06 – Μεθοδολογία Σύνταξης
Για τη σύνταξη Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο (2024 – 2028) εφαρμόστηκαν διάφορες μέθοδοι συλλογής δεδομένων συμπεριλαμβανομένων συζητήσεων και εργαστηρίων με τους Εταίρους της Στρατηγικής και άλλους επιλεγμένους εμπλεκόμενους φορείς, καθώς και μελέτης της Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο (2018 – 2022). Πιο συγκεκριμένα, υλοποιήθηκαν οι πιο κάτω ενέργειες:
Συνεντεύξεις με υψηλόβαθμα στελέχη εντός και εκτός ΥΠΑΝ
Πραγματοποίηση ατομικών συνεντεύξεων με υψηλόβαθμα στελέχη του ΥΠΑΝ και τις Επιτρόπους Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Ισότητας των Φύλων και Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, οι οποίοι/οι οποίες έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση της νέας Εθνικής Στρατηγικής. Σκοπός των συνεντεύξεων ήταν η συλλογή των απόψεων των συγκεκριμένων ατόμων για το όραμα, τους στόχους αλλά και τις προτεινόμενες δράσεις που θα περιλαμβάνονται στην νέα Εθνική Στρατηγική.
Εργαστήρια με τους Εταίρους της νέας Εθνικής Στρατηγικής
Διεξαγωγή έρευνας με στόχο τη συλλογή των απόψεων των Εταίρων της νέας Εθνικής Στρατηγικής μέσω συμπλήρωσης ενός ερωτηματολογίου και στη συνέχεια μέσω διαδικτυακών εργαστηρίων. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκαν επτά (7) διαδραστικά διαδικτυακά εργαστήρια, στα οποία συζητήθηκαν οι προτεινόμενοι Πυλώνες και δράσεις που ετοιμάστηκαν, ούτως ώστε να συλλεχθούν οι απόψεις των Εταίρων. Πριν από τη διενέργεια των διαδικτυακών εργαστηρίων, αποστάλθηκε σχετικό υλικό στους Εταίρους που περιλάμβανε τις προτεινόμενες θεματικές και δράσεις με σκοπό να προετοιμάσουν τα σχόλια τους για το εργαστήριο. Στα εργαστήρια συμμετείχαν οργανώσεις γονέων/κηδεμόνων (ΠΣΟΣΓΔΣΜΕ) και εκπαιδευτικών (ΟΕΛΜΕΚ), υπηρεσίες του ΥΠΑΝ, ομάδες του ΥΔΔΤ, του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και διάφοροι ΜΚΟ των οποίων οι υπηρεσίες συνάδουν με τους στόχους της Εθνικής Στρατηγικής.
Εργαστήρια με μαθητές/μαθήτριες
Κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού της νέας Εθνικής Στρατηγικής λήφθηκαν υπόψιν οι απόψεις των μαθητών/μαθητριών, μέσω της ΠΣΕΜ και της Ομάδας Εφήβων Συμβούλων του Γραφείου Επιτρόπου Προστασίας Δικαιωμάτων το Παιδιού, καθώς συμμετείχαν σε ξεχωριστό εργαστήριο στο οποίο συζητήθηκαν οι απόψεις τους, οι ανησυχίες τους, καθώς και οι εισηγήσεις που έχουν βιώνοντας την τρέχουσα κατάσταση στα σχολεία.
Ερωτηματολόγια στα Τμήματα Ψυχολογίας των Πανεπιστημίων της Κύπρου
Διεξαγωγή έρευνας μέσω ερωτηματολογίου στα Τμήματα Ψυχολογίας των Πανεπιστημίων της Κύπρου με σκοπό τη συλλογή των απόψεων των ειδικών επιστημόνων ψυχολογίας για τις προτεινόμενες θεματικές και τις δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής. Μέσω αυτής της μεθόδου συλλέχθηκε η επιστημονική άποψη των επαγγελματιών με βάση την κατάρτιση που έχουν σε θέματα ψυχολογίας και συναφείς κλάδους.
Πληροφόρηση από την αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο (2018 – 2022*)
Μελέτη της πληροφόρησης που υπάρχει σχετικά με την Εθνική Στρατηγική για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο (2018 – 2022*), όπως για παράδειγμα το τελικό κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής, η «Συνοπτική Έκθεση και Χρονοδιάγραμμα Ενεργειών/Εκκρεμοτήτων» της υφιστάμενης Εθνικής Στρατηγικής και άλλες εγκύκλιοι που αφορούν σε ενέργειες στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής. Μέσω αυτών διατυπώθηκε έκθεση με τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την αξιολόγηση της Στρατηγικής, τα οποία ήταν χρήσιμα στον σχεδιασμό της Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο 2024 – 2028 και αποτέλεσαν βάση για αρκετές δράσεις και προσεγγίσεις.
*Παράταση μέχρι τον Αύγουστο του 2024 με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (Αρ. Απόφασης 94.244, ημερ. 18/1/2023)
Μελέτη διεθνούς βιβλιογραφίας, στρατηγικών και πολιτικών
Για τη διαμόρφωση της Στρατηγικής μελετήθηκαν και λήφθηκαν υπόψιν διεθνή εγχειρίδια, κατευθυντήριες γραμμές, στρατηγικές και σχέδια δράσης. Συγκεκριμένα, μελετήθηκαν και λήφθηκαν υπόψιν τα ακόλουθα:
- Πρόνοιες της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
- Πρακτικό εγχειρίδιο «Πρόληψης της Βίας στα σχολεία» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization, 2019).
- Ενέργειες για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικότητας στα σχολεία (ΥΠΑΝ, 2023) (Ανακτήθηκε από https://enimerosi.moec.gov.cy/archeia/1/ypp16514a, Ιούνιος, 2024).
- Εισηγήσεις από την «Αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής για Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο (2018-2022)».
- Μπίμπου – Νάκου & Νικηφορίδης, (2016). Νεανική παραβατικότητα.
- Στρατηγικό σχέδιο 2024-2026. (ΥΠΑΝ, 2023) (Ανακτήθηκε από https://archeia.moec.gov.cy/mc/642/stratigiko_schedio_ypan_2024_2026.pdf, Ιούνιος, 2024)
- Council of Europe (2006) Violence reduction in schools – how to make a difference.
- Downes and Cefai (2016) How to Prevent and Tackle Bullying and School
- Farrington, D. P. (1993). Understanding and preventing bullying. Crime and Justice, 17, 381-458.
- Krug et al. (2002). “World report on violence and health” Archived 2015-08-22 at the Wayback Machine, World Health Organization, 2002.
- Olweus, D. (1994). Bullying at school: Basic facts and an effective intervention programme. Promoting the well-being of children, 20-27.
- UNESCO (2019) Behind the numbers: Ending school violence and bullying.
- UNESCO (2021) Violence and bullying in educational The experience of children and young people with disabilities.
- UNESCO (2022) The key role of teachers in ending school violence and bullying.
- UNESCO (2023) What you need to know about school violence and Available at: What you need to know about school violence and bullying (Accessed: March 2024).
- WHO (2019) School-based Violence A practical handbook.
- WHO (2024) One in six school-aged children experiences cyberbullying, finds new WHO/Europe study. Available at: One in six school-aged children experiences cyberbullying, finds new WHO/Europe study (Accessed: March 2024).
Διαβούλευση με τους Εταίρους
Για την τελική διαμόρφωση της Εθνικής Στρατηγικής, το Σχέδιο της νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο, 2024 – 2028, δόθηκε για μελέτη στους Εταίρους και τέθηκε αρχικά σε Στοχευμένη Διαβούλευση, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλες τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης του ΥΠΑΝ, από τις Υπηρεσίες που αρμοδίως ασχολούνται με θέματα βίας και παραβατικότητας, καθώς και τα μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης της Εθνικής Στρατηγικής 2018-2022. Στη βάση της Στοχευμένης Διαβούλευσης το Σχέδιο της νέας Εθνικής Στρατηγικής αναθεωρήθηκε και έγινε ανάληψη της ευθύνης Συντονισμού Δράσεων/Δραστηριοτήτων. Ακολουθεί Δημόσια Διαβούλευση.
Τέλος
1. Θα ανέμενε κανείς να δοθεί βαρύτητα κατά τη συλλογή δεδομένων στην καταγραφή της φωνής των εκπαιδευτικών/διευθυντών και συνεργαζόμενου προσωπικού (σχολικοί συνεργάτες, σχολικοί συνοδοί).
2. Σημαντική παράλειψη σε αυτή τη διαδικασία συλλογής δεδομένων είναι οι εκπαιδευτές/επιμορφωτές που υποστηρίζουν τις σχολικές μονάδες και γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις δυσκολίες εφαρμογής των αλλαγών/δράσεων στη σχολική μονάδα. Σημαντική πηγή πληροφοριών είναι και οι εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι που υποστηρίζουν τα σχολεία.
3. Δεν είναι σαφές εάν και με ποιο τρόπο καταγράφηκε η φωνή και η εμπειρία των διευθυντών των σχολικών μονάδων. Οι διευθύνσεις των σχολείων έχουν την κύρια ευθύνη της ασφάλειας των μελών της σχολικής κοινότητας.
4. Σημαντική παράλειψη στη συλλογή δεδομένων είναι η διάχυση ερωτηματολογίου και σε Παιδαγωγικά Τμήματα Δημόσιων και Ιδιωτικών ΠΑνεπιστημίων για την καταγραφή των απόψεων ακαδημαϊκών σε θέματα διαχείρισης τάξης και κατάρτισης παιδαγωγών στα σχολεία.
5. Η μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας είναι ελλειπής, μονόπλευρη και περιορισμένη στο θέμα (γιατί δίνεται έμφαση μόνο σε bullying;).
Δεν εντοπίζεται βιβλιογραφία στο θέμα της ψυχικής υγείας, στο θέμα της προώθησης θετικής συμπεριφοράς, στο θέμα της πολυεπίπεδης στήριξης των μαθητών, στο θέμα της επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών στον κοινωνικό-συναισθηματικό άξονα των μαθητών, κ.λπ.
Ενδεικτικά, δέστε εδώ για περαιτέρω πληροφορίες:
Bradshaw, C. P. (2013). Preventing Bullying through Positive Behavioral Interventions and Supports (PBIS): A Multitiered Approach to Prevention and Integration. Theory Into Practice, 52(4), 288–295. https://doi.org/10.1080/00405841.2013.829732
Cook, C. R., Frye, M., Slemrod, T., Lyon, A. R., Renshaw, T. L., & Zhang, Y. (2015). An integrated approach to universal prevention: Independent and combined effects of PBIS and SEL on youths’ mental health. School Psychology Quarterly, 30(2), 166.
Σημαντικό να μελετηθούν οι έρευνες στην προώθηση θετικής συμπεριφοράς μέσω του μοντέλου της δημόσιας υγείας:
https://www.pbis.org/pbis/why-implement-pbis
Ακόμα μια εισήγηση μας είναι μελλοντικά να συμπεριλαμβάνετε στις δια ζώσεις διαβουλεύσεις σας ή/και αποστολή ερωτηματολογίων σας και άλλους οργανισμούς της Κοινωνίας των Πολιτών που δραστηριοποιούνται σε θέματα πρόληψης και καταπολέμησης της βίας (οποιασδήποτε μορφής). Εκτός τον οργανισμό μας, Social Policy and Action Organization, υπάρχουν και άλλες οργανώσεις που κάνουν σημαντικό έργο στην πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και μάλιστα με τα ίδια τα παιδιά, κυρίως με τη συγχρηματοδότηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Εισηγούμαστε όπως μελετηθούν και ληφθούν υπόψιν, εισηγήσεις, δράσεις και μέτρα που καταγράφονται και στις πιο κάτω στρατηγικές (παρόμοιο σχόλιο και στην Εισήγηση)
1) EU Youth Strategy (2019-2027) – https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/eu-youth-strategy-2019-2027.html –
2) τις ευρωπαϊκές στρατηγικές που σχετίζονται με την συμπερίληψη, κοινωνική ενσωμάτωση, ισότητα με ένα διαθεματικό τρόπο, ζώντας πλέον σε πολυμορφικές κοινωνίες.
α) The LGBTIQ Equality Strategy 2020-2025 – https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/94323354-9fbc-11ee-b164-01aa75ed71a1/language-en –
β) The Gender Equality Strategy 2020-2025 – https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights/gender-equality/gender-equality-strategy_en γ) The Strategy for the Rights of Persons with Disabilities 2021-2023 – https://knowledge.epr.equass.be/article/533-european-disability-strategy-2021-2030
δ) The EU Anti-racism Action Plan 2020-2025 – https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights/combatting-discrimination/racism-and-xenophobia/eu-anti-racism-action-plan-2020-2025_en
ε) The EU Roma strategic framework for equality, inclusion and participation 2020-2023 – https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights/combatting-discrimination/roma-eu/roma-equality-inclusion-and-participation-eu/national-roma-strategic-frameworks-commission-assessment-and-implementation-reports_en
Επίσης σημαντική στρατηγική με κατευθυντήριες γραμμές και εισηγήσεις για πολιτικές αποτελεί η Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών
(δείτε UN General Assembly. (2015). Transforming our world: The 2030 Agenda for Sustainable Development (Resolution A/RES/70/1). https://sdgs.un.org/sites/default/files/publications/21252030%20Agenda%20for%20Sustainable%20Development%20web.pdf ).
Τέλος ένα σημαντικό εγχειρίδιο και μάλιστα πρόσφατο, που πραγματικά βοηθάει στην επιμόρφωση και κατανόηση θεμάτων αντιμετώπισης της έμφυλης βίας ανάμεσα σε νέες/νέους, με ένα διαθεματικό τρόπο αποτελεί το GENDER MATTERS A manual on addressing gender-based violence affecting young people του Συμβουλίου της Ευρώπης (δείτε https://www.coe.int/en/web/gender-matters ).