διασφαλίζει ότι όλα τα φαρμακεία σε κάθε γειτονιά θα μπορέσουν κρατήσουν τον συνοικιακό χαρακτήρα και θα επιβιώσουν σε βάθος χρόνου με σκοπό της συνεχόμενη παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών υγείας προς όλους τους ασθενής, ανεξαρτήτως δημοτικού διαμερίσματος, ακριβής ή φθηνής περιοχής, εμπορικής η μη εμπορικής περιοχής ή όπως αλλιώς μπορεί αυτή να χαρακτηριστεί και διαφοροποιηθεί στα διάφορα δημοτικά διαμερίμσατα.
Ως φαρμακοποιός μικρής μονάδας με εμπειρία άνω των 25 ετών, θέλω να εκφράσω ξεκάθαρα τη διαφωνία μου με την πρόθεση εισαγωγής του όρου “δημοτικά διαμερίσματα” στο Διάταγμα που ρυθμίζει το ωράριο των φαρμακείων.
1. Η εφαρμογή διαφορετικών ωραρίων ανά δημοτικό διαμέρισμα θα οδηγήσει σε φαρμακεία «δύο ταχυτήτων» — ακόμα και μέσα στην ίδια γειτονιά — με κίνδυνο να κλείσουν φαρμακεία. Αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα εξυπηρέτησης των πολιτών.
2. Πρέπει να υπάρχει κοινό ωράριο για όλα τα φαρμακεία
Είναι σημαντικό να διατηρηθεί το ενιαίο ωράριο, όπως προβλέπει και η υφιστάμενη νομοθεσία. Το ισχύον σύστημα διημέρευσης και διανυκτέρευσης είναι επαρκές για την εξυπηρέτηση του κοινού εκτός του βασικού ωραρίου, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια υγεία.
Ως φαρμακοποιός και επαγγελματίας υγείας, διαφωνώ κάθετα με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τα Δημοτικά Διαμερίσματα καθώς αυτό θα δημιουργήσει ανισότητες μεταξύ των φαρμακείων. Είμαστε επιστήμονες υγείας με καταστήματα επιχειρήσεις τα οποία παρέχουν ακριβώς τις ίδιες υπηρεσίες υγείας στο κοινό, οπότε και το πιο δίκαιο για όλους είναι να έχουμε ακριβώς το ίδιο ωράριο όλοι ανεξαιρέτως.
Τα υφιστάμενα ωράρια των φαρμακείων εξυπηρετούν επαρκώς τη Δημόσια Υγεία, καθώς και με τον θεσμό των διημερεύσεων οι ασθενείς εξυπηρετούνται στο μέγιστο δυνατό βαθμό καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Όσο για τις βραδινές ώρες η κίνηση είναι μειωμένη τόσο εντός πόλης όσο και στις τουριστικές περιοχές.
Ως πολίτης που εκτιμά τη σημασία της σταθερής πρόσβασης σε φαρμακευτικές υπηρεσίες, θα ήθελα να εκφράσω τον προβληματισμό μου σχετικά με την πρόταση για δυνατότητα καθορισμού ωραρίου λειτουργίας φαρμακείων ανά δημοτικό διαμέρισμα, αντί ανά Δήμο όπως ισχύει σήμερα.
Η αλλαγή αυτή, κατά τη γνώμη μου, ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Πρώτον, η εφαρμογή διαφορετικών ωραρίων σε δημοτικά διαμερίσματα του ίδιου Δήμου μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση στο κοινό και να καταστήσει δυσκολότερη τη γρήγορη πρόσβαση σε φάρμακα, ιδιαίτερα σε επείγουσες καταστάσεις ή εκτός ωραρίου. Ένα σύστημα που βασίζεται σε ενιαίο και προβλέψιμο ωράριο είναι κρίσιμο για την υγειονομική ασφάλεια.
Δεύτερον, εκφράζω την ανησυχία ότι η ρύθμιση αυτή μπορεί, έμμεσα, να ανοίξει τον δρόμο για υιοθέτηση “ελεύθερου ωραρίου” σε ορισμένα διαμερίσματα, με αποτέλεσμα κάποιες περιοχές να εξαιρούνται από τον κοινό σχεδιασμό διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκαλέσει δυσχέρεια στην εξυπηρέτηση των πολιτών, διότι ο κίνδυνος να μην υπάρχει διημερεύον φαρμακείο στην περιοχή του θα είναι αυξημένος.
Τρίτον, δεν μπορεί να αποκλειστεί ο κίνδυνος να δημιουργούνται ή να επαναχαράσσονται δημοτικά διαμερίσματα όχι βάσει πραγματικών αναγκών εξυπηρέτησης του πληθυσμού, αλλά με γνώμονα την εξυπηρέτηση επιμέρους συμφερόντων, κάτι που θα υπονόμευε τη διαφάνεια και την ισονομία.
Θεωρώ ότι οποιαδήποτε ρύθμιση αφορά τη λειτουργία φαρμακείων πρέπει να στοχεύει στην ενίσχυση της δημόσιας υγείας, να εφαρμόζεται ενιαία και να εξυπηρετεί το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, χωρίς να προκαλεί διαχωρισμούς ή προνόμια για ορισμένες περιοχές.
ΑΝΕΥ ΒΛΑΒΗΣ – Επανατοποθέτηση για το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων
Με αφορμή τις πρόσφατες τοποθετήσεις που κυκλοφορούν δημόσια, αισθάνομαι την ανάγκη να αποσαφηνίσω τη θέση μου. Ο δημόσιος διάλογος έχει εκτραπεί, επηρεασμένος από παρερμηνείες, υπερβολές και ανακρίβειες.
Καταρχάς, είναι τουλάχιστον προβληματικό να εκφέρουν άποψη με απόλυτη βεβαιότητα άτομα που ουδέποτε διαχειρίστηκαν φαρμακείο ή οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση. Η θεωρητική κατάρτιση είναι σημαντική – δεν αντικαθιστά, όμως, τη ζώσα πραγματικότητα ενός φαρμακοποιού που λειτουργεί υπό συνθήκες ανταγωνισμού, με ευθύνες, κόστος, φθορά και ανθρώπινη εξυπηρέτηση. Η πράξη δεν υποκαθίσταται από τη θεωρία. Ο καθένας στο πεδίο του.
Η επιχειρηματική ανάπτυξη δεν είναι απειλή. Η λειτουργία μεγαλύτερων μονάδων με επαρκές προσωπικό μπορεί να αναβαθμίσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Αντιθέτως, η απουσία ευελιξίας εμποδίζει και τον μικρό επαγγελματία να εξελιχθεί. Όποιος έχει τη δυνατότητα να επενδύσει και να προσφέρει περισσότερες ώρες εξυπηρέτησης δεν πρέπει να τιμωρείται – πρέπει να ενθαρρύνεται. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τουριστικά κέντρα όπως η Αγία Νάπα. Ισχύει για κάθε κοινότητα στην Κύπρο – εκτός κι αν ορισμένες περιοχές έχουν μετατραπεί σιωπηρά σε… αυτόνομες επικράτειες με ειδικό καθεστώς.
Το φαρμακείο είναι χώρος υγείας, αλλά και νόμιμα λειτουργούσα επιχείρηση. Η πολιτεία οφείλει να σέβεται και τις δύο διαστάσεις – η μία δεν ακυρώνει την άλλη. Δεν μπορεί ολόκληρος ο κλάδος να παραμένει καθηλωμένος, εξαιτίας ενός συστήματος που εδώ και χρόνια λειτουργεί προβληματικά.
Η ουσία δεν είναι το ωράριο – είναι η ποιότητα.
Η ποιότητα των φαρμακευτικών υπηρεσιών δεν εξαρτάται από το αν ένα φαρμακείο λειτουργεί 5 ή 10 ώρες την ημέρα. Εξαρτάται από τον φαρμακοποιό – την επιστημονική του επάρκεια, τη συνέπειά του, την υπευθυνότητά του. Και κυρίως, από την ύπαρξη αποτελεσματικών ελεγκτικών μηχανισμών. Όχι από τη διάρκεια λειτουργίας.
Το διευρυμένο ωράριο δεν απειλεί τις διημερεύσεις. Είναι ήδη αποδυναμωμένες.
Από τι; Από φαινόμενα όπως:
• πρόωρα κλεισίματα,
• ελλείψεις βασικών φαρμάκων,
• αδυναμία επικοινωνίας σε ώρες ανάγκης,
• χρήση των διημερεύσεων ως εργαλείο οικονομικής πίεσης και όχι προσφοράς.
Ας ρωτήσουμε, λοιπόν, τον πολίτη. Αν μπορεί να εξυπηρετηθεί. Αν έχει πρόσβαση στον φαρμακοποιό που εμπιστεύεται. Αν θεωρεί λογικό να διασχίζει δήμους για ένα αντιπυρετικό.
Η πρόταση δεν επιβάλλει. Επιτρέπει.
Το διευρυμένο ωράριο είναι προαιρετικό. Δεν καταργεί τίποτα – προσθέτει επιλογές. Δεν επιβάλλεται σε κανέναν, ούτε αντικαθιστά το υφιστάμενο καθεστώς. Σέβεται την επαγγελματική ελευθερία και τις διαφοροποιημένες ανάγκες κάθε περιοχής.
Η επίκληση της Οδηγίας 2003/88/EC είναι άτοπη: η Οδηγία αφορά τα ωράρια εργασίας του εργαζομένου, όχι τις ώρες λειτουργίας μιας επιχείρησης. Το φαρμακείο, όπως και κάθε επαγγελματικός χώρος, μπορεί να οργανωθεί με βάρδιες. Αν το διευρυμένο ωράριο ήταν παράνομο, η μισή Ευρώπη θα ήταν σε παράβαση – αλλά δεν είναι.
Το πρόβλημα δεν είναι το ωράριο. Είναι η απουσία ουσιαστικού ελέγχου.
Οι φαρμακευτικές υπηρεσίες δεν εργάζονται απογευματινές ώρες. Συνεπώς, ακόμη και σήμερα, κανείς δεν ελέγχει την παρουσία φαρμακοποιού μετά τις 16:00. Η λύση δεν είναι να κρατήσουμε τα φαρμακεία κλειστά – είναι να ενισχύσουμε τους ελέγχους.
Θέλουμε ελέγχους – αλλά ουσιαστικούς.
Αντί να αναθέτει ρόλο «αστυνομίας» στις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες, το Υπουργείο Υγείας οφείλει να διασφαλίζει:
• τη γνησιότητα πτυχίων,
• την επαγγελματική επάρκεια,
• τη διαφάνεια στους συλλογικούς φορείς.
Και να διασφαλίζει ότι 1.000 φαρμακοποιοί δεν εκπροσωπούνται από απαρτίες 30 ατόμων.
Όχι στη χρήση της μητρότητας ως εργαλείο περιορισμού της αγοράς.
Η στήριξη της μητρότητας είναι υποχρέωση του κράτους. Όχι των συναδέλφων που επιθυμούν να λειτουργούν διαφορετικά. Η ισότητα δεν επιτυγχάνεται με οριζόντιους περιορισμούς – αλλά με στοχευμένες πολιτικές στήριξης.
⸻
Οι προτάσεις μας:
1. Νομοθετικός εκσυγχρονισμός
– Αναβάθμιση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στους φαρμακευτικούς συλλόγους με διεύρυνση της απαρτίας.
2. Θέσπιση προαιρετικού διευρυμένου ωραρίου
– Χωρίς κατάργηση των διημερεύσεων. Με σαφές πλαίσιο λειτουργίας.
3. Δήλωση ωραρίου & προσωπικού στις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες
– Διαφάνεια, ενημέρωση του κοινού, εύκολη προσβασιμότητα.
4. Ελεγκτικοί μηχανισμοί:
• Ηλεκτρονική δήλωση ωραρίου, με δημόσια προσβασιμότητα.
• Δήλωση επαρκούς προσωπικού, με καταχώρηση ονομάτων.
• Δειγματοληπτικοί έλεγχοι, και απογευματινές ώρες.
• Γραμμή καταγγελιών και φόρμες αξιολόγησης από πολίτες.
• Ορατή σήμανση στο φαρμακείο για συμμετοχή στο διευρυμένο ωράριο.
Αν οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες μπορούν εδώ και 9 μήνες να κάνουν ελέγχους για το υφιστάμενο ωράριο, μπορούν κάλλιστα να εφαρμόσουν τους ίδιους μηχανισμούς και στο νέο πλαίσιο.
⸻
Συμπέρασμα
Το πρόβλημα δεν είναι η «απελευθέρωση» του ωραρίου. Το πρόβλημα είναι η διατήρηση ενός αναχρονιστικού μοντέλου, χωρίς ελευθερία, χωρίς επιλογές, χωρίς όραμα.
Η κοινωνία έχει αλλάξει. Οι ανάγκες έχουν αλλάξει. Οι πολίτες δεν εργάζονται 08:00-15:00 – γιατί να εξαρτώνται από φαρμακεία που λειτουργούν μόνο τότε;
Το φαρμακείο δεν χρειάζεται προστάτες – χρειάζεται θεσμική ελευθερία, λογοδοσία, έλεγχο, και ενθάρρυνση για να προσφέρει περισσότερο και καλύτερα. Αν το Υπουργείο Υγείας επιθυμεί να νομοθετεί με βάση το συμφέρον των πολιτών και της δημόσιας υγείας – τώρα είναι η ώρα.
Όλα τα ανωτέρω κατατίθενται άνευ βλάβης και με κάθε επιφύλαξη των νομικών μου δικαιωμάτων, είτε προσωπικών είτε επαγγελματικών.
Κάποιες σκέψεις, χωρίς φιλτράρισμα — γιατί η υποκρισία περισσεύει:
1. Η δημόσια διαβούλευση έπρεπε ήδη να είχε κλείσει (6/6 στις 08:55), αλλά… δόθηκε παράταση την τελευταία στιγμή. Και ω του θαύματος, με το που δόθηκε η παράταση, άρχισαν να εμφανίζονται μαζικά πανομοιότυπα σχόλια με ελαφρώς αλλαγμένες φράσεις. Αν αυτό δεν λέγεται “συντονισμός”, τότε τι λέγεται;
2. Οι φαρμακοποιοί που ζητάμε διευρυμένο ωράριο κατηγορούμαστε για «ιδιοτελή κίνητρα». Δηλαδή όσοι προτιμούν το ισχύον ωράριο το κάνουν ανιδιοτελώς; Τους πληρώνουν οι πελάτες με χαμόγελα και αγκαλίτσες; Δεν έχουν επιταγές, έξοδα, υποχρεώσεις; Ας είμαστε ειλικρινείς: όλοι έχουμε επιχειρήσεις. Το να ζητάς ευελιξία στη λειτουργία σου δεν είναι αμαρτία – είναι ανάγκη. Και ναι, κάποιοι δεν θέλουν διευρυμένο γιατί έτσι βολεύονται επιχειρηματικά, όχι για το «καλό της δημόσιας υγείας». Αν ήταν έτσι, δεν θα βλέπαμε το γνωστό “παζάρι” γύρω από τις εφημερίες – ποιος θα πάρει τις καλές, ποιος θα τις αποφύγει, ποιος τις θέλει μόνο όταν έχει ανάγκη…
3. Ο ΠΦΣ τοποθετήθηκε δημόσια κατά του διευρυμένου ωραρίου χωρίς να ρωτήσει κανέναν μας. Τον Σεπτέμβριο του 2024, όταν απειλούσε με αποχή από τις διημερεύσεις, είχε δεσμευτεί ότι πρώτα θα γίνει συνέλευση και μετά θα υπάρξει επίσημη θέση. Πότε έγινε αυτή η συνέλευση; Πότε μας ρωτήσατε; Αντιπροσωπεύετε 1000+ φαρμακοποιούς και ενεργείτε χωρίς συναίνεση. Αυτό δεν είναι δημοκρατία – είναι διαχείριση κατά το δοκούν.
4. Κι ενώ μαλώνουμε για το ποιος θα δουλέψει λιγότερο, η αγορά γύρω μας κινείται. Πολλά brands που ήταν αποκλειστικά στα φαρμακεία έχουν ήδη τοποθετηθεί αλλού. Πάρτε για παράδειγμα τα Beautyline: Frezyderm, Ahava, Weleda, Youth Lab, Dr. Jart — είναι όλα εκεί. Και δεν είναι τα μόνα. Και ενώ εμείς κλείνουμε Τετάρτες στις 13:30, αυτοί συνεχίζουν να πουλάνε κανονικά. Έρχεται και Hondos Center τύπου Κύπρου, που θα πουλάει τα πάντα εκτός από φάρμακα. Τότε, όλοι θα ζητάτε διευρυμένο, αλλά θα είναι αργά. Γιατί το ΓεΣΥ δεν είναι ούτε θα γίνει ποτέ επαρκής οικονομική βάση για να σταθεί ένα φαρμακείο.
5. Με ποιο δικαίωμα αποφασίζουν οι τοπικοί σύλλογοι ποιο διαμέρισμα θα δουλεύει και ποιο όχι; Δηλαδή ο πρόεδρος που έχει φαρμακείο στο διπλανό δημοτικό διαμέρισμα θα αποφασίζει ότι το δικό του θα είναι ανοιχτό και το δικό μου όχι; Από πού κι ως πού; Αυτό δεν είναι δημόσια ρύθμιση — είναι εργαλείο ελέγχου και πνιγμού του ανταγωνισμού. Ή αλλιώς, το φαρμακείο ως «τσιφλίκι».
6. Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που θέλουν διευρυμένο ωράριο, αλλά δεν “βγαίνουν μπροστά”. Εμείς τρέχουμε στα δικαστήρια και κάποιοι περιμένουν στα σιωπηλά να επωφεληθούν, αν αλλάξει κάτι. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η αλλαγή δεν έρχεται με σιωπή, ούτε με φόβο. Ο φαρμακευτικός κόσμος της Κύπρου είχε και έχει τον δικό του “εμφύλιο”, και κάποιοι φροντίζουν να τον τροφοδοτούν.
7. Ό,τι συμβεί από εδώ και πέρα θα είναι ευθύνη όλων μας. Αν δεν μιλήσουμε τώρα, αν δεν παλέψουμε τώρα, μετά δεν θα έχουμε ούτε το δικαίωμα να παραπονεθούμε.
⸻
👉 Το να ζητάς να εργαστείς περισσότερο δεν είναι ντροπή.
👉 Το να θες να επιβιώσεις δεν είναι ιδιοτέλεια.
👉 Το να διεκδικείς δικαίωμα επιλογής είναι αξιοπρέπεια.
Stylianos Houvartas
Διαφωνώ με τη συμπερίληψη του όρου Δημοτικά Διαμερίσματα στο υπουργικό διάταγμα που εκδίδεται από τον Υπουργό για τον καταρτισμό των ωραρίων, γιατί έτσι θα δίνεται η δυνατότητα στους εκάστοτε υπεύθυνους να εξαιρούν από το ωράριο κάποια Δημοτικά Διαμερίσματα με αποτέλεσμα να διαταραχθεί η ισότητα μεταξύ των Φαρμακείων που υπάρχει με το σημερινό διάταγμα που καθορίζει δήμους.
Για την εξυπηρέτηση των πελατών δε χρειάζεται η αλλαγή του ωραρίου, αλλά οι διημερεύσεις που καταρτίζονται από τους εκάστοτε Τοπικούς Φαρμακευτικούς Συλλόγους που έδειξαν μέχρι τώρα την υπευθυνότητα στον καθορισμό των πινάκων διημερεύσεων για την εξυπηρέτηση επάξια της Δημόσιας Υγείας, προστατεύοντας έτσι και τα Φαρμακεία της γειτονιάς που έχουν μόνο ένα Φαρμακοποιό.
Ήβη Γεωργίου
Ως πολίτης, θεωρώ πως δεν πρέπει να έχουν διαφορετικά ωράρια οι φαρμακοποιοί μεταξύ τους. Αυτό εξυπηρετεί αποκλειστικά τις μεγάλες αλυσίδες φαρμακείων και οδηγεί σταδιακά στην οικονομική καταστροφή των μικρότερων φαρμακείων, όπως το φαρμακείο της γειτονιάς μου. Πιστεύω πως η Πολιτεία θα πρέπει να θεσπίσει ένα πιο λογικό ενιαίο ωράριο λειτουργίας (π.χ. 9:00 – 17:00, μιας και τώρα οι φαρμακοποιοί δουλεύουν 9ωρο) και να αυξήσει τον αριθμό των εφημεριών που αναλαμβάνει το κάθε φαρμακείο τον μήνα. Με αυτόν τον τρόπο κερδίζουν όλοι: εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση, προστατεύονται οι μικρές επιχειρήσεις, θα υπάρχει η ευκαιρία για αρκετές υπερωρίες (με τις επιπλέων εφημερίες) χωρίς ανεπιθύμητο ανταγωνισμό, και καλύπτονται οι ανάγκες των πολιτών.
Δεν συμφωνώ να ενταχτεί στο διάταγμα η λέξη δημοτικά διαμερίσματα γιατί με το θεσμό των διημερευόντων φαρμακιών η δημοσιά υγειά και οι ασθενείς βρίσκουν ανά πάσα στιγμή τα φάρμακα τους .
Με αυτό τον τρόπο επιβιώνον και τα μικρά φαρμακεία της γειτονιάς που εξυπηρετούν τους ηλικιωμένους. Κατάργηση του ωραρίου δημιούργει φαρμακεία δυο ταχυτήτων. οι φαρμακοποιοί είναι λειτουργοί υγείας αλλά και άνθρωποι και πρέπει να υπάρχει δίκαιο ωράριο για όλους. τον τελευταίο καιρό με τους δήμους έχει επέλθει ισότητα στα φαρμακεία όσον αφορά τα ωράρια, αλλά εξυπηρετείτε και η δημοσιά υγεία. Μη εφαρμογή του ωραρίου θα οδηγήσει σε κλείσιμο των μικρών φαρμακιών της γειτονιάς και μη εξυπηρετήσει του κοινού.
Δώρα Κυπριανού
Φαρμακοποιός
1. Αξιοσημείωτο το ότι η δημόσια διαβούλευση θα έπρεπε να είναι ήδη κλειστή (διορία ήταν 6/6 μέχρι τις 8:55) και δόθηκε παράταση τελευταία στιγμή.
2. Μετά την παράταση γεμίσαμε σχόλια τα οποία αναπαράγουν το ίδιο ποίημα με ελαφρώς τροποποιημένες φράσεις.
3. Κατηγορουμαστε οι φαρμακοποιοί που θέλουμε διευρυμένο ότι το κάνουμε για το προσωπικό όφελος με σχόλια που αγγίζουν την μομφή. Δηλαδή οι φαρμακοποιοί που προτιμάτε το ισχύον ωράριο δεν πληρώνεστε με χρήματα ; Σας δίνουν οι πελάτες μόνο την αγάπη τους και αγκαλίτσες ; Ή σας έχει εξαιρέσει κανένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και δεν πληρώνετε επιταγές; Ας είμαστε ειλικρινείς: όσοι πιέζουν για μη διεύρυνση του ωραρίου, το κάνουν με γνώμονα το προσωπικό τους οικονομικό όφελος και όχι το κοινό καλό. Δεν πρόκειται για ανάγκη του πληθυσμού και το καλό της δημόσιας υγείας — πρόκειται για στρατηγικές εμπορικής επικράτησης. Και αυτό φαίνεται από το πώς χειρίζονται τις εφημερίες. Είτε γίνεται πόλεμος για αυτές για το ποιος θα πάρει καμία “καλή εφημερία” , είτε τις αποποιούνται όσοι δεν τις χρειάζονται οικονομικά… Ενώ το νόημά τους είναι η προσφορά στον ασθενή.
4. Ο σύλλογος τοποθετήθηκε κάθετα αρνητικά στο διευρυμένο ωράριο. Γιατί ; Όταν απειλούσε με αποχή από τις διημερευσεις στον Σεπτέμβριο του 2024, είπε πως θα πραγματοποιηθεί συνέλευση πριν τοποθετηθεί στην δημόσια διαβούλευση. Που είναι η συνέλευση πριν τοποθετηθείτε; Τοποθετηθηκατε ως ΠΦΣ σε δημόσια διαβούλευση εκπροσωπώντας 1000+ φαρμακοποιούς χωρίς να τους έχετε ρωτήσει πρώτα; Όπως έγινε και με τις απεργίες από τις διημερευσεις προκειμένου “να μην βγει δικαστική απόφαση στο όνομα της ελεύθερης αγοράς”; Δημοκρατία δύο ταχυτήτων και πλειοψηφία όπου μας συμφέρει δεν συνάδουν με την διαφάνεια και την αμεροληψία που οφείλετε να υπακούτε και να ασκείτε.
5. Την ώρα που μαλώνουμε για το ποιος θα δουλέψει λιγότερο ή περισσότερο, η μονάδα πέφτει και τα άλλα καταστήματα κερδίζουν έδαφος. Και για να μιλήσω χωρίς γενικολογιες, προκαλώ όλους τους συναδέλφους να μπουν στα Beautyline και να μετρήσουν πόσα brands που είχαμε στα φαρμακεία τοποθετήθηκαν πλέον και εκεί. Να αναφέρω μερικά: Frezyderm, Ahava, Weleda, Youth Lab, Dr. Jart, etc. Και αυτά είναι μόνο η αρχή. Θα ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα. Την στιγμή που εμείς πρέπει την Τετάρτη να κλείσουμε η ώρα 13:30, καταστήματα στο mall πουλάνε ακριβώς τα ίδια πράγματα. Όχι μόνο παρόμοια, ακριβώς τα ίδια με εμάς! Την ίδια στιγμή που η μονάδα πέφτει και δεν την σηκώνει ούτε γερανός, θα δημιουργηθεί στην Κύπρο ένα παρόμοιο Hondos Center που θα πουλάει τα πάντα εκτός από τα φάρμακα. Και τότε θα θέλετε διευρυμένο ακόμα και οι πιο ισχυροί πολέμιοί του, αλλά τότε θα είναι αργά. Γιατί το ΓεΣΥ δεν είναι κερδοφόρο και ούτε θα γίνει και ποτέ.
6. Από πού και ως πού να αποφασίζουν οι τοπικοί σύλλογοι σε συνεργασία με τον Παγκύπριο ποιο διαμέρισμα θα λειτουργεί περιοριστικά και πιο όχι ; Ο σύλλογος και το ΔΣ δεν αποτελείται από φαρμακοποιούς; Δηλαδή ο εκάστοτε πρόεδρος του συλλόγου ο οποίος θα έχει φαρμακείο στο διπλανό δημοτικό διαμέρισμα με το δικό μου, θα αποφασίζει ότι το δικό του θα μένει ανοιχτό και το δικό μου όχι ; Επειδή υποτίθεται ξέρει καλύτερα τις ανάγκες της πόλης ; Από πού και ως πού ; Με αυτό το μέτρο απλά σκοπεύετε να ενισχύσετε ένα ήδη σαθρό και έκνομο σύστημα υπεροχής και μόχλευσης της επιχειρηματικότητας. Με απλά λόγια, σκοπός είναι να ελέγχουν τσιφλικαδες ποιος θα δουλέψει και ποιος όχι. Γιατί ; Γιατί έτσι !
7. Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που θέλουν επέκταση ωραρίου. Αλλά για διάφορους λόγους δεν “βγαίνουν μπροστά”. Αντί αυτού, τρέχουμε στα δικαστήρια μερικοί και περιμένουν στα σιωπηλά να επωφεληθούν οι πολλοί. Αυτό δεν θα γίνεται για πάντα. Η αλλαγή δεν έρχεται από την σιωπή και τον φόβο. Ο κλάδος πάντα είχε έναν εμφύλιο ο οποίος τεχνηέντως ενισχύεται. Για ό,τι συμβεί από εδώ και πέρα, θα είμαστε άξιοι της μοίρας μας.
Θα ήθελα να εκφράσω την διαφωνία μου με την προτεινόμενη τροποποίηση του νόμου που ρυθμίζει ωραριο λειτουργίας καθώς θεωρώ οτι
Θα δημιουργήσει ανισότητες μεταξύ φαρμακείων και προβλήματα στο θεσμό των διανυρευσεων, ο οποίος αυτή τη στιγμή εξασφαλίζει την συνεχή εξυπηρέτηση των ασθενών
Υποστηρίζω την διατήρηση του ρυθμιζόμενου ωραριουψγια λόγους δημόσιας υγείας στηριζόμενο στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Η Κύπρος παρουσιάζει υπερεπαρκεια φαρμακείων με τα πλείστα να στελεχονονται απο1 η 2 φαρμακοποιους γεγονός που καθιστά απαραίτητη για μένα την προστασία όλων των λειτουργών υγειας στα φαρμακεία.
Συνοψίζονται θεωρω πως το ελεύθερο ωραριο θα οδηγούσε σε
Κατάργηση του θεσμού διανυκτερευσεων
Κατάχρηση της εμφανούς δεσπόζουσας θέσης απο φαρμακεία με μεγάλο οικονομικό υπόβαθρο
Σοβαρή επιδείνωση της οικογενειακής ζωής των λειτουργων υγείας στα φαρμακεία
Σοβαρή υποβάθμιση της εξυπηρέτησης σε μη εμπορικές περιοχές
Η αναγκαστική υπέρβαση σε εργατοώρες θα αυξήσει σημαντικά τον κυνδινο λάθους, με αντίκτυπο στην υγεία του κοινού.
Τέλος θα ήθελα να υπερτονισω οτι ο ΠΦΣ και ολοι οι Τοπικοί Σύλλογοι διαχρονικά διαχειρίζεται τις εποχιακές ανάγκες με ευελιξία
Ως νέος φαρμακοποιός, πιστεύω πως τα φαρμακεία στην Κύπρο πρέπει να διατηρήσουν το υφιστάμενο σύστημα καθορισμένων ωραρίων λειτουργίας, διότι η μετάβαση σε ένα σύστημα «ελεύθερου ωραρίου»—όπου κάθε φαρμακείο θα μπορεί να λειτουργεί 12–15 ώρες την ημέρα—θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μαζικά κλεισίματα, ιδιαίτερα μικρών και ανεξάρτητων φαρμακείων που αδυνατούν να ανταποκριθούν σε τέτοιες απαιτήσεις. Το επιχείρημα ότι μπορούν απλά να προσλάβουν επιπλέον προσωπικό είναι βαθιά λανθασμένο και οικονομικά ανεδαφικό. Τα περισσότερα φαρμακεία λειτουργούν με πολύ μικρά περιθώρια κέρδους και, εκτός αν οι ιδιοκτήτες έχουν σημαντικά κεφάλαια από άλλες πηγές εκτός του φαρμακευτικού τομέα, η πρόσληψη επιπλέον φαρμακοποιών ή βοηθητικού προσωπικού είναι αδύνατη. Οι μισθοί, η ασφάλιση και τα λειτουργικά έξοδα για έναν μόνο επιπλέον υπάλληλο είναι εξαιρετικά υψηλά, ειδικά όταν δεν υπάρχει αντίστοιχη αύξηση σε συνταγές ή λιανικές πωλήσεις. Οι μεγάλες αλυσίδες φαρμακείων μπορεί να επιβιώσουν ή και να επωφεληθούν από ένα τέτοιο καθεστώς, αλλά αυτό θα οδηγήσει σε μονοπώλιο των φαρμακευτικών υπηρεσιών, με αποτέλεσμα τη μείωση της πρόσβασης του κοινού σε αγροτικές ή οικονομικά ασθενέστερες περιοχές, όπου τα ανεξάρτητα φαρμακεία αποτελούν σωτήριο κρίκο στην υγειονομική αλυσίδα. Το ενιαίο ωράριο εξασφαλίζει δίκαιη κατανομή της εργασίας, ισότιμο ανταγωνισμό και πρόσβαση για όλους τους πολίτες—η κατάργησή του προς χάριν της «ευελιξίας» θα ωφελήσει τους λίγους και θα καταστρέψει τους πολλούς.
Επιπλέον, η εισαγωγή ενός συστήματος ελεύθερου ωραρίου θα καθιστούσε ουσιαστικά άχρηστο το θεσμό των εφημεριών. Εάν ένα φαρμακείο υποχρεωθεί να λειτουργεί από τις 08:00 έως τις 23:00, την ώρα που άλλα φαρμακεία επιλέγουν να λειτουργούν από τις 08:00 έως τις 21:00, ποιο είναι τότε το νόημα της εφημερίας; Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να υποβάλλεται κανείς σε ένα εξαντλητικό 16ωρο ωράριο όταν οι υπόλοιποι εξυπηρετούν το κοινό με πολύ λιγότερες ώρες. Αυτό ακυρώνει πλήρως το σκοπό της εφημερίας, η οποία έχει σχεδιαστεί για να καλύπτει τις ώρες εκτός κανονικού ωραρίου. Μέσα σε ένα τέτοιο απορρυθμισμένο περιβάλλον, η ισότητα καταρρέει, αφού μόνο τα φαρμακεία που διαθέτουν πολυμελές προσωπικό—κάτι που η πλειοψηφία αδυνατεί να υποστηρίξει λόγω υψηλότατων λειτουργικών εξόδων—θα μπορούν να αντέξουν αυτό το βάρος. Όλοι οι υπόλοιποι θα οδηγούνται είτε στην εξουθένωση είτε στη χρεοκοπία.
Αν επρόκειτο να εξεταστούν αλλαγές στο ωράριο, μια πιο λογική εναλλακτική θα ήταν η καθιέρωση ενός ενιαίου ωραρίου 09:00 με 17:00. Μια τέτοια ρύθμιση θα επέτρεπε στους φαρμακοποιούς να εργάζονται ένα πλήρες 8ωρο αντί για το τωρινό 9ωρο, το οποίο δεν δικαιολογείται και επιβαρύνει άσκοπα το προσωπικό. Επιπλέον, θα έδινε ουσία και αξία στις εφημερίες, καθώς οι φαρμακοποιοί θα είχαν τη δυνατότητα και το κίνητρο να συμμετέχουν στις εφημερίες πιο ενεργά. Λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό φαρμακείων στην Κύπρο, μια τέτοια αλλαγή θα επέτρεπε τη συμμετοχή περισσότερων φαρμακείων στο πρόγραμμα εφημεριών, ενισχύοντας τόσο τη βιωσιμότητα του επαγγέλματος όσο και την πρόσβαση των πολιτών σε φαρμακευτικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα μετά τις 21:00. Αυτό είναι πολύ πιο εποικοδομητικό από την κατάργηση ή αποδυνάμωση του θεσμού υπέρ κάποιου αυθαίρετου «διευρυμένου ωραρίου».
Εργάζομαι ως βοηθός φαρμακείου εδώ και αρκετά χρόνια, μπορώ να πω με βεβαιότητα πως η δουλειά αυτή απαιτεί αφοσίωση, ενέργεια και μεγάλη υπευθυνότητα. Βιώνουμε καθημερινά την πίεση να είμαστε άψογοι — σε έναν χώρο όπου δεν υπάρχουν περιθώρια για λάθη, γιατί διαχειριζόμαστε την υγεία και την ασφάλεια των ανθρώπων. Γι’ αυτό και νιώθω την ανάγκη να εκφράσω την έντονη ανησυχία μου απέναντι στην πρόταση για επέκταση του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων.
Με βάση την εμπειρία μου μέσα στο φαρμακείο, δεν βλέπω πουθενά να υπάρχει κάποιο κενό στην εξυπηρέτηση του κοινού. Το υπάρχον ωράριο, μαζί με τις εφημερίες, καλύπτει πλήρως τις ανάγκες — πρωί, απόγευμα και νύχτα. Δεν υπάρχουν παράπονα από πολίτες που δεν εξυπηρετήθηκαν. Δεν υπάρχουν περιστατικά όπου κάποιος έμεινε χωρίς φαρμακευτική φροντίδα επειδή το φαρμακείο ήταν κλειστό.
Η παράταση του ωραρίου δεν θα βελτιώσει την εξυπηρέτηση. Το μόνο που θα πετύχει είναι να κάνει πιο δύσκολη την καθημερινότητα για ανθρώπους που ήδη προσφέρουν στο όριο των δυνατοτήτων τους. Ειδικά για τα μικρά φαρμακεία, αυτή η πίεση μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική. Δεν έχουν όλοι την πολυτέλεια επιπλέον βαρδιών ή προσωπικού.
Πιστεύω ότι η υγεία —και όσων εξυπηρετούν, και όσων εξυπηρετούνται— πρέπει να μπαίνει πάνω από οικονομικές ή διοικητικές αποφάσεις. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα ωράρια είναι ανθρώπινα, και η ποιότητα φροντίδας υψηλή. Δεν χρειάζεται να θυσιάσουμε την ποιότητα ζωής μας για να αποδείξουμε ότι κάνουμε καλά τη δουλειά μας.
Ειλικρινά ελπίζω να ληφθεί υπόψη η πραγματικότητα που ζούμε όσοι εργαζόμαστε στα φαρμακεία, και να μην προχωρήσει μια απόφαση που το μόνο που θα φέρει είναι εξάντληση και αδικία.
Ας είμαστε ειλικρινείς: όσοι πιέζουν για διεύρυνση του ωραρίου, το κάνουν με γνώμονα το προσωπικό τους οικονομικό όφελος και όχι το κοινό καλό. Δεν πρόκειται για ανάγκη του πληθυσμού — πρόκειται για στρατηγικές εμπορικής επικράτησης. Και είναι αξιοσημείωτο πως οι ίδιοι που υποστηρίζουν τις παρατεταμένες ώρες, σπάνια βρίσκονται πίσω από τον πάγκο του φαρμακείου. Τις συνέπειες θα τις επωμιστούν, όπως πάντα, οι εργαζόμενοι και οι μικροί φαρμακοποιοί που κρατούν καθημερινά το σύστημα όρθιο.
Ως νέος φαρμακοποιός που εργάζομαι καθημερινά υπό τις παρούσες απαιτητικές συνθήκες, δηλώνω ξεκάθαρα τη διαφωνία μου με την πρόταση για περαιτέρω επέκταση του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων στην Κύπρο.
Το υφιστάμενο ωράριο (08:00–13:30 και 16:00–19:30), σε συνδυασμό με τις φαρμακευτικές εφημερίες που λειτουργούν καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, εξασφαλίζει ήδη 24ωρη κάλυψη για τον πληθυσμό.
Επιπλέον, η Κύπρος κατατάσσεται δεύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την πυκνότητα φαρμακείων, με περίπου 547 φαρμακεία και αναλογία 80 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους — αριθμός υπερβολικά υψηλός σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας μας. Η πρόσβαση σε φαρμακευτική φροντίδα είναι εξαιρετικά εύκολη. Ακόμα και αν κάποιος απλώς περπατήσει στον δρόμο, θα βρει περισσότερα από τρία φαρμακεία σε κοντινή απόσταση. Δεν υπάρχει, επομένως, καμία πραγματική ανάγκη για διεύρυνση του ωραρίου.
Η περαιτέρω επέκταση:
Δεν προσφέρει ουσιαστική βελτίωση στην εξυπηρέτηση του κοινού.
Θέτει σε κίνδυνο την υγεία και ψυχική ευεξία των φαρμακοποιών.
Επιβαρύνει δυσανάλογα τα μικρά ανεξάρτητα φαρμακεία, που δεν έχουν το ανθρώπινο δυναμικό για επιπλέον ώρες.
Δημιουργεί προϋποθέσεις για εμπορευματοποίηση της υγείας εις βάρος της ποιότητας φροντίδας.
Μπορεί να οδηγήσει σε λουκέτα μικρών φαρμακείων και συγκέντρωση της αγοράς σε λίγους.
Παρά τις απαιτήσεις του ρόλου μας και τις ώρες που αφιερώνουμε, η αμοιβή μας διαμορφώνεται μέσα από έναν σταθερό προϋπολογισμό που δεν αντικατοπτρίζει πάντα τον φόρτο εργασίας ή τη συνεισφορά μας στην υγειονομική φροντίδα. Η πραγματικότητα αυτή εντείνει το αίσθημα κόπωσης και απογοήτευσης στους επαγγελματίες του χώρου.
Ως νέος επαγγελματίας υγείας, δεν έχω καθόλου χρόνο για προσωπική ζωή — ούτε για ξεκούραση, ούτε για κοινωνικές σχέσεις, ούτε για να ξεκινήσω μια οικογένεια. Η ψυχική υγεία είναι προϋπόθεση για να μπορούμε να προσφέρουμε ουσιαστικά στους ασθενείς μας. Δεν μπορούμε να δίνουμε υγεία αν πρώτα δεν είμαστε κι εμείς υγιείς.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, τα φαρμακεία λειτουργούν με ανθρώπινα ωράρια, διατηρώντας ταυτόχρονα υψηλής ποιότητας φροντίδα μέσω εφημεριών. Η Κύπρος δεν υστερεί σε κάλυψη· αντιθέτως, χρειάζεται στήριξη του υπάρχοντος συστήματος, όχι υπερφόρτωσή του.
Ζητώ, λοιπόν, να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι πραγματικές συνθήκες στις οποίες εργαζόμαστε και να απορριφθεί η πρόταση για περαιτέρω επέκταση του ωραρίου.
Σαν επαγγελματίας στον χώρο, διαφωνώ με την τροποποίηση του ωραρίου, καθώς θα προκαλέσει ανισότητα και αθέμιτο ανταγωνισμό.
Ως φαρμακοποιός διαφωνώ με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για το ωράριο των Φαρμακείων, στο άρθρο που αναφέρεται στα Δημοτικά Διαμερίσματα. Η προτεινόμενη αλλαγή δεν θα επιλύσει οποιονδήποτε πρόβλημα αλλά θα προκαλέσει στρεβλώσεις και θα δημιουργήσει ανισότητες μεταξύ των φαρμακείων. Επιπρόσθετα θα προκαλέσει απορρύθμιση στον θεσμό των διημερεύσεων με ότι αυτό συνεπάγεται για την εξυπηρέτηση των ασθενών.
Έχοντας υπόψη ότι το επάγγελμα του φαρμακοποιού , είναι από τα ελάχιστα ρυθμιζόμενα στην ΕΕ. το ζητούμενο της όποιας νομοθετικής αλλαγής πρέπει να εξυπηρετεί την εύρυθμη λειτουργία των φαρμακείων για την εξυπηρέτηση του κοινού αλλά και την προστασία της Δημόσιας Υγείας.
Αν υπάρχει πραγματική βούληση για βελτίωσή της εξυπηρέτηση του Κύπριου ασθενούς η τροποποίηση δεν θα έπρεπε να αναφέρεται στα δημοτικά διαμερίσματα που με την Μεταρρύθμιση Τοπικής Αυτοδιοίκησης αποτελούν σήμερα τους νέους Δήμους και τα οποία καλύπτονται από την υφιστάμενη νομοθεσία αλλά στα συμπλέγματα κοινοτήτων που έχουν δημιουργηθεί με την Μεταρρύθμιση Τοπικής Αυτοδιοίκησης στα οποία το διάταγμα σήμερα δεν τίθενται σε ισχύ. Το αποτέλεσμα είναι η εξυπηρέτηση των ασθενών με ορισμό διημερευόντων φαρμακείων να μην είναι νομικά δυνατή αλλά να επαφίεται στην βούληση ή την ευχέρεια των φαρμακείων των εν λόγο περιοχών να εξυπηρετήσουν αν θέλουν και όταν θέλουν τους ασθενείς
Η άποψη μου είναι ότι λύση για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού είναι η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του διατάγματος και σε συμπλέγματα κοινοτήτων ώστε να αυξηθούν τα φαρμακεία που μπορούν να οριστούν για να διημερεύσουν και να καταστεί δυνατό να γίνει μια καλύτερη κατανομή των διημερευόντων φαρμακείων που θα επιφέρει την βελτίωση της εξυπηρέτησης του κοινού που δεν είναι κακή αλλά σε κάθε περίπτωση ο εχθρός του καλού είναι το καλύτερο. Με αυτό τον τρόπο όπου ενδεχομένως προκύψουν έκτακτες ανάγκες( εποχιακές και άλλες) , οι Τοπικοί φαρμακευτικοί Σύλλογοι ( που γνωρίζουν καλύτερα τις τοπικές ανάγκες) σε συνεργασία με τον Παγκύπριο, μπορούν να προβούν στις απαραίτητες τροποποιήσεις των διημερεύσεων-διανυκτερεύσεων για να επιλύσουν όποια προβλήματα που ενδεχομένως παρουσιαστούν.
Επιπρόσθετα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι πραγματικότητες την Κυπριακής αγοράς του τομέα των φαρμάκων
Υπάρχει υπερπληθυσμός φαρμακείων με την αναλογία φαρμακείων/100000 κάτοικος να ξεπερνά κατά πολύ με τοn μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα οποία όμως δεν είναι σωστά κατανεμημένα και χωρίς καμία ρύθμιση για την σωστή διασπορά των φαρμακείων ώστε να εξασφαλίζεται η ιδιά προσβασιμότητα των ασθενών σε όλες τις περιοχές .
Η πλειοψηφία των φαρμακείων διαθέτουν ένα φαρμακοποιό, εκ των οποίων το 70% είναι γυναίκες (μητέρες, σύζυγοι) με ότι αυτό συνεπάγεται για το θεσμό της οικογένειας, που οφείλει η πολιτεία να προστατεύσει.
Η Ελευθεροποίηση του ωραρίου των φαρμακείων ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΝΟΜΙΚΟ ΕΡΕΙΣΜΑ σε οποιαδήποτε διάταξη του Κοινοτικού Δικαίου.
Θα δώσει την ευκαιρία για την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης που έχουν κάποια μεγάλα φαρμακεία με αποτέλεσμα τον περιορισμό της ελευθερίας του ανταγωνισμού.
Θα συμβάλει στην διάλυση του θεσμού της οικογένειας.
Θα οδηγήσει σε υπερσυγκέντρωση των φαρμακείων σε εμπορικά ελκυστικές περιοχές με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της εξυπηρέτησης του κοινού στις υπόλοιπες περιοχές.
Και τέλος θα αναγκάσει τους φαρμακοποιούς ,που είναι μόνοι τους, να υπερβούν τα ανώτατα όρια εβδομαδιαίας εργασίας που προβλέπονται από την ΕΕ, εφαρμόζοντας εξαντλητικά και επικίνδυνα για την υγεία τους ωράρια θέτοντας σε κίνδυνο την δημόσια υγειά ,υποβαθμίζοντας την ποιότητά εξυπηρέτησης των ασθενών.
Ο ΠΦΣ διαφωνεί με την προτεινόμενη αλλαγή στον Περι Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμο που βρίσκεται υπό διαβούλευση καθώς επιτρέπει αλλαγές στην τρέχουσα ρύθμιση του ωραρίου λειτουργίας φαρμακείων. Η διαφορετική ρύθμιση του ωραρίου των φαρμακείων σε διαφορετικά διαμερίσματα θα προκαλέσει στρεβλώσεις και θα δημιουργήσει ανισότητες μεταξύ των φαρμακείων. Επιπλέον θα θέσει υπό αμφισβήτηση, τον θεσμό των διημερεύσεων-διανυκτερεύσεων, ο οποίος είναι και ο βασικός λόγος που διασφαλίζεται η συνεχής και αποτελεσματική εξυπηρέτηση του κοινού.
Ο ΠΦΣ ενδιαφέρεται πρώτιστα για την εύρυθμη λειτουργία των φαρμακείων, την εξυπηρέτηση του κοινού αλλά και την προστασία της Δημόσιας Υγείας. Το επάγγελμα του φαρμακοποιού είναι από τα ελάχιστα ρυθμιζόμενα επαγγέλματα στην ΕΕ και ο ΠΦΣ επιθυμεί την διατήρηση του ρυθμιζόμενου ωραρίου. Αυτό στηρίζεται και από την ευρωπαϊκή νομοθεσία η οποία επιτρέπει τη θέσπιση παρεμβατικής φύσεως μέτρων και περιορισμών, με σκοπό την εύρυθμη λειτουργία των συστημάτων υγείας και των ασφαλιστικών φορέων. Επίσης σχετικούς περιορισμούς αποδέχεται και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με σκοπό την <> (c-393/08)(c-571/07 και c-571/08).
Δεδομένου ότι στην Κύπρο παρουσιάζεται υπερεπάρκεια φαρμακείων σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Μέσος όρος ΕΕ 31 φαρμακεία/100.000 κατοίκους-Κύπρος 80 φαρμακεία/100.000 κατοίκους, η οποία διασφαλίζει την εξυπηρέτηση του κοινού, και ότι η πλειοψηφία των φαρμακείων διαθέτουν ένα φαρμακοποιό, εκ των οποίων το 70% είναι γυναίκες (μητέρες, σύζυγοι), είναι σημαντικό η πολιτεία να προστατεύσει τους εργαζόμενους φαρμακοποιούς καθώς και το θεσμό της οικογένειας.
Ως εκ τούτου ο ΠΦΣ σημειώνει ότι τυχόν διατάραξη του ρυθμιζόμενου ωραρίου θα έχει αρνητικές συνέπειες στην διασφάλιση της εξυπηρέτησης του κοινού μέσω του θεσμού των διημερεύσεων- διανυκτερεύσεων όλες τις ώρες της μέρα. Παράλληλα η διατάραξη της ρύθμισης του ωραρίου και τυχόν υιοθέτηση ελεύθερου ωραρίου (κάτι με το οποίο ο ΠΦΣ διαφωνεί κάθετα), θα οδηγήσει:
1. Στην κατάργηση του θεσμού των διημερεύσεων-διανυκτερεύσεων. Μέσω των διανυκτερεύσεων και των διημερεύσεων που αποτελούν συντεταγμένο τρόπο λειτουργίας των φαρμακείων ο οποίος κοινοποιείται στο κοινό το οποίο γνωρίζει πότε και πως μπορεί να εξυπηρετηθεί εκτός του κανονικού ωραρίου, διασφαλίζεται η συνεχής εξυπηρέτηση των ασθενών ( όλο το 24ωρο)
2. στην κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης που έχουν κάποια μεγάλα φαρμακεία με αποτέλεσμα τον περιορισμό της ελευθερίας του ανταγωνισμού.
3. Στην διάλυση του θεσμού της οικογένειας
4. Σε υπερσυγκέντρωση των φαρμακείων σε ελκυστικές-εμπορικά-περιοχές με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της εξυπηρέτησης του κοινού στις υπόλοιπες περιοχές.
5. θα αναγκάσει αυτούς τους φαρμακοποιούς ,που είναι μόνοι τους, να υπερβούν τα ανώτατα όρια εβδομαδιαίας εργασίας που προβλέπονται από την ΕΕ, με δυσμενείς επιπτώσεις γιά την διανοητική και φυσική τους κατάσταση και συνεπαγόμενους κινδύνους γιά την υγεία και το επίπεδο εξυπηρέτησης του κοινού.
Εκεί όπου ενδεχομένως προκύψουν έκτακτες εποχιακές ανάγκες, οι Τοπικοί φαρμακευτικοί Σύλλογοι ( που γνωρίζουν καλύτερα τις τοπικές ανάγκες) σε συνεργασία με τον Παγκύπριο Φαρμακευτικό Σύλλογο, μπορούν να προβούν στις απαραίτητες τροποποιήσεις των διημερεύσεων-διανυκτερεύσεων για να επιλύσουν όποια ενδεχόμενα αντικειμενικά προβλήματα παρουσιαστούν.
Ο ΠΦΣ παραμένει στη διάθεση του ΥΥ για περαιτέρω συζήτηση του θέματος και παροχή τυχόν διευκρινίσεων.
Η μέχρι σήμερα εμπειρία μου έχει δείξει ότι το υφιστάμενο ωράριο:
1. Διασφαλίζει την προβλεψιμότητα και την ισονομία μεταξύ φαρμακείων, αποτρέποντας φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού ή αποσπασματικής εξυπηρέτησης.
2. Έχει σχεδιαστεί με γνώμονα τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών καθώς και της Δημόσιας Υγείας, προσφέροντας κάλυψη σε όλη τη διάρκεια της εβδομάδας μέσω διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων, με βάση πληθυσμιακά και γεωγραφικά κριτήρια.
3. Έχει καταστεί λειτουργικό στην πράξη, με σταθερότητα και χωρίς σημαντικά παράπονα από το κοινό, γεγονός που αποδεικνύει την επάρκεια και την ανθεκτικότητά του.
4. Παρέχει τη δυνατότητα ορθολογικής κατανομής των διημερευόντων φαρμακείων, χωρίς σύγχυση ή άνιση κατανομή του φόρτου εργασίας μεταξύ επαγγελματιών υγείας.
Η προτεινόμενη δυνατότητα διαφοροποίησης των ωραρίων σε επίπεδο δημοτικού διαμερίσματος ενέχει κινδύνους κατακερματισμού της αγοράς, ασάφειας στην ενημέρωση του κοινού, και δημιουργίας διοικητικής πολυπλοκότητας χωρίς τεκμηριωμένα οφέλη.
Εκφράζω τον σεβασμό μου προς την προσπάθεια προσαρμογής του θεσμικού πλαισίου στις νέες συνθήκες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ωστόσο, θεωρώ ότι η ενδεδειγμένη κατεύθυνση είναι η διατήρηση του υφιστάμενου πλαισίου ωραρίων.
Όλα τα φαρμακεία αναζητούν τη βιωσιμότητά τους. Αυτό είναι κατανοητό.
Η λύση όμως δεν βρίσκεται στην επιφανειακή διεύρυνση του ωραρίου σε 12ωρα και Σαββατοκύριακα.
Η ουσιαστική απάντηση είναι η επανεξέταση του ρόλου του φαρμακείου στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, με επαρκή αμοιβή των παρεχόμενων υπηρεσιών και με σεβασμό στον επιστημονικό χαρακτήρα του επαγγέλματος.
Επομένως ζητείται η απόσυρση της προτεινόμενης τροποποίησης και η έναρξη διαλόγου για ολιστική μεταρρύθμιση του φαρμακευτικού θεσμικού πλαισίου με γνώμονα τη δημόσια υγεία, την ισότητα και τη βιωσιμότητα του φαρμακείου.
Επιγραμματικά:
• Διατήρηση του ενιαίου καθορισμένου ωραρίου, με υποστήριξη του θεσμού των διημερευόντων, τροποποιήσεις εφόσον χρειάζεται.
• Ευελιξία σε θέματα ωραρίων μόνο με τεκμηρίωση από τους τοπικούς συλλόγους και όχι μονομερώς από τον Υπουργό.
• Σαφή και αυστηρά κριτήρια για οποιαδήποτε παρέκκλιση.
• Ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας.
Στις τουριστικές περιοχές της Λεμεσού, Πάφου, Λάρνακας και Αμμοχώστου παρατηρείται έντονη αυξημένη ζήτηση για φαρμακευτικές υπηρεσίες κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες, καθώς και τα σαββατοκύριακα. Η αυξημένη αυτή ανάγκη οφείλεται αφενός στη μεγάλη προσέλευση τουριστών, και αφετέρου στην παρουσία εργαζομένων που απασχολούνται εκτός του παραδοσιακού ωραρίου.
Η εφαρμογή ενός ενιαίου και περιοριστικού πλαισίου ωραρίων λειτουργίας των φαρμακείων, χωρίς πρόβλεψη για εξαιρέσεις ή ευελιξία, ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις, όπως:
1. Ελλιπής κάλυψη της ζήτησης φαρμάκων και υπηρεσιών υγείας, ιδιαίτερα τις ώρες αυξημένης επισκεψιμότητας.
2. Υπερφόρτωση των διημερευόντων και διανυκτερευόντων φαρμακείων, οδηγώντας σε μείωση της ποιότητας εξυπηρέτησης και καθυστερήσεις.
3. Απώλεια εσόδων για φαρμακεία που διαθέτουν τη δυνατότητα και τη διάθεση να επενδύσουν σε διευρυμένο ωράριο, ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες.
4. Υποβάθμιση της εμπειρίας των επισκεπτών, οι οποίοι αναμένουν ευκολία πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες υγείας, όπως είναι τα φαρμακεία.
Πέραν της κάλυψης των αναγκών του κοινού, η δυνατότητα ευέλικτου και εκτεταμένου ωραρίου προσφέρει σημαντικά κοινωνικά και εργασιακά οφέλη:
1. Ορθότερη οργάνωση του εργασιακού χρόνου μέσω συστήματος βαρδιών 6–7 ωρών ημερησίως, αντί του εξαντλητικού split ωραρίου (πρωί–απόγευμα), που επιβαρύνει σωματικά και ψυχολογικά τους εργαζομένους.
2. Μείωση της ταλαιπωρίας και του κόστους μετακίνησης, αφού το split ωράριο συνεπάγεται τέσσερις μετακινήσεις ημερησίως αντί για δύο, με παράλληλη αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας, ειδικά σε πόλεις όπως η Λεμεσός.
3. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, καθώς τα φαρμακεία που λειτουργούν σε βάρδιες έχουν αυξημένες ανάγκες σε προσωπικό, προσφέροντας ευκαιρίες απασχόλησης σε νέους φαρμακοποιούς και συμβάλλοντας στην ενίσχυση του κλάδου.
Προτεινόμενα μέτρα:
1. Πρόβλεψη εξαίρεσης από τα περιοριστικά ωράρια για όλα τα φαρμακεία που λειτουργούν σε τουριστικές ή παράκτιες περιοχές και όχι μόνο για την Αγία Νάπα, ώστε να εξασφαλίζεται η απαραίτητη ευελιξία.
2. Θεσμοθέτηση ενός πλαισίου ευελιξίας, που θα λαμβάνει υπόψη τη ζήτηση και τις κοινωνικοοικονομικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, με δυνατότητα τοπικής προσαρμογής των ωραρίων.
Η ικανοποίηση των υγειονομικών αναγκών των πολιτών και των επισκεπτών, σε συνδυασμό με την υποστήριξη της φαρμακευτικής επιχειρηματικότητας και της εργασιακής βιωσιμότητας, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για ένα πιο προσαρμοστικό και λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο.
Μετά απο 35 χρόνια στο επάγγελμα, καταφέραμε να έχουμε ενα ωράριο και ενα συστημα διημερευσεων-διανυκτερευσεων που είναι και λειτουργικό και εξυπηρετικό για τον ασθενή αφού ξέρει που και πότε θα εξυπηρετηθεί απο το φαρμακείο του, ενώ ταυτόχρονα ειναι και πιό ανθρώπινο για τον ίδιο τον φαρμακοποιό. Οποιαδήποτε αλλαγή με την αλλαγή ωραρίου ανάλογα με το δημοτικό διαμέρισμα
είναι ανεπιτρεπτη καθώς θα δημιουργήσει φαρμακεία 2 ταχυτήτων (ακόμη και μέσα στον ιδιο δρόμο ή γειτονιά) και αχρείαστη ταλαιπωρία στους ασθενείς.
Θεωρώ ότι το νομοσχέδιο θα οδηγήσει στην απορρύθμιση του ωραρίου και στην ασύμφορη πίεση προς τα μικρά φαρμακεία για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν με πολυάριθμες ώρες εργασίας, δημιουργώντας έτσι αθέμιτο ανταγωνισμό προς όφελος των μεγάλων φαρμακείων που έχουν τη δυνατότητα να εργοτοδήσουν περισσότερο προσωπικό. Αυτό θα έχει και σοβαρές συνέπειες στην προστασία της οικογενειακής ζωής και δη της μητρότητας καθώς υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ιδιοκτητών φαρμακείων που είναι γυναίκες.
Προσωπικά διαφωνώ με το νέο νομοσχέδιο για το ωράριο των φαρμακείων, γιατί πιστεύω ότι θα δημιουργήσει ανισότητες μεταξύ τους και θα καταστρέψει τον θεσμό των εφημερευόντων φαρμακείων που εξυπηρετούν επαρκώς και καλύπτουν τι ανάγκες των πολιτών τα βράδια και τα Σαββατοκύριακα.
Οι φαρμακοποιοί ήδη λειτουργούν υπό αυστηρό καθεστώς βάσει του όπως επιτρέπει το ευρωπαϊκού δικαίου για την προστασία της δημόσιας υγείας και την ασφαλή διάθεση φαρμάκων. Επίσης, οι ώρες εργασίας των φαρμακοποιών δεν πρέπει να ξεπερνούν τα όρια που θέτει η ΕΕ, γιατί αλλιώς μπορεί η Κύπρος να τιμωρηθεί από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια.
Τυχόν ανεξέλεγκτο ωράριο δεν έχει νομικό έρεισμα στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και μπορεί να φέρει αρνητικές συνέπειες όπως :
– μείωση του υγιούς ανταγωνισμού και κάθοδο αλυσίδων στη χώρα μας
– Μεγάλο αριθμό φαρμακείων σε πολυσύχναστες περιοχές με κίνδυνο αραιοκατοικημένες περιοχές να μένουν ακάλυπτες
– Φαρμακοποιοί που εργάζονται μόνοι τους θα υποχρεούνται να δουλεύουν εξαντλητικά και επικίνδυνα για την υγεία τους ωράρια θέτοντας σε ρίσκο την ποιοτική εξυπηρέτηση του κοινού.
– Τέλος, η πολιτεία οφείλει να στηρίξει το θεσμό της οικογένειας και να μην διαλύσει την προσωπική ζωή των φαρμακοποιών μέσω ενός απάνθρωπου ωραρίου. Η πλειοψηφία των φαρμακοποιών είναι γυναίκες , μάνες που φέρουν ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους.
ΑΝΕΥ ΒΛΑΒΗΣ
Διευκρίνιση και επανατοποθέτηση σχετικά με το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων
Με αφορμή τις πρόσφατες τοποθετήσεις, κρίνω απαραίτητο να ξεκαθαρίσω τη θέση μου, διότι ο δημόσιος διάλογος φαίνεται να παρασύρεται από παρερμηνείες, υπερβολές και γενικεύσεις.
Καταρχάς, είναι τουλάχιστον προβληματικό να τοποθετούνται με τόση βεβαιότητα για τη λειτουργία ιδιωτικών φαρμακείων άτομα που ουδέποτε διαχειρίστηκαν επιχείρηση. Η γνώση που συμβαδίζει με την ακαδημαϊκότητα είναι πολύτιμη, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εμπειρία της καθημερινότητας ενός φαρμακοποιού που λειτουργεί σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, με πραγματικές ευθύνες, κόστος, εξυπηρέτηση, εξοπλισμό και φθορά. Έκαστος στο είδος του.
Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε την ανάπτυξη και την οργάνωση ως απειλή. Η ύπαρξη μεγαλύτερων μονάδων με επαρκές προσωπικό μπορεί να προσφέρει πρότυπα λειτουργίας και νέες θέσεις εργασίας. Η απουσία ευελιξίας φρενάρει τους μικρούς φαρμακοποιούς από το να εξελιχθούν. Αν κάποιος φαρμακοποιός έχει τη δυνατότητα να επενδύσει, να εξυπηρετεί περισσότερες ώρες, να προσλάβει προσωπικό, δεν θα έπρεπε να τιμωρείται – αλλά να ενθαρρύνεται. Και αυτό πρέπει να ισχύει για όλες τις περιοχές, όχι μόνο για την Αγία Νάπα. Εκτός εάν έχουμε και στην Κύπρο ένα μικρό Βατικανό με δικούς του νόμους και κανόνες.
Το φαρμακείο είναι επαγγελματικός χώρος υγείας, αλλά είναι και επιχείρηση. Και η πολιτεία οφείλει να σέβεται και τις δύο του διαστάσεις διότι η μία δεν αναιρεί την άλλη. Δεν γίνεται να κρατάμε ολόκληρο τον κλάδο καθηλωμένο, στο όνομα ενός θεσμού που εδώ και χρόνια λειτουργεί προβληματικά.
Η ποιότητα υπηρεσιών δεν εξαρτάται από το ωράριο.
Δαιμονοποιείται το διευρυμένο ωράριο και χάνεται η ουσία: η ποιότητα στην παροχή φαρμακευτικής φροντίδας δεν εξαρτάται από το αν το φαρμακείο είναι ανοιχτό 5 ή 10 ώρες την ημέρα. Εξαρτάται από τον ίδιο τον φαρμακοποιό – από την κατάρτισή του, την υπευθυνότητά του και τη δέσμευσή του προς τον ασθενή. Και κυρίως, εξαρτάται από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς που πρέπει να διασφαλίζουν την ορθή εφαρμογή των υποχρεώσεων κάθε φαρμακοποιού καθώς και την ύπαρξη αρκετών φαρμακοποιών για να υποστηρίξουν ένα διευρυμένο ωράριο λειτουργίας. Το ωράριο δεν υποβαθμίζει τις υπηρεσίες. Η έλλειψη ελέγχου το κάνει.
Όχι, το διευρυμένο ωράριο δεν θα διαλύσει τις διημερεύσεις
Αυτές έχουν διαλυθεί ήδη. Και από φαρμακοποιούς που:
– Κλείνουν νωρίτερα από το προβλεπόμενο, αφήνοντας εκτεθειμένους τους ασθενείς.
– Δεν φροντίζουν να έχουν βασικά φάρμακα.
– Δεν απαντούν στο τηλέφωνο το βράδυ.
– Αντιμετωπίζουν τις διημερεύσεις ως εργαλείο πίεσης και κερδοσκοπίας – όχι προσφοράς.
Αυτό είναι το “σύστημα που λειτουργεί επαρκώς”; Ας ρωτήσουμε, επιτέλους, τον Κύπριο πολίτη. Αν προλαβαίνει να πάει στο φαρμακείο, αν έχει την επιλογή να πάει στον φαρμακοποιό που εμπιστεύεται, αν του φαίνεται λογικό να πηγαίνει από δήμο σε δήμο για ένα αντιπυρετικό. Αν του αρέσει να περιμένει στην ουρά με δεκάδες άλλους ασθενείς, επειδή το σύστημα δεν του επιτρέπει άλλη επιλογή.
Τι ΔΕΝ είναι η πρόταση
Η πρόταση δεν επιβάλλει – προσφέρει επιλογές
Ακούγεται συχνά ο όρος “ανεξέλεγκτο ωράριο”. Η πρόταση προβλέπει προαιρετική επέκταση, με την παράλληλη διατήρηση του υφιστάμενου καθεστώτος για όποιον το επιθυμεί. Δεν υποχρεώνει, δεν επιβάλλει – επιτρέπει. Και το να επιτρέπεται κάτι δεν σημαίνει κατάργηση ή ισοπέδωση, ούτε των διημερεύσεων ούτε του μέλλοντος των φαρμακείων. Σημαίνει σεβασμό στην ελευθερία άσκησης επαγγέλματος και στην ποικιλομορφία των αναγκών κάθε περιοχής. Δεν μιλάμε λοιπόν για “ανεξέλεγκτο ωράριο”. Μιλάμε για ευελιξία και προαιρετικότητα. Ο κάθε φαρμακοποιός διατηρεί το δικαίωμα να εργαστεί στο υφιστάμενο πλαίσιο – αλλά δεν μπορεί να το επιβάλλει και στους υπόλοιπους.
Η Οδηγία 2003/88/EC, στην οποία τόσο συχνά γίνεται αναφορά, αφορά τις ώρες εργασίας του εργαζόμενου – όχι τη διάρκεια λειτουργίας της επιχείρησης. Το φαρμακείο δεν είναι μόνο ο φαρμακοποιός. Όπως ένα ιατρικό κέντρο δεν είναι μόνο ο γιατρός. Αν πράγματι ήταν “παράνομο” το διευρυμένο ωράριο, τότε σχεδόν όλη η Ευρώπη θα ήταν σε παράβαση – αλλά δεν είναι, γιατί πολύ απλά το διευρυμένο ωράριο είναι απολύτως νόμιμο, καθώς η ευρωπαϊκή πρακτική αναγνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στην επιχείρηση και τον εργαζόμενο. Συνεπώς, η επίκληση της Οδηγίας 2003/88/EC χρησιμοποιείται αποπροσανατολιστικά. Ας μην συγχέουμε τις έννοιες. Το φαρμακείο μπορεί να παραμένει ανοιχτό, με βάρδιες φαρμακοποιών και κατάλληλη οργάνωση. Αυτό λέγεται επαγγελματισμός – όχι αυθαιρεσία.
Και ας είμαστε ειλικρινείς: το ζήτημα του ελέγχου δεν σχετίζεται με το ωράριο.
Το αν λειτουργεί ή όχι ένα φαρμακείο με την παρουσία φαρμακοποιού δεν εξαρτάται από το αν έχει διευρυμένο ωράριο. Ούτως ή άλλως, οι φαρμακευτικές υπηρεσίες δεν εργάζονται απογευματινές ώρες – άρα ούτε σήμερα με το υφιστάμενο ωράριο μπορούν να ελέγξουν την παρουσία φαρμακοποιού μετά τις 4:00 μ.μ. Δηλαδή ποια είναι η απάντηση στην ανεπάρκεια του ελεγκτικού μηχανισμού; Να κρατήσουμε τα φαρμακεία κλειστά, ώστε να μην χρειάζεται να ελεγχθούν; Αυτό δεν είναι λύση – είναι υπεκφυγή.
Αντί για διασφάλιση ποιότητας, ζητείται… αστυνόμευση;
Το Υπουργείο Υγείας, αντί να υποστηρίζει την αστυνόμευση που τόσο σθεναρά ζητά ο Παγκύπριος Φαρμακευτικός Σύλλογος και να αναγκάζει την αστυνομία να παρακολουθεί ποιοι φαρμακοποιοί… δουλεύουν, ας φροντίσει να διασφαλίσει τη γνησιότητα των πτυχίων και να μην χορηγεί άδειες εξασκήσεως επαγγέλματος ελαφρά τη καρδία. Ας ελέγξει ποιοι πραγματικά έχουν τα προσόντα και την ευθύνη να παρέχουν φαρμακευτική φροντίδα. Και ας ασκήσει έλεγχο και στους ίδιους τους συλλόγους – αν λειτουργούν δημοκρατικά, αν λαμβάνουν αποφάσεις με διαφάνεια, αν εκπροσωπούν πραγματικά τα μέλη τους. Δεν μπορεί εν έτει 2025 να υπάρχουν 1.000+ φαρμακοποιοί και, βάσει νομοθεσίας, οι 30 να αποτελούν απαρτία για λήψη αποφάσεων. Χρειάζεται θεσμικός εκσυγχρονισμός, όχι φοβικά αντανακλαστικά. Επικρατεί ένα καθεστώς τρομοκρατίας που θυμίζει την εποχή της ποτοαπαγόρευσης μόνο που τώρα απαγορεύεται η εργασία των φαρμακοποιών, την στιγμή που το αλκοόλ είναι πιο εύκολα προσβάσιμο από τα φάρμακα!
Η μητρότητα ως επιχείρημα περιορισμού;
Η μητρότητα είναι ιερός ρόλος, αλλά δεν είναι άλλοθι για επαγγελματική ακινησία. Αν μια φαρμακοποιός επιθυμεί –και δικαίως– να μην εργαστεί πλήρες ωράριο, η πολιτεία οφείλει να την στηρίξει. Όχι να περιορίσει τις επιχειρηματικές δυνατότητες των υπολοίπων. Δεν γίνεται ολόκληρη αγορά να ρυθμίζεται περιοριστικά και ανελεύθερα επειδή οι γυναίκες φαρμακοποιοί αισθάνονται πως δεν έχουν αρκετή στήριξη όσον αφορά την μητρότητα. Αυτό είναι υποχρέωση της πολιτείας, όχι των υπόλοιπων φαρμακοποιών. Επιπλέον, αυτό δεν είναι ισότητα – είναι στρέβλωση και μετάθεση ευθυνών. Συνεπώς, εάν όντως οι γυναίκες φαρμακοποιοί που επιλέγουννα κάνουν οικογένεια νιώθουν πως δεν έχουν αρκετή στήριξη, είναι απόλυτα σεβασμό και θεμιτό αλλά πρέπει να το διεκδικήσουν από το κράτος και όχι να απαιτήσουν τον περιορισμό των υπολοίπων συναδέλφων βάσει του δικού τους οικογενειακού προγραμματισμού.
Αν πραγματικά μας ένοιαζε η ισότητα, θα απαιτούσαμε διαφάνεια στους συλλόγους, αξιολόγηση αποφάσεων και έλεγχο συγκρούσεων συμφερόντων. Όχι επαναλαμβανόμενες κορώνες περί “αποσπασματικού νομοσχεδίου” από όσους επί χρόνια διαχειρίζονται την εξουσία στον χώρο χωρίς πραγματική λογοδοσία.
Και αν για κάτι τελικά έχει λόγο να τιμωρηθεί η Κύπρος από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια, δεν είναι για την «παραβίαση» του ωραρίου. Είναι γιατί ποινικοποιεί την εργασία και την προσφορά στον ασθενή. Είναι γιατί αρνείται να συμμορφωθεί με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, που προστατεύουν την ελευθερία άσκησης επαγγέλματος, την επιχειρηματικότητα και –πάνω απ’ όλα– την πρόσβαση του πολίτη στις υπηρεσίες υγείας.
Ούτε ο ανταγωνισμός είναι πρόβλημα – το αντίθετο.
Χρησιμοποιείται διαρκώς ο όρος του “αθέμιτου ανταγωνισμού” ενώ στην πράξη, το ίδιο το υποχρεωτικό μέγιστο ωράριο είναι που καταστρατηγεί την ελεύθερη αγορά και την υγιή ανάπτυξη. Το μονοπώλιο είναι θεσμοθετημένο από το ίδιο το σύστημα. Και την ίδια ώρα, ενώ εμείς μαλώνουμε μεταξύ μας για το αν κάποιος μένει ανοιχτός μέχρι τις 20:00, άλλες επιχειρήσεις, ηλεκτρονικά φαρμακεία της Ελλάδας και εμπορικά καταστήματα, καλύπτουν τις ανάγκες του κόσμου – και κερδίζουν έδαφος. Εμείς τρωγόμαστε. Εκείνοι αναπτύσσονται. Εις βάρος μας.
Τα μικρά φαρμακεία δεν πιέζονται από το διευρυμένο ωράριο. Πιέζονται γιατί:
– Το επάγγελμα του φαρμακοποιού “θυσιάστηκε” στο ΓεΣΥ, χωρίς ουσιαστική διαπραγμάτευση.
– Την ώρα που εμείς κλείνουμε, η υπόλοιπη αγορά λειτουργεί και εξυπηρετεί.
– Υποβαθμίζουμε εμείς οι ίδιοι τον ρόλο μας, περιορίζοντας την προσβασιμότητα προς τον ασθενή.
Η κοινωνία αλλάζει – και μαζί της πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς.
Οι ρυθμοί είναι γρήγοροι. Οι περισσότεροι Κύπριοι δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Δεν δουλεύουν 8:00 με 15:00. Και δεν έχουν την πολυτέλεια να τρέχουν από δήμο σε δήμο για να βρουν ανοιχτό φαρμακείο. Είναι τόσο απλό.
Οι προτάσεις μας είναι:
– Εκσυγχρονισμός της φαρμακευτικής νομοθεσίας, με αύξηση του ελάχιστου αριθμού φαρμακοποιών που απαιτούνται για τη λήψη αποφάσεων, ώστε να διασφαλίζεται πραγματική και αντιπροσωπευτική πλειοψηφία.
– Θέσπιση προαιρετικού διευρυμένου ωραρίου, με ενσωμάτωση κατάλληλων ελεγκτικών μηχανισμών για την τήρηση των προϋποθέσεων χωρίς να διαταράσσεται ο θεσμός των διημερευόντων/εφημερευόντων φαρμακείων ο οποίος είναι ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ από το ωράριο του κάθε φαρμακείου.
– Υποχρέωση δήλωσης των φαρμακείων που επιλέγουν διευρυμένο ωράριο στις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες, οι οποίες θα φέρουν την ευθύνη για την επίσημη και ισότιμη ενημέρωση των πολιτών, όπως ήδη πράττουν με τα διημερεύοντα/διανυκτερεύοντα φαρμακεία.
– Υποχρέωση δήλωσης επαρκούς αριθμού φαρμακοποιών από τα φαρμακεία που θα εφαρμόζουν διευρυμένο ωράριο, καταχωρημένων στις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες, όπως ήδη δηλώνονται οι υπηρετούντες φαρμακοποιοί σε κάθε φαρμακείο σήμερα.
Και επειδή το θέμα του ελέγχου έχει τεθεί έντοντα επί τάπητος στον αντίποδα κατά του διευρυμένου ωραρίου, ακολουθούν συγκεκριμένες και εύκολα υλοποιήσιμες προτάσεις ελέγχου τήρησης του ωραρίου των φαρμακείων:
Προτεινόμενοι Ελεγκτικοί Μηχανισμοί για το Διευρυμένο Ωράριο
1. Ηλεκτρονική Δήλωση Ωραρίου (με δυνατότητα real-time ενημέρωσης)
– Κάθε φαρμακείο που επιλέγει διευρυμένο ωράριο να το δηλώνει σε ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών.
– Η πλατφόρμα θα είναι δημόσια προσβάσιμη, ώστε ο πολίτης να γνωρίζει ποια φαρμακεία είναι ανοιχτά, πού και πότε.
– Να επιτρέπεται τροποποίηση με προειδοποίηση συγκεκριμένου χρονικού περιθωρίου, για ευελιξία χωρίς κατάχρηση.
2. Δήλωση επάρκειας προσωπικού
– Μαζί με το ωράριο, κάθε φαρμακείο θα πρέπει να δηλώνει τον επαρκή αριθμό φαρμακοποιών που εργάζονται και καλύπτουν το νέο ωράριο, τουλάχιστον ένας φαρμακοποιός ανά 8ωρο.
– Οι φαρμακοποιοί αυτοί να είναι εγγεγραμμένοι στο φαρμακείο – όχι εικονικά δηλωμένοι.
3. Δειγματοληπτικοί επιτόπιοι έλεγχοι
– Οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες να διενεργούν τυχαίους δειγματοληπτικούς ελέγχους, ακόμα και σε ώρες εκτός “κανονικού” ωραρίου.
– Ο έλεγχος να επιβεβαιώνει την παρουσία φαρμακοποιού, την επάρκεια φαρμάκων και την τήρηση του δηλωθέντος ωραρίου.
4. Γραμμή καταγγελιών/φορμών αξιολόγησης από πολίτες
– Δημιουργία απλού, ηλεκτρονικού μηχανισμού καταγγελίας για φαινόμενα μη τήρησης του δηλωθέντος ωραρίου (π.χ. ενώ δηλώθηκε ανοικτό, το φαρμακείο είναι κλειστό ή το ανάποδο).
– Οι καταγγελίες να ενεργοποιούν επιτόπιο έλεγχο ή πρόστιμο σε περίπτωση επαναλαμβανόμενης παράβασης.
5. Ορατή σήμανση στο φαρμακείο
– Όσα φαρμακεία συμμετέχουν στο διευρυμένο ωράριο να φέρουν ορατό ειδικό σήμα/αυτοκόλλητο στην είσοδο (“Συμμετέχω στο Διευρυμένο Ωράριο – Δηλωμένο στις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες”).
– Επιτρέπει και στον καταναλωτή να έχει άμεση πληροφόρηση στο πεδίο.
Και για να προλάβω δηλώσεις που ειπώθηκαν στο παρελθόν του τύπου “οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες δεν μπορούν να παίξουν τον ρόλο της αστυνομίας” να τονίσω ότι εδώ και 9 μήνες αυτόν ακριβώς τον ρόλο παίζουν. Με επιτόπιους ελέγχους και λήψη αποδείξεων σχετικά με το κατά πόσο συγκεκριμένα φαρμακεία παραβίασαν το ισχύον ωράριο λειτουργίας. Άρα, εάν μπορούν να το κάνουν για το υφιστάμενο ωράριο, σίγουρα θα μπορούν να το κάνουν και για το διευρυμένο.
Συμπερασματικά
Η επιχειρηματολογία κατά του διευρυμένου ωραρίου βασίζεται σε σκόπιμες συγχύσεις, αδικαιολόγητους φόβους και τη συντήρηση ενός στρεβλού status quo. Η δημόσια πολιτική δεν μπορεί να σχεδιάζεται με βάση συνδικαλιστικές απειλές, ούτε να στερεί από την κοινωνία πρόσβαση, επιλογές και ευελιξία.
Το φαρμακείο δεν θα σωθεί με ωράρια που δεν εξυπηρετούν κανέναν, αλλά με μεταρρυθμίσεις που απελευθερώνουν τη δυναμική του και ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του πολίτη. Ήρθε η ώρα το Υπουργείο Υγείας να λάβει μέτρα αυτή τη φορά για το πραγματικό όφελος των πολιτών και της οικονομίας της Κύπρου και να αξιοποιήσει την διοικητική του ισχύ ανεξάρτητα από τις οποιεσδήποτε συμβουλές που “επιβάλλει” ο κάθε νόμος. Όλα είναι επιτεύξιμα εφόσον υπάρχει θέληση, λύσεις υπάρχουν. Τώρα, εάν δεν υπάρχει θέληση για την θέσπιση ενός προεραιτικού διευρυμένου ωραρίου με τις διημερεύσεις να παραμένουν ανέπαφες, αυτό είναι άλλο θέμα. Σίγουρα όμως δεν γίνεται στο όνομα της δημόσιας υγείας…
Όλα τα ανωτέρω λέγονται άνευ βλάβης και με πλήρη και κάθε επιφύλαξη των ισχυρισμών, δικαιωμάτων και αξιωμάτων που απορρέουν από τις οποιεσδήποτε νομικές ενέργειες στις οποίες εμπλέκεται ή θα εμπλακεί το όνομά μου ή μέλους της οικογενείας μου ή/και της εταιρείας μας.
Τριανταφυλλιά Αδαμίδου
Φαρμακοποιός
MBA – University of Cyprus
BSc Pharmacy – University of Nicosia
BSc Molecular Biology & Genetics – ΔΠΘ
Ως επαγγελματίας υγείας , διαφωνώ με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο που αναφέρεται στα Δημοτικά Διαμερίσματα , γιατί θεωρώ πως θα δημιουργήσει φαρμακεία δύο ταχυτήτων!
Κατα τη γνώμη μου , η φιλελευθεροποίηση του ωραρίου θα οδηγήσει τους φαρμακοποιούς να δουλεύουν πάνω από το επιτεπόμενο όριο της Ευρωπαικής Ενωσης , με αποτέλεσμα ενα φαρμακείο με ενα φαρμακοποιό να μην έιναι ισο με πιο μεγάλα φαρμακεία με περισσότερους φαρμακοποιούς !! επίσης θεωρώ πως ετσι καταργείται και η έννοια του διημερέυοντων φαρμακείων!!
Αναφορικά με τη δημόσια διαβούλευση του πιο πάνω νομοσχεδίου, θα ήθελα να εκφράσω την έντονη αντίθεσή μου, ως επαγγελματίας υγείας φαρμακοποιός.Η προτεινόμενη δυνατότητα διαφοροποίησης των ωραρίων λειτουργίας σε επίπεδο δημοτικών διαμερισμάτων, συμπλεγμάτων και κοινοτήτων απειλεί ευθέως τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα του θεσμού των εφημεριών και διανυκτερεύσεων των φαρμακείων.Με τον κίνδυνο αποδιοργάνωσης της πρόσβασης των πολιτών σε φαρμακευτική φροντίδα, ιδίως σε επείγουσες ώρες, να είναι υπαρκτός και σημαντικός.
Επίσης η κατάτμηση των ωραρίων μεταξύ περιοχών που υπάγονται στον ίδιο δήμο ή επαρχία θα οδηγήσει σε στρεβλώσεις και σε συνθήκες άνισης μεταχείρισης μεταξύ φαρμακείων. Με τον τρόπο αυτό υπονομεύεται ο υγιής ανταγωνισμός και ενισχύονται φαινόμενα συγκέντρωσης της φαρμακευτικής αγοράς εις βάρος των μικρών ανεξάρτητων φαρμακείων.
Κάτι που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι το επάγγελμα του φαρμακοποιού είναι ρυθμιζόμενο με συγκεκριμένους όρους λειτουργίας. Η σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και η Οδηγία 2003/88/ΕΚ περί χρόνου εργασίας επιβάλλουν περιορισμούς στον καθορισμό ωραρίων που επηρεάζουν την υγεία και ασφάλεια τόσο των επαγγελματιών υγείας όσο και του κοινού. Το νομοσχέδιο, όπως έχει διατυπωθεί, κινδυνεύει να δημιουργήσει νομικές συγκρούσεις με το ενωσιακό δίκαιο.Ο φαρμακοποιός δεν είναι απλός διαχειριστής πωλήσεων αλλά επιστήμονας υγείας με ευθύνη για τη φαρμακευτική αγωγή του πληθυσμού. Η απορρύθμιση του ωραρίου και η απουσία ενιαίας ρύθμισης για την παρουσία του φαρμακοποιού καθιστούν αδύνατη την επιστημονική εποπτεία και υποβαθμίζουν τον ρόλο του.
Θα θέλαμε να εκφράσουμε την έντονη επιφύλαξή μας σχετικά με την πρόταση που αφορά στα δημοτικά διαμερίσματα, αναφορικά με τα φαρμακεία, καθώς μπορεί να καταστήσουν άνιση τη διαχείριση των φαρμακείων λόγω τροποποίησης και του ωραρίου. Η εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου ενέχει σοβαρούς κινδύνους και οδηγεί σε σημαντικές ανισότητες μεταξύ τόσο των φαρμακείων όσο και των κατοίκων διαφορετικών περιοχών. Επιπλέον, διαστρεβλώνεται ο θεσμός των διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων, που αποτελεί βασικό εργαλείο για τη διασφάλιση της πρόσβασης του κοινού σε φαρμακευτική περίθαλψη όλο το 24ωρο. Η εφαρμογή ενός τέτοιου ωραρίου ενδέχεται να επηρεάσει την εύρυθμη λειτουργία των φαρμακείων, να επιβαρύνει το προσωπικό του φαρμακείου με κίνδυνο τη μείωση της ποιότητας στην εξυπηρέτηση του κοινού. Η ισότιμη και ασφαλής πρόσβαση των πολιτών στη Φαρμακευτική Φροντίδα είναι ζωτικό ζήτημα στους επαγγελματίες Υγείας.
Χάρης Τριάντης
Μαλαματή Κούρτη
Παναγιώτης Θεοδόσης-Νόμπελος
Ως φαρμακοποιός, επαγγελματίας υγείας αλλά και ενεργός πολίτης, εκφράζω την έντονη αντίθεσή μου στο ισχύον περιοριστικό και υποχρεωτικό ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων. Το μέτρο αυτό δεν εξυπηρετεί ούτε τον φαρμακοποιό ως επαγγελματία, ούτε τον ασθενή ως δικαιούχο υπηρεσιών υγείας. Αντιθέτως, στερεί από τον πολίτη το δικαίωμα στην προσβασιμότητα και την ελευθερία επιλογής του φαρμακοποιού-επαγγελματία υγείας που ο ίδιος εμπιστεύεται.
Το άρθρο 43Α του Περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμου εγείρει σοβαρά ζητήματα (αντι)συνταγματικότητας και ασυμβατότητας με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Η επιβολή ανώτατων επιτρεπόμενων ωρών λειτουργίας συνιστά σαφή περιορισμό του δικαιώματος στην ελευθερία του επαγγέλματος (άρθρο 25 του Συντάγματος), χωρίς να αποδεικνύεται η αναγκαιότητα του περιορισμού βάσει των λόγων που απαριθμούνται περιοριστικά στο ίδιο άρθρο.
Το θέμα έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις, με προσφυγές και εφέσεις ενώπιον εθνικών και ευρωπαϊκών θεσμών. Τα φαρμακεία, ως επιχειρήσεις διττού χαρακτήρα (μονάδες υγείας και εμπορικές οντότητες), πλήττονται από τον περιορισμό αυτό, ο οποίος αντιβαίνει στις θεμελιώδεις αρχές της ελεύθερης αγοράς και της επιχειρηματικής ελευθερίας.
Η ισχύουσα ρύθμιση επιφέρει στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό, ιδίως σε ό,τι αφορά την εμπορία παραφαρμακευτικών προϊόντων, τα οποία πωλούνται από άλλα καταστήματα χωρίς περιορισμούς ωραρίου. Έτσι, οδηγούμαστε σε κατανομή της αγοράς εις βάρος των φαρμακείων και σε δημιουργία συνθηκών άνισου ανταγωνισμού.
Επιπλέον, παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας και της ίσης μεταχείρισης, καθώς δεν επιβάλλονται παρόμοιοι περιορισμοί σε άλλες επαγγελματικές κατηγορίες του τομέα της υγείας. Την ίδια στιγμή που προωθείται η συνεχής πρόσβαση του ασθενούς σε υπηρεσίες υγείας, οι φαρμακοποιοί εμποδίζονται θεσμικά να προσφέρουν αυτή τη συνέχεια.
Ο θεσμός των διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων, ως πράξη κοινωνικής ευθύνης, δεν θα πρέπει να λειτουργεί ως εργαλείο ελέγχου ή περιορισμού. Αντιθέτως, οφείλει να παραμείνει ανεξάρτητος από το βασικό ωράριο και να αποσκοπεί αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση έκτακτων αναγκών.
Το σύστημα βαρδιών, το οποίο εφαρμόζεται σε άλλες υπηρεσίες υγείας, μπορεί να προσφέρει λύση, επιτρέποντας την εύρυθμη και συνεχή λειτουργία χωρίς παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας. Δεν υφίσταται λογική ή νομική βάση για τη σύγχυση μεταξύ των ορίων εργασίας του φυσικού προσώπου και της διάρκειας λειτουργίας μιας επιχείρησης.
Το ερώτημα είναι απλό: γιατί να απαγορεύεται η εφαρμογή ενός ευέλικτου συστήματος ωραρίου από φαρμακοποιούς που διαθέτουν την υποδομή και την πρόθεση να εφαρμόσουν εναλλασσόμενες βάρδιες εντός των ορίων της εργατικής νομοθεσίας; Η άρνηση αυτή δεν τεκμηριώνεται με επαρκή επιχειρήματα.
Η ευελιξία του ωραρίου είναι ήδη θεσμοθετημένη σε πολλούς επαγγελματικούς τομείς – τόσο στον τομέα της υγείας όσο και στο λιανικό εμπόριο. Η επιβολή αυστηρών ορίων μόνο στα φαρμακεία είναι αδικαιολόγητη και αντιφατική, ιδίως σε μια περίοδο κατά την οποία η συνεχής πρόσβαση του πολίτη στην υγειονομική φροντίδα θεωρείται αυτονόητο δικαίωμα.
Αντί να διασφαλίζεται η πρόσβαση του πολίτη σε φάρμακα και υπηρεσίες υγείας, διευκολύνεται – με το ισχύον καθεστώς – η πρόσβαση σε προϊόντα όπως καπνικά ή οινοπνευματώδη. Πρόκειται για μια αντίφαση που θίγει ευθέως το δημόσιο συμφέρον.
Τέλος, η αιφνίδια και χωρίς σαφή αιτιολόγηση επιβολή περιορισμών σε επιχειρήσεις που λειτουργούσαν επί σειρά ετών με άδεια διευρυμένου ωραρίου, πλήττει την ασφάλεια δικαίου, την προβλεψιμότητα των κανόνων και την επιχειρηματική ελευθερία. Η επιλεκτική εφαρμογή των περιορισμών εγείρει σοβαρά ερωτήματα συνταγματικότητας και θεσμικής ισότητας.
Ως εκ τούτου, ζητώ με σεβασμό την επανεξέταση του άρθρου 43Α, με σκοπό τη μετάβαση σε ένα λειτουργικό, προαιρετικό και ευέλικτο ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων, που θα σέβεται:
• το Σύνταγμα και τις ελευθερίες του επαγγέλματος,
• το ευρωπαϊκό δίκαιο περί υγιούς ανταγωνισμού,
• και, κυρίως, το δικαίωμα του πολίτη στην απρόσκοπτη πρόσβαση στην υγεία.
Όλα τα ανωτέρω διατυπώνονται άνευ βλάβης και με πλήρη επιφύλαξη όλων των νόμιμων δικαιωμάτων και ισχυρισμών μου ή της επιχείρησής μου που απορρέουν ή ενδέχεται να απορρέουν από οποιαδήποτε νομική διαδικασία στην οποία συμμετέχω ή ενδέχεται να συμμετάσχω με την εταιρεία μου.
Τα φαρμακεία αποτελούν βασικούς πυλώνες της δημόσιας υγείας και, ως εκ τούτου, τα σχετικά διατάγματα του Υπουργείου Υγείας θα πρέπει να επικεντρώνονται στη θέσπιση ενός υποχρεωτικού ελάχιστου ωραρίου λειτουργίας, και όχι ενός υποχρεωτικού μέγιστου, όπως ισχύει σήμερα.
Για τη βέλτιστη εξυπηρέτηση του κοινού και την αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων που προκαλούν ταλαιπωρία σε πολίτες και προσωπικό, το εν λόγω ελάχιστο ωράριο δύναται να είναι συνεχόμενο, χωρίς διακοπή για μεσημβρινή αργία.
Αναφορικά με την προτεινόμενη τροποποίηση του πλαισίου, εκφράζεται η άποψη ότι τα κριτήρια εφαρμογής ενός διευρυμένου ωραρίου (πέραν του ελάχιστου) θα πρέπει, πέραν από δίκαια, να είναι και απολύτως ξεκάθαρα, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και την ίση μεταχείριση όλων των φαρμακείων. Επιπλέον, κρίνεται αναγκαίο να παρέχεται η δυνατότητα σε οποιοδήποτε φαρμακείο, ανεξαρτήτως δημοτικού διαμερίσματος, να υποβάλει επίσημο αίτημα για την επέκταση του ωραρίου λειτουργίας του.
Βασική προϋπόθεση για την έγκριση ενός τέτοιου αιτήματος θα πρέπει να είναι η διαρκής παρουσία εγγεγραμμένου φαρμακοποιού, με την επιφύλαξη ότι οι συνολικές εβδομαδιαίες ώρες εργασίας του δεν θα υπερβαίνουν τις 40 ώρες.
Διευκρινίζεται ότι η υποχρεωτική συμμετοχή στο σύστημα διανυκτερεύσεων θα πρέπει να εξακολουθεί να ισχύει ανεξαρτήτως του αν ένα φαρμακείο επιλέξει να λειτουργεί με το ελάχιστο ή με διευρυμένο ωράριο.
Όλα τα ανωτέρω υποβάλλονται άνευ βλάβης και με κάθε επιφύλαξη όλων των νόμιμων δικαιωμάτων, ισχυρισμών και αξιώσεών μου που απορρέουν ή ενδέχεται να απορρέουν από οποιαδήποτε νομική ενέργεια στην οποία είτε συμμετέχω, είτε ενδέχεται να συμμετάσχω, προσωπικά ή μέσω εταιρείας μου.
Με εκτίμηση,
ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΧΟΥΒΑΡΤΑΣ
Προσωπικά διαφωνώ με το νέο νομοσχέδιο για το ωράριο των φαρμακείων, γιατί πιστεύει ότι θα δημιουργήσει ανισότητες μεταξύ τους και θα καταστρέψει τον θεσμό των εφημερευόντων φαρμακείων που εξυπηρετούν επαρκώς και καλύπτουν τι ανάγκες των πολιτών τα βράδια και τα Σαββατοκύριακα.
Οι φαρμακοποιοί ήδη λειτουργούν υπό αυστηρό καθεστώς βάσει του όπως επιτρέπει το ευρωπαϊκού δικαίου για την προστασία της δημόσιας υγείας και την ασφαλή διάθεση φαρμάκων. Επίσης, οι ώρες εργασίας των φαρμακοποιών δεν πρέπει να ξεπερνούν τα όρια που θέτει η ΕΕ, γιατί αλλιώς μπορεί η Κύπρος να τιμωρηθεί από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια.
Τυχόν ανεξέλεγκτο ωράριο δεν έχει νομικό έρεισμα στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και μπορεί να φέρει αρνητικές συνέπειες όπως :
– μείωση του υγιούς ανταγωνισμού και κάθοδο αλυσίδων στη χώρα μας
– Μεγάλο αριθμό φαρμακείων σε πολυσύχναστες περιοχές με κίνδυνο αραιοκατοικημένες περιοχές να μένουν ακάλυπτες
– Φαρμακοποιοί που εργάζονται μόνοι τους θα υποχρεούνται να δουλεύουν εξαντλητικά και επικίνδυνα για την υγεία τους ωράρια θέτοντας σε ρίσκο την ποιοτική εξυπηρέτηση του κοινού.
– Τέλος, η πολιτεία οφείλει να στηρίξει το θεσμό της οικογένειας και να μην διαλύσει την προσωπική ζωή των φαρμακοποιών μέσω ενός απάνθρωπου ωραρίου. Η πλειοψηφία των φαρμακοποιών είναι γυναίκες , μάνες που φέρουν ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους.
Εν κατακλείδι, οι ανάγκες του κοινού καλύπτονται επαρκώς και με συνέπεια!
Η παρούσα πρόταση προφανώς προσπαθεί αποσπασματικά και βιαστικά να καλύψει τη συζήτηση για τις ώρες των φαρμακείων σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Η πρόταση από τη φύση της ενδέχεται να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες και να επιδεινώσει τη λειτουργία του κλάδου των φαρμακείων στην Κύπρο. Αντί μιας ουσιαστικής και εκ βάθρων αναθεώρησης της νομοθεσίας για τα φαρμακεία και τη φαρμακευτική, φαίνεται πως κατατίθεται ένα αποσπασματικό νομοσχέδιο που προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα επιφανειακά — για ακόμη μια φορά. Επαναλαμβάνω και υπογραμμίζω την ανάγκη αναθεώρησης των «Περί Φαρμακευτικής» και «Περί Φαρμακοποιών» Νόμων, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις διατηρούν πρόνοιες που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1970 και δεν ανταποκρίνονται ούτε στα σύγχρονα δεδομένα του φαρμακείου ως μονάδας πρωτοβάθμιας φροντίδας, ούτε στις ανάγκες του σημερινού φαρμακοποιού και του εκπαιδευτικού του πλαισίου.
Σε ότι αφορά στο προτεινόμενο νομοσχέδιο:
1. Είναι σε αντίθεση με την υφιστάμενη νομοθεσία
Η προτεινόμενη τροποποίηση αντίκειται στον «Περί Φαρμακοποιών Νόμο» και παραβιάζει τις βασικές αρχές της φαρμακευτικής νομοθεσίας στην Κύπρο, ειδικά ως προς τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και των συνθηκών εργασίας. Η φαρμακευτική, ως ρυθμιζόμενο επάγγελμα, υπακούει σε ευρωπαϊκά και εθνικά πρότυπα, όπως η Οδηγία 2003/88/EC για τις ώρες εργασίας, η οποία αποσκοπεί στην προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, περιλαμβανομένων των φαρμακοποιών.
2. Αυξάνει του κινδύνους για τη δημόσια υγεία
Η πλήρης ή επιλεκτική απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων αυξάνει τον κίνδυνο να λειτουργούν φαρμακεία χωρίς την παρουσία φαρμακοποιού, γεγονός που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Η συμβουλευτική και η επίβλεψη των φαρμάκων απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ η ενδεχόμενη αδυναμία ελέγχου των συνθηκών λειτουργίας ενισχύει τον κίνδυνο παραβιάσεων της νομοθεσίας.
3. Έχει επιπτώσεις στους εργαζόμενους φαρμακοποιούς
Η αύξηση των ωρών λειτουργίας, χωρίς παράλληλη θέσπιση προστατευτικών ρυθμίσεων, ενδέχεται να οδηγήσει σε υπερβολική επιβάρυνση των φαρμακοποιών και του προσωπικού τους. Η έλλειψη μηχανισμών ανάπαυσης, εναλλαγής προσωπικού και διασφάλισης συνθηκών ευημερίας μπορεί να έχει επιπτώσεις όχι μόνο στην υγεία των εργαζομένων αλλά και στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες.
4. Δυσχεραίνει τον έλεγχο και στην εποπτεία
Η απελευθέρωση του ωραρίου θα δυσχεράνει σημαντικά την εποπτεία των φαρμακείων. Οι αρμόδιες αρχές ενδέχεται να μην διαθέτουν τα μέσα να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση με τα καθορισμένα πρότυπα αδειοδότησης, λειτουργίας και ωραρίων, επιτρέποντας την εκδήλωση φαινομένων κατάχρησης και παρατυπιών.
5. Δεν διασφαλίζει τα μικρά φαρμακεία και την πρόσβαση των ασθενών
Η επιλεκτική ή οριζόντια απελευθέρωση ωραρίου ευνοεί τις μεγάλες φαρμακευτικές μονάδες και εταιρείες με επαρκές προσωπικό και πόρους, σε βάρος των μικρότερων φαρμακείων που ενδέχεται να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν στις νέες απαιτήσεις. Αυτό ενισχύει τις ανισότητες και απειλεί την επιβίωση ανεξάρτητων φαρμακείων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της φαρμακευτικής κάλυψης σε μικρές κοινότητες και απομακρυσμένες περιοχές. Προφανώς μεμονωμένα φαρμακεία ανοικτά συνεχώς δεν διασφαλίζουν την πρόσβαση των ασθενών μέσω ενός οργανωμένου συστήματος διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων.
6. Περαιτέρω υποβάθμιση ενός ήδη στρεβλού συστήματος
Ήδη σήμερα το σύστημα παρουσιάζει σοβαρές στρεβλώσεις και παραβιάσεις της υφιστάμενης νομοθεσίας, οι οποίες δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά. Μια τέτοια αλλαγή θα προσθέσει ακόμα μία δυσλειτουργία, και αντί να κατευθυνθούμε προς ένα αποκεντρωμένο μοντέλο με συμμετοχή των τοπικών φαρμακευτικών συλλόγων στη διαχείριση των διαθεσίμων φαρμακείων, μεταφέρουμε την ευθύνη μονομερώς στον Υπουργό Υγείας. Αυτό ενέχει σοβαρούς κινδύνους συγκέντρωσης εξουσίας και πιθανής εξυπηρέτησης μεμονωμένων συμφερόντων (πχ μεγάλων φαρμακείων που δύνανται να μένουν συνεχώς ανοικτά, εις βάρος μικρών που δεν μπορούν) αντί του γενικού συμφέροντος της κοινότητας.
Ακόμα και στην Ελλάδα, όπου η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει σημαντικές εξουσίες και ευθύνες σε θέματα Δημόσιας Υγείας, σε θέματα αδειών και ωραρίων φαρμακείων το θεσμικό πλαίσιο διασφαλίζει τη συνεργασία μεταξύ των φαρμακευτικών συλλόγων και των τοπικών αρχών, με στόχο την εξυπηρέτηση των πολιτών και την προστασία της δημόσιας υγείας. Η τοπική κατανομή και η εποπτεία του συστήματος βασίζεται στη γνώση των τοπικών φαρμακευτικών συλλόγων, οι οποίοι γνωρίζουν τις ανάγκες των κοινοτήτων και εγγυώνται τη δίκαιη κατανομή του φορτίου λειτουργίας.
Η αποκεντρωμένη προσέγγιση, με ισχυρό το ρόλο των επαγγελματικών συλλόγων, ενισχύει τόσο την εύρυθμη λειτουργία των φαρμακείων όσο και την προστασία των φαρμακοποιών και των ασθενών.
Προτάσεις
Αντί για την πλήρη ή επιλεκτική απελευθέρωση του ωραρίου, προτείνεται:
• Η επέκταση του πίνακα των διημερευόντων και καθιέρωση διανυκτερευόντων φαρμακείων, με ρυθμίσεις που να καλύπτουν τις ώρες μεσημβρινής παύσης, όπου χρειάζεται.
• Ο καθορισμός των αναγκών ανά περιοχή να γίνεται με τη συμβολή των τοπικών φαρμακευτικών συλλόγων, οι οποίοι γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
• Η ενίσχυση της εποπτείας και της εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας, πριν οποιαδήποτε νέα ρύθμιση.
• Η προώθηση, επιτέλους, μιας συνολικής μεταρρύθμισης της φαρμακευτικής νομοθεσίας στην Κύπρο, που να ανταποκρίνεται στις εξελίξεις στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και στον ρόλο του σύγχρονου φαρμακοποιού.
Το Υπουργείο Υγείας καλείται να αφήσει πίσω τις αποσπασματικές τροποποιήσεις και να προχωρήσει σε έναν πλήρη εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου για τα φαρμακεία , τους φαρμακοποιούς και τα φάρμακα, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, την ασφάλεια των πολιτών και τη βιωσιμότητα του επαγγέλματος. Αυτό πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και μέρος του γενικότερου πλάνου αναδιοργάνωσης του Υπουργείου και των Υπηρεσιών του ως το Προεκλογικό Πρόγραμμα της Κυβέρνησης
Λόγω των αλλαγών στα ωράρια σας εκθέτω τις απόψεις μου
όσον αφορά την λειτουργία των φαρμακείων στο δημοτικό διαμέρισμα Αγίας Νάπας.
1.Τοπική οργάνωση ωραρίων.
Τα ωράρια λειτουργίας των φαρμακείων πρέπει να καθορίζονται σε τοπικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες του πληθυσμού που εξυπηρετείται σε κάθε περιοχή. Μια κεντρική προσέγγιση αγνοεί τις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων και των επισκεπτών, οδηγώντας συχνά σε πρακτικές δυσλειτουργίες.
2.Ο κοινωνικός ρόλος των φαρμακείων.
Τα φαρμακεία δεν αποτελούν απλώς σημεία εκτέλεσης συνταγών ή προμήθειας φαρμάκων. Ο ρόλος τους έχει κοινωνική διάσταση, καθώς καλούνται να ανταποκριθούν σε ποικίλες ανάγκες και προβλήματα των πολιτών. Πρέπει να αναγνωριστεί και να ενισχυθεί η λειτουργία τους ως φορέων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.
3.Διεύρυνση αντικειμένου και ωραρίου λειτουργίας
Δεδομένης της αύξησης του αριθμού των φαρμακείων, καθώς και του περιορισμού του περιθωρίου κέρδους από την πώληση φαρμάκων, κρίνεται αναγκαία η διεύρυνση της αγοράς των φαρμακείων τόσο ως προς τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρουν όσο και ως προς το ωράριο λειτουργίας τους. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η απορρόφηση των νέων φαρμακοποιών και η βιωσιμότητα του κλάδου.
4.Διαχωρισμός ωραρίου φαρμακείου και ωραρίου φαρμακοποιού.
Είναι επιβεβλημένος ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ των ωρών λειτουργίας του φαρμακείου και του ωραρίου εργασίας του φαρμακοποιού. Πολλοί επαγγελματίες έχουν προβεί σε επενδύσεις εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ για τη λειτουργία των φαρμακείων τους, τα οποία σήμερα υπολειτουργούν με ωράρια 8-9 ωρών ημερησίως, περιορίζοντας τη δυνατότητα αξιοποίησης αυτών των επενδύσεων.
5.Ιδιαιτερότητα τουριστικών περιοχών – Η περίπτωση της Αγίας Νάπας.
Στην περίπτωση της Αγίας Νάπας, μιας περιοχής με ξεκάθαρα τουριστικό χαρακτήρα, η εποχική διαφοροποίηση του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων κρίνεται αναποτελεσματική. Το εξειδικευμένο προσωπικό που απαιτείται για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών μπορεί να προσληφθεί μόνο με όρους ετήσιας απασχόλησης. Επομένως, η μείωση του ωραρίου κατά τους χειμερινούς μήνες οδηγεί σε υποβάθμιση των υπηρεσιών, απώλεια πελατείας και, τελικά, αύξηση της ανεργίας, με αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις και για το ίδιο το κράτος.
6.Αίτημα εξαίρεσης για την Αγία Νάπα.
Προτείνεται όπως το δημοτικό διαμέρισμα Αγίας Νάπας εξαιρεθεί πλήρως από την εφαρμογή των ενιαίων ωραρίων λειτουργίας φαρμακείων, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση κατοίκων και επισκεπτών της περιοχής και η βιωσιμότητα των τοπικών φαρμακείων.
Τα φαρμακεία αποτελούν βασικούς πυλώνες της δημόσιας υγείας και, ως εκ τούτου, τα διατάγματα του Υπουργού θα πρέπει να επικεντρώνονται στη θέσπιση ενός υποχρεωτικού ελάχιστου ωραρίου λειτουργίας, και όχι ενός υποχρεωτικού μέγιστου, όπως ισχύει σήμερα. Για τη βέλτιστη λειτουργία των φαρμακείων και την αποφυγή ταλαιπωρίας του κοινού και του προσωπικού λόγω άσκοπων μετακινήσεων, το ελάχιστο ωράριο δύναται να είναι συνεχόμενο, χωρίς την υφιστάμενη διακοπή για μεσημβρινή αργία.
Σε σχέση με την προτεινόμενη τροποποίηση, τα κριτήρια εφαρμογής ενός διευρυμένου ωραρίου (πέραν του ελάχιστου) θα πρέπει πέραν από δίκαια να είναι και ξεκάθαρα, ενώ θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα σε οποιοδήποτε φαρμακείο, ανεξαρτήτως δημοτικού διαμερίσματος, να υποβάλει επίσημο αίτημα προς τις αρμόδιες αρχές για την επέκταση του ωραρίου λειτουργίας του. Βασική προϋπόθεση για την έγκριση θα είναι η διαρκής παρουσία εγγεγραμμένου φαρμακοποιού, του οποίου οι συνολικές εβδομαδιαίες ώρες εργασίας δεν θα υπερβαίνουν τις 40.
Διευκρινίζεται ότι η υποχρεωτική συμμετοχή στο σύστημα διανυκτερεύσεων θα πρέπει να εξακολουθεί να ισχύει, ανεξαρτήτως του αν ένα φαρμακείο επιλέξει να ακολουθεί το ελάχιστο ή διευρυμένο ωράριο.
Όλα τα ανωτέρω υποβάλλονται άνευ βλάβης και με κάθε επιφύλαξη όλων των νόμιμων δικαιωμάτων, ισχυρισμών και αξιώσεών μου που απορρέουν ή ενδέχεται να απορρέουν από οποιαδήποτε νομική ενέργεια στην οποία είτε συμμετέχω, είτε ενδέχεται να συμμετάσχω, προσωπικά ή μέσω εταιρείας μου.
Χρίστος Παναγή
Φαρμακοποιός
Πιστεύω ότι η άποψη του υπουργού είναι σεβαστή αλλά και των φαρμακοποιών που είναι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι και επηρεαζόμενοι επίσης σημαντική, και στην τελική η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται από κοινού, άρα ο υπουργός δεν θα μπορεί να αποφασίζει χωρίς την θετική άποψη των φαρμακοποιών. Αυτό θα εξασφαλίζεται με γενική συνέλευση του επηρεάζόμενου τοπικού συλλόγου, και θα πρέπει να είναι πλειοψηφική. Μπορεί ο υπουργός ή αντιπρόσωπος του να εμφανιστεί στην συνέλευση και να εξηγήσει την άποψη του. Η διαβούλευση πρέπει να γίνεται κάθε φορά γιατί οι συνθήκες αλλάζουν. Γι’αυτό τον λόγο και προτείνω όπως να είναι πεπερασμένου χρόνου (π.χ. για 2 χρόνια).
Ως φαρμακοποιός, επαγγελματίας υγείας αλλά και ενεργός πολίτης, εκφράζω την έντονη αντίθεσή μου στο ισχύον περιοριστικό και υποχρεωτικό ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων. Το μέτρο αυτό δεν εξυπηρετεί ούτε τον φαρμακοποιό ως επαγγελματία, ούτε τον ασθενή ως δικαιούχο υπηρεσιών υγείας. Αντιθέτως, στερεί από τον πολίτη το δικαίωμα στην προσβασιμότητα και την ελευθερία επιλογής του φαρμακοποιού-επαγγελματία υγείας που ο ίδιος εμπιστεύεται.
Το άρθρο 43Α του Περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμου εγείρει σοβαρά ζητήματα (αντι)συνταγματικότητας και ασυμβατότητας με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Η επιβολή ανώτατων επιτρεπόμενων ωρών λειτουργίας συνιστά σαφή περιορισμό του δικαιώματος στην ελευθερία του επαγγέλματος (άρθρο 25 του Συντάγματος), χωρίς να αποδεικνύεται η αναγκαιότητα του περιορισμού βάσει των λόγων που απαριθμούνται περιοριστικά στο ίδιο άρθρο.
Το θέμα του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, καθώς έχουν γίνει πολλές προσφυγές στο παρελθόν ενώ εκκρεμούν ακόμα αποφάσεις για προσφυγές, αποφάσεις εφέσεων καθώς και πορίσματα καταγγελιών σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα φαρμακεία, σύμφωνα με πάγια ευρωπαϊκή και εθνική νομολογία, αποτελούν επιχειρήσεις με διττό ρόλο: μονάδες υγείας και ταυτόχρονα επιχειρηματικές οντότητες. Ο περιορισμός του ωραρίου λειτουργίας τους δημιουργεί στρεβλώσεις στην ελεύθερη αγορά και έρχεται σε σύγκρουση με την ευρωπαϊκή πολιτική περί υγιούς ανταγωνισμού και επιχειρηματικής ελευθερίας. Επιπλέον, τα φαρμακεία διαθέτουν και παραφαρμακευτικά προϊόντα — όπως συμπληρώματα διατροφής, καλλυντικά και προϊόντα προσωπικής φροντίδας — τα οποία διατίθενται και από άλλες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου που λειτουργούν ήδη υπό καθεστώς διευρυμένου ωραρίου. Ο περιορισμός λειτουργίας των φαρμακείων εξαναγκάζει τους καταναλωτές να απευθύνονται σε αυτά τα άλλα καταστήματα, οδηγώντας σε κατανομή της αγοράς και, μακροπρόθεσμα, σε σταδιακό σχηματισμό ολιγοπωλιακών συνθηκών που υπονομεύουν τον υγιή ανταγωνισμό και την επιβίωση των ανεξάρτητων φαρμακείων.
Επιπλέον, η αρχή της αναλογικότητας και της ίσης μεταχείρισης παραβιάζεται, καθώς παρόμοιοι περιορισμοί δεν επιβάλλονται σε άλλες επαγγελματικές κατηγορίες του τομέα της υγείας. Την ίδια στιγμή που προωθείται ο Νόμος για την Κατοχύρωση και Προστασία των Δικαιωμάτων των Ασθενών, ο οποίος προβλέπει συνεχή και προσβάσιμη παροχή υπηρεσιών υγείας, οι φαρμακοποιοί εμποδίζονται θεσμικά να προσφέρουν αυτή τη συνέχεια.
Σε ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου, η ρύθμιση θεμελιωδών επαγγελματικών ελευθεριών και δικαιωμάτων δεν μπορεί να γίνεται με όρους μονομερούς επιβολής ή συντεχνιακής εξισορρόπησης. Οφείλει να αντανακλά την κοινωνική πραγματικότητα, τις ανάγκες των πολιτών και τις συνταγματικές εγγυήσεις.
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στον θεσμό των διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων, που αποτελούν πράξεις κοινωνικής ευθύνης και όχι εργαλεία ελέγχου ή εξαναγκασμού και απειλών. Πρέπει να παραμείνουν ανεξάρτητες από το γενικό ωράριο και να λειτουργούν επικουρικά με μοναδικό γνώμονα την εξυπηρέτηση του ασθενούς σε περιπτώσεις πραγματικής ανάγκης.
Το σύστημα βαρδιών αποτελεί ένα πάγιο και λειτουργικό πρότυπο οργάνωσης εργασίας σε πλείστες μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Η δυνατότητα κατανομής του ανθρώπινου δυναμικού σε εναλλασσόμενες βάρδιες επιτρέπει την απρόσκοπτη και συνεχή παροχή φροντίδας, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία των επαγγελματιών και των ασθενών ή να παραβιάζονται οι προβλέψεις της εργατικής νομοθεσίας.
Δεδομένου ότι τα φαρμακεία αναγνωρίζονται ως μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, εύλογα τίθεται το ερώτημα: γιατί να εξαιρούνται από την εφαρμογή ενός παρόμοιου λειτουργικού πλαισίου; Για ποιο λόγο να απαγορεύεται, σε φαρμακοποιούς που διαθέτουν την υποδομή και την πρόθεση να εργοδοτήσουν επαρκές και κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό, να εφαρμόζουν σύστημα βαρδιών προκειμένου να λειτουργούν το φαρμακείο τους σε διευρυμένο ωράριο; Υπό την προϋπόθεση της πλήρους συμμόρφωσης με τους ισχύοντες κανόνες για τη μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας (48 ώρες) και τις λοιπές πρόνοιες της εργατικής νομοθεσίας, δεν υπάρχει κανένα τεκμηριωμένο επιχείρημα που να δικαιολογεί αυτόν τον θεσμικό αποκλεισμό. Επιπλέον, δεν υφίσταται καμία λογική ή νομική βάση για τη σύγχυση μεταξύ του φυσικού προσώπου (εργαζομένου) και της επιχείρησης ως νομικής ή επαγγελματικής οντότητας. Το γεγονός ότι ένα άτομο δεν μπορεί να εργάζεται πέραν των 48 ωρών εβδομαδιαίως δεν συνεπάγεται ότι η επιχείρηση – με την κατάλληλη κατανομή προσωπικού – δεν δύναται να λειτουργεί σε διευρυμένο ωράριο. Άλλωστε, η εφαρμογή ενός τέτοιου ωραρίου θα μπορούσε να είναι προαιρετική και όχι υποχρεωτική, προσφέροντας ευελιξία χωρίς να παραβιάζονται δικαιώματα ή να επιβάλλονται επιπλέον υποχρεώσεις σε όσους δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν.
Η δυνατότητα ευέλικτης λειτουργίας παρέχεται σε πληθώρα επαγγελματικών δραστηριοτήτων, περιλαμβανομένων ιδιωτικών κλινικών, διαγνωστικών κέντρων και άλλων επιχειρήσεων υγείας. Αντίστοιχα, στον τομέα του λιανικού εμπορίου, τα περισσότερα καταστήματα απολαμβάνουν το δικαίωμα να επιλέγουν τις ώρες λειτουργίας τους εντός ενός θεσμικά καθορισμένου και ευρύχωρου πλαισίου. Η επιβολή περιοριστικού ωραρίου αποκλειστικά στα φαρμακεία συνιστά αδικαιολόγητη εξαίρεση, η οποία δεν τεκμηριώνεται ούτε με βάση την αναγκαιότητα ούτε με βάση την αναλογικότητα του μέτρου.
Επιπρόσθετα, η υφιστάμενη κατάσταση εγείρει ζητήματα κοινωνικής προτεραιοποίησης. Είναι αντιφατικό, σε ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου όπως η Κυπριακή Δημοκρατία το 2025, ο πολίτης να μπορεί να προμηθευτεί με ευκολία καπνικά και οινοπνευματώδη προϊόντα, αλλά να αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση σε φαρμακευτικά σκευάσματα και βασικά είδη υγειονομικής ανάγκης. Το δημόσιο συμφέρον επιβάλλει την προώθηση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και όχι τον περιορισμό της.
Τέλος, προκαλεί σοβαρό προβληματισμό το γεγονός ότι επιχειρήσεις που λειτουργούσαν απολύτως νόμιμα υπό καθεστώς διευρυμένου ωραρίου, βρέθηκαν αιφνιδίως και χωρίς σαφή αιτιολόγηση αντιμέτωπες με αυστηρούς και μη αναλογικούς περιορισμούς, γεγονός που θίγει την ασφάλεια δικαίου, την επιχειρηματική ελευθερία και την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Η επιλεκτική εφαρμογή τέτοιων περιορισμών, χωρίς ενιαία και ισότιμη αντιμετώπιση άλλων παρόχων υπηρεσιών υγείας — όπως ιδιωτικά νοσηλευτήρια ή ιατρεία — εγείρει εύλογα ερωτήματα ως προς τη (αντι)συνταγματικότητα και την ορθότητα του ρυθμιστικού πλαισίου.
Η πολιτεία και οι αρμόδιοι νομοθέτες οφείλουν να αναλογιστούν ποιο είναι, εν τέλει, το πραγματικό όφελος για την κοινωνία από τη διατήρηση του άρθρου 43Α. Ποιόν εξυπηρετεί το λεγόμενο “δικαίωμα κλεισίματος” φαρμακείων, όταν αντίστοιχο δικαίωμα δεν προβλέπεται για άλλα κρίσιμα σημεία παροχής υπηρεσιών υγείας; Οποιαδήποτε ρύθμιση που παρεμποδίζει τη λειτουργία των φαρμακείων, όχι λόγω ανεπάρκειας ή παραβάσεων, αλλά εξαιτίας γραφειοκρατικών περιορισμών, πλήττει πρωτίστως τον πολίτη, την υγεία του και τα θεμελιώδη του δικαιώματα.
Στο πλαίσιο ενός λειτουργικού και δίκαιου μοντέλου, οφείλει να εξεταστεί η θέσπιση ενός υποχρεωτικού ελάχιστου ωραρίου λειτουργίας για όλα τα φαρμακεία, σε αντιδιαστολή με το υποχρεωτικό μέγιστο ωράριο που ισχύει τώρα. Μια τέτοια ρύθμιση θα αποτρέπει την αδικαιολόγητη αναρχία στην αγορά και θα διασφαλίζει ότι δεν θα επικρατήσει καθεστώς κατά το οποίο ο κάθε επαγγελματίας μπορεί να ανοίγει και να κλείνει το φαρμακείο του κατά βούληση. Πέραν του ελάχιστου αυτού ωραρίου, οποιοσδήποτε φαρμακοποιός επιθυμεί και δύναται να επεκτείνει τη λειτουργία της επιχείρησής του, θα πρέπει να μπορεί να το πράξει, σύμφωνα με όσα ορίζει η εργατική και υγειονομική νομοθεσία. Όπως ακριβώς γίνεται στις πλείστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλιστα με επιτυχία. Το ωράριο κάθε φαρμακείου θα πρέπει να δηλώνεται σε αρμόδιο επίσημο φορέα και να αναρτάται εμφανώς για ενημέρωση του κοινού, κατά τρόπο ανάλογο με την ήδη υφιστάμενη υποχρέωση ανάρτησης του πίνακα διημερευόντων φαρμακείων. Οι διημερεύσεις και διανυκτερεύσεις δεν πρέπει να επηρεάζουν ή να περιορίζουν το βασικό ωράριο λειτουργίας ενός φαρμακείου. Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο επηρεάζεται το ωράριο σήμερα είναι για να διασφαλιστεί η οικονομική εκμετάλλευση των διημερευόντων — μια πρακτική που αντιστρατεύεται την κοινωνική αποστολή του θεσμού και υπονομεύει την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών στη φαρμακευτική φροντίδα.
Επίλογος
Το να δοθεί η εξουσία στον Υπουργό να καθορίζει περιοχές, δήμους και δημοτικά διαμερίσματα δεν μεταβάλλει τον ουσιαστικό χαρακτήρα του ζητήματος. Δεν αντιμετωπίζεται ο πυρήνας του προβλήματος, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον περιορισμό — αυτόν καθαυτόν. Η ουσία δεν έγκειται στο εάν το “δικαίωμα κλεισίματος” θα εφαρμόζεται μόνο σε συγκεκριμένους δήμους ή επεκτείνεται και στα δημοτικά διαμερίσματα, αλλά στο γεγονός ότι θεσμοθετείται ένα πλαίσιο περιοριστικής λειτουργίας, αντίθετο με την αρχή της επαγγελματικής ελευθερίας. Η πολιτεία οφείλει να επανεξετάσει το άρθρο 43Α όχι επιφανειακά αλλά επί της ουσίας: το πρόβλημα δεν έγκειται στην εκχώρηση εξουσίας στον Υπουργό να καθορίζει κατά τόπους εξαιρέσεις ή περιοχές εφαρμογής, αλλά στην ίδια τη νομική σύλληψη του περιοριστικού αυτού πλαισίου. Το «δικαίωμα κλεισίματος» είναι έννοια ασύμβατη με την επαγγελματική ελευθερία και τη δημόσια υγεία. Το άρθρο 43Α οφείλει επιτέλους να εξεταστεί επί της ουσίας, στη νομική και συνταγματική του βάση, και όχι αποσπασματικά ή διαχειριστικά.
Ζητώ την επανεξέταση του άρθρου 43Α και τη μετάβαση σε ένα λειτουργικό, ευέλικτο και προαιρετικό ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων. Ένα ωράριο που θα σέβεται το Σύνταγμα, το ευρωπαϊκό κεκτημένο και, κυρίως, το δημόσιο συμφέρον. Η πολιτεία καλείται να προστατεύσει το δικαίωμα του πολίτη στην υγεία και του επαγγελματία στην ελευθερία.
Όλα τα ανωτέρω λέγονται άνευ βλάβης και με πλήρη και κάθε επιφύλαξη των ισχυρισμών, δικαιωμάτων και αξιωμάτων που απορρέουν από τις οποιεσδήποτε νομικές ενέργειες στις οποίες εμπλέκεται ή θα ενεπλακεί το όνομά μου ή μέλους της οικογενείας μου.
Τριανταφυλλιά Αδαμίδου
Φαρμακοποιός
Ως επαγγελματίας υγείας για 25 χρόνια αλλά και ως καταναλωτής θεωρώ ότι τα υφιστάμενα ωράρεια των φαρμακείων εξυπηρετούν την Δημόσια υγεία άριστα και επιπροσθέτως με το θεσμό των διημερευόντων/διανυκτερεύοντων φαρμακείων το κοινό εξυπηρετήτε στο μέγιστο οποιαδήποτε ώρα για ό,τι επείγον ή και για εκτέλεση συνταγών. Δεν θα πρότεινα καμία αλλαγή στο υφιστάμενο ωράρειο.