3.4. Φροντίδα υγείας

Στην Κύπρο λειτουργεί πλέον το Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ), το οποίο προσφέρει ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για όλους τους πολίτες, με δυνατότητα επιλογής του παρόχου φροντίδας υγείας, τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από το δημόσιο τομέα.  Το ΓεΣΥ είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα υγείας που προσφέρει ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για όλους τους πολίτες, με δυνατότητα επιλογής του παρόχου φροντίδας υγείας, τόσο από τον ιδιωτικό, όσο και από τον δημόσιο τομέα. Το ΓεΣΥ καλύπτει όλες τις ανάγκες φροντίδας υγείας των δικαιούχων, συμπεριλαμβανομένων χρόνιων, σπάνιων και σοβαρών παθήσεων. Παρέχει ισόβια οικονομική προστασία σε όλους τους δικαιούχους ακόμη και για απροσδόκητες και δαπανηρές ανάγκες φροντίδας υγείας. Το δικαίωμα στην υγεία εντός του ΓεΣΥ είναι ανεξάρτητο από την καταβολή εισφορών. Οι δικαιούχοι χωρίς εισόδημα (άνεργοι, παιδιά, φοιτητές, στρατιώτες και άλλοι) έχουν ίση πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας, ενώ και η διάσταση της αναπηρίας ενσωματώνεται στο ΓεΣΥ.

Τα παιδιά που είναι δικαιούχοι ΓεΣΥ έχουν ίση πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες.  Όλα τα παιδιά που είναι δικαιούχοι και εγγράφονται στο ΓεΣΥ, εγγράφονται σε ατομικό κατάλογο προσωπικού ιατρού για παιδιά (παιδίατρο) της επιλογής τους των γονέων/κηδεμόνων τους, περιλαμβανομένων και των παιδιών, όπως για παράδειγμα παιδιά που βρίσκονται σε εναλλακτική (ιδίως θεσμική) φροντίδα, παιδιά με μεταναστευτικό υπόβαθρο, περιλαμβανομένων ασυνόδευτων ανηλίκων, παιδιά σε επισφαλείς οικογενειακές καταστάσεις, παιδιά με αναπηρία, παιδιά με μειονοτική φυλετική ή εθνική καταγωγή (ιδιαίτερα Ρομά) και παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα στέγασης και παιδιά με θέματα ψυχικής υγείας.  Ο προσωπικός ιατρός για παιδιά έχει την ευθύνη της παροχής φροντίδας υγείας στο παιδί και την πλοήγησή του σε άλλες υπηρεσίες φροντίδας υγείας όπου είναι αναγκαίο. Οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας που παρέχονται στα παιδιά στο πλαίσιο του ΓεΣΥ περιλαμβάνουν ειδικούς ιατρούς όλων των ειδικοτήτων, φάρμακα, απεικονιστικές και κλινικές εργαστηριακές εξετάσεις, άλλους επαγγελματίες υγείας (φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, λογοπαθολόγους, κλινικούς διαιτολόγους, κλινικούς ψυχολόγους), νοσηλευτές, μαίες, ανακουφιστική φροντίδα, υπηρεσίες ΤΑΕΠ και ενδονοσοκομειακή φροντίδα.

Τα παιδιά που δεν είναι δικαιούχοι του Γενικού Συστήματος Υγείας και ανήκουν σε ευπαθείς και ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού καλύπτονται από τα Δημόσια Νοσηλευτήρια σύμφωνα με σχετική Εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας (2/12/2011). Στην Κύπρο παρέχεται δωρεάν και πλήρως επιδοτούμενη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης (εμβολιασμός, προσωπικός ιατρός, νοσηλευτές βρεφών, εξειδικευμένη φροντίδα, οδοντιατρική περίθαλψη, συνταγογραφούμενα φάρμακα) για όλα τα παιδιά (συμπεριλαμβανομένου και των οικογενειών με παιδιά χαμηλού εισοδήματος). Πιο κάτω σημειώνονται οι κυριότερες δράσεις του Υπουργείου Υγείας.

Το 2021, το 1,8% των παιδιών κάτω των 16 ετών που  βρίσκονταν σε «Κίνδυνο Φτώχιας ή Κοινωνικού Αποκλεισμού», δήλωσαν ότι οι ανάγκες τους για ιατρική εξέταση ή θεραπεία δεν ικανοποιήθηκαν, ενώ για τα παιδιά που δεν βρίσκονταν σε «Κίνδυνο Φτώχιας ή Κοινωνικού Αποκλεισμού» το αντίστοιχο ποσοστό ήταν με μικρή διαφορά, στο 1,4%.

Το 2021, το 84,8% των παιδιών κάτω των 16 ετών που βρίσκονταν σε «Κίνδυνο Φτώχιας ή Κοινωνικού Αποκλεισμού», δήλωσαν ότι έχει «πολύ καλή υγεία», ενώ για τα παιδιά που δεν βρίσκονταν σε «Κίνδυνο Φτώχιας ή Κοινωνικού Αποκλεισμού» το αντίστοιχο ποσοστό ήταν λίγο υψηλότερο, στο 89,7%.

Κατά τη σχολική χρονιά έτος 2021-2022, τα παιδιά ηλικίας 11,13 και 15 ετών, δήλωσαν ότι «αισθάνθηκαν ακεφιά περισσότερο από μια φορά τη βδομάδα», με 22,0% από τα αγόρια στην χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατηγορία, ενώ τα αγόρια στην υψηλή κοινωνικοοικονομική κατηγορία με 16,0%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τα κορίτσια, ήταν 31,0% και στις δύο κατηγορίες.

3.4.1.   Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων

Η Διεύθυνση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) υλοποιεί το Έργο «Δημιουργία Κέντρου για Παιδιά με νευροαναπτυξιακές διαταραχές». Το Κέντρο απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους με νευροαναπτυξιακές διαταραχές και κύριοι στόχοι του είναι η έγκαιρη και έγκυρη διαγνωστική αξιολόγηση, από πολυθεματική ομάδα ειδικών, πιθανών νευροαναπτυξιακών διαταραχών ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους στην Κύπρο, πολυεπίπεδος χειρισμός κάθε περίπτωσης, συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξη των γονέων/κηδεμόνων, παραπομπή και διασύνδεση με άλλες υπηρεσίες που εμπλέκονται και συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων σχετικά με τις Νευροαναπτυξιακές Διαταραχές.

Το Κέντρο είναι μοναδικό στο είδος του στον δημόσιο τομέα και η δημιουργία του συνδράμει στην υιοθέτηση μίας καλής πρακτικής στην Ευρώπη, λόγω της άμεσης συνεργασίας που θα υπάρχει μεταξύ όλων των ειδικών στα πλαίσια λειτουργίας του Κέντρου. Το Κέντρο στηρίζεται στην ιδέα της Κλινικής μίας στάσης μέσω της οποίας παρέχεται συνέχεια στη θεραπεία και εποπτεία από εξειδικευμένο προσωπικό το οποίο λειτουργεί ομαδικά στον ίδιο χώρο.

3.4.2.   Εφαρμογή Στρατηγικής για τα Δικαιώματα του Παιδιού στην Υγεία: 2017-2025

Μέσα από την εν λόγω Στρατηγική, προωθείται η δημιουργία ενός πλαισίου δράσης για βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης μέσα από μεθόδους διατομεακής συνεργασίας για παροχή ολιστικής φροντίδας υγείας προς το παιδί, με την ενεργό εμπλοκή και των ίδιων. Οι πυλώνες δράσεις αναφέρονται σε Υπηρεσίες Υγείας προς το Παιδί, Μη Μεταδοτικά Νοσήματα (ΜΜΝ), Διατροφή και Μητρικός Θηλασμός (ΜΘ), Λοιμώδη Νοσήματα – Εμβολιασμοί, Πρόληψη της βίας και των ατυχημάτων, Αλκοόλ, Ουσίες, Καπνός, Περιβάλλον και Σεξουαλική και Αναπαραγωγική υγεία και Δικαιώματα (ΣΑΥΔ).

3.4.3.   Στρατηγική για τη Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία για τα Δικαιώματα του Παιδιού στην Υγεία: 2017-2025

Η υπό αναφορά Στρατηγική, στοχεύει στην ηλικιακή ομάδα νέων 15-29 χρόνων και αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πλαισίου δράσης για βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης μέσα από μεθόδους διατομεακής συνεργασίας για παροχή ολιστικής φροντίδας υγείας στους νέους σχετικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία, με την ενεργό εμπλοκή των ιδίων. Οι Πυλώνες δράσης της εστιάζονται στη Γονεϊκή Υγεία, στον Οικογενειακό Προγραμματισμό – Υπογονιμότητα – Αντισύλληψη – Ανεπιθύμητη Εγκυμοσύνη –Αμβλώσεις, στα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ) – HIV/AIDS – Λοιμώξεις του Αναπαραγωγικού Συστήματος, στην Πρόληψη Καρκίνου του Αναπαραγωγικού Συστήματος και στην Πρόληψη και Διαχείριση Περιπτώσεων Σεξουαλικής Βίας. Στο πλαίσιο αυτό ρομολογούνται ενέργειες σε νομοθετικό και πολιτικό επίπεδο, σε επίπεδο υπηρεσιών υγείας και άλλων υπηρεσιών καθώς και σε επίπεδο ενημέρωσης, διαπαιδαγώγησης και εκπαίδευσης.

3.4.4.   Εκπαίδευση Υγείας

Η εκπαίδευση στον τομέα της υγείας εφαρμόζεται από τη Σχολιατρική Υπηρεσία κατά τη διάρκεια των επαφών τους με τους/τις μαθητές/μαθήτριες και κατά τη διάρκεια εφαρμοσμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης υγείας, τα οποία αποσκοπούν στην παροχή γνώσεων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για υιοθέτηση υγιεινών συμπεριφορών. Τα κύρια θέματα της Αγωγής Υγείας είναι η πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων, οι εμβολιασμοί, η σωματική άσκηση, οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες, η πρόληψη ατυχημάτων, η προσωπική υγιεινή, το κάπνισμα, η εφηβεία, η πρόληψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, η αντισύλληψη κ.λ.π

3.4.5.   Κέντρα Προστασίας Μητρότητας και Παιδιού (ΚΠΜΠ) και Πολυθεματική Ομάδα για την αντιμετώπιση παιδιών με προβλήματα ακοής ηλικίας 0-3 χρόνων

Τα ΚΠΜΠ προσφέρουν προληπτικές υπηρεσίες προς τη μητέρα, το βρέφος/παιδί και γενικά σε όλη την οικογένεια, με σκοπό τη διατήρηση και προώθηση της υγείας και την πρόληψη ασθενειών.

Οι κύριοι στόχοι των Κέντρων Προστασίας Μητρότητας και Ευημερίας του Παιδιού είναι η έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας βρεφών και παιδιών, η ανάπτυξη υγιών στάσεων και συμπεριφορών των μελλοντικών γονέων/κηδεμόνων και η πρόληψη μολυσματικών ασθενειών.

Συγκεκριμένα, οι υπηρεσίες που παρέχονται στα Κέντρα Προστασίας Μητρότητας και Ευημερίας του Παιδιού περιλαμβάνουν γενική παρακολούθηση των βρεφών και των παιδιών προσχολικής ηλικίας με διεξαγωγή προληπτικών εξετάσεων, όπως ο έλεγχος της φυσιολογικής ανάπτυξης του βρέφους και του παιδιού, ο αδρός έλεγχος όρασης του βρέφους και η διενέργεια προληπτικού ελέγχου οπτικής οξύτητας του παιδιού 3-5 χρονών, η διενέργεια προληπτικού ελέγχου ακουστικής οξύτητας του βρέφους 7-9 μηνών και του παιδιού 4-5χρ. Στα Κέντρα Προστασίας Μητρότητας και Ευημερίας του Παιδιού το παιδί λαμβάνει, επίσης, όλους τους εμβολιασμούς ρουτίνας σύμφωνα με το πρόγραμμα εμβολιασμού του Υπουργείου Υγείας Κύπρου και  σε  παιδιά που δεν καλύπτονται από το ΓεΣΥ (π.χ. αιτητές διεθνούς προστασίας).

Επιπλέον στόχος της Πολυθεματικής ομάδας είναι να αντιμετωπίζεται γρήγορα και έγκαιρα η απώλεια ακοής, ώστε τα παιδιά με απώλεια ακοής να φτάσουν σε επίπεδα παρόμοια ή ακόμη και ίσα με τους ακούοντες συμμαθητές/συμμαθήτριες τους. Έρευνες δείχνουν ότι οι χώρες που παρέχουν πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης έχουν μειωμένο κόστος για την εξειδικευμένη εκπαίδευση, την κοινωνική ευημερία και την κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με απώλεια ακοής.

3.4.6.   Σχολιατρική Υπηρεσία και Σχολιοδοντιατρική Υπηρεσία

Κύριος στόχος της Σχολιατρικής Υπηρεσίας είναι η πρόληψη ασθενειών καθώς και η προαγωγή της υγείας και της ευημερίας των μαθητών/μαθητριών. Η εξέταση των παιδιών γίνεται από τους λειτουργούς της Σχολιατρικής Υπηρεσίας (Σχολίατροι και Επισκέπτριες Υγείας).

Αντίστοιχα, η Σχολιοδοντιατρική Υπηρεσία αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην προαγωγή της στοματικής υγείας η οποία θεωρείται αναπόσπαστα συνυφασμένη με τη γενική υγεία και την ποιότητα ζωής. Για τον σκοπό αυτό εφαρμόζονται προληπτικά προγράμματα που στόχο έχουν αφενός την υιοθέτηση από την παιδική ηλικία σωστών συνηθειών διατροφής, στοματικής υγιεινής και επίσκεψης στον οδοντίατρο αλλά και της έγκαιρης ανίχνευσης στοματολογικών παθήσεων και λήψης της αναγκαίας οδοντιατρικής φροντίδας.

Στο πλαίσιο των καλών πρακτικών στοματικής υγιεινής έχει ξεκινήσει πιλοτικά ο θεσμός του βουρτσίσματος των παιδιών σε επιλεγμένα δημοτικά σχολεία τα οποία φοιτούν παιδιά με μεταναστευτικό υπόβαθρο

Τέλος